Văn hóa DTTS đa dạng phong phú

Khánh Hòa là tỉnh duyên hải Nam Trung Bộ, giáp với tỉnh Phú Yên về hướng Bắc, tỉnh Đắk Lắk về hướng Tây Bắc, tỉnh Lâm Đồng về hướng Tây Nam, tỉnh Ninh Thuận về hướng Nam và biển Đông về hướng Đông; có mũi Hòn Ðôi trên bán đảo Hòn Gốm huyện Vạn Ninh, là điểm cực Ðông trên đất liền của nước ta.

Dân số Khánh Hòa có khoảng hơn 1 triệu người với 32 dân tộc đang sinh sống (Kinh, Raglai, Hoa, Êđê, Cờ Ho, Tày, Nùng, Mường, Thái, Chăm, Khmer, Thổ...) với đa dạng, đặc sắc về văn hóa các dân tộc.

Để gìn giữ, phát huy giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS) trên địa bàn tỉnh, ngành Văn hóa và các địa phương đã triển khai thực hiện nhiều đề án, kế hoạch, dự án, mô hình về bảo tồn, phát huy văn hóa các DTTS, nhất là đối với dân tộc Raglai, Êđê, Cơ Ho. Nhờ đó đến nay, hàng trăm bộ mã la, cồng chiêng, trống, ché, đồ dùng sinh hoạt… của đồng bào đã được gìn giữ trong nhà dân hoặc ở các nhà truyền thống.

Bên cạnh đó, Sở VHTT tỉnh Khánh Hòa đã trang bị 81 bộ mã la cho 81 thôn, tổ dân phố trong tỉnh. Bảo tàng tỉnh đã sưu tầm được hơn 300 hiện vật có giá trị của đồng bào DTTS ở Khánh Hòa. Riêng tại huyện Khánh Sơn, hiện đang có 92 bộ mã la với 622 chiếc thuộc sở hữu của các gia đình, thôn xóm.

Toàn tỉnh cũng đã thực hiện việc kiểm kê, lập được 5.298 hồ sơ khoa học di sản văn hóa phi vật thể cấp tỉnh; lựa chọn 5 di sản văn hóa phi vật thể tiêu biểu của đồng bào DTTS đề nghị đưa vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia, trong đó lễ bỏ mả của người Raglai đã được công nhận. Hàng trăm lượt cán bộ, công chức, viên chức được tham gia các lớp học dạy tiếng nói, chữ viết của đồng bào Raglai. Có 4 nghệ nhân được phong tặng danh hiệu Nghệ nhân ưu tú. Các lễ hội lớn của đồng bào DTTS đều được tổ chức trang trọng, đúng với nghi lễ dân gian truyền thống. Các địa phương đều đã thành lập được những đội văn nghệ để biểu diễn các loại hình nghệ thuật của dân tộc mình.

Theo thống kê của Trung tâm Bảo tồn di tích tỉnh Khánh Hòa: Đến nay, tỉnh có trên 1.098 di tích và địa chỉ có dấu hiệu di tích, được phân bố đều khắp các thành phố, thị xã và huyện. Trong số các di tích và địa chỉ có dấu hiệu di tích nêu trên đã có 16 di tích được xếp hạng cấp quốc gia và  trên 100 di tích được xếp hạng cấp tỉnh.

Di tích ở Khánh Hòa có nhiều thể loại: Di tích khảo cổ học; di tích lịch sử - cách mạng; di tích kiến trúc - nghệ thuật; di tích thắng cảnh... Trong đó đáng chú ý là hệ thống di tích liên quan đến tín ngưỡng thờ Mẫu như Am Chúa, Tháp Bà Ponagar; đền thờ những nhân vật lịch sử như: Trịnh Phong, Trần Đường, Trần Quý Cáp; di tích liên quan đến lịch sử phong kiến với Phủ đường Ninh Hòa, Thành cổ Diên Khánh. Ngoài ra, nhiều địa phương trong tỉnh còn lưu giữ được nhiều loại hình nghệ thuật truyền thống độc đáo như: Hô hát bài chòi, hát văn múa bóng, hát bội, đờn ca tài tử...

Phát huy giá trị văn hóa DTTS thu hút du khách

Ông Nguyễn Thanh Hà, Chánh Văn phòng UBND tỉnh Khánh Hòa cho biết: Địa phương có bề dày lịch sử văn hóa đồng bào DTTS, đặc biệt là có rất nhiều di tích, danh lam thắng cảnh có giá trị đã và đang được phát huy để thu hút khách du lịch tới tham quan. Những năm gần đây, công tác bảo tồn phát huy giá trị các di tích, danh thắng được các cấp chính quyền, đặc biệt là ngành Văn hóa tỉnh chú trọng, quan tâm. Với nguồn tài nguyên văn hóa phong phú, đa dạng của địa phương hiện nay, nếu khai thác đúng hướng và hiệu quả thì trong thời gian tới sẽ tạo ra nguồn thu cho ngân sách rất lớn.

Theo ông Nguyễn Thanh Hà, thực tế cho thấy chỉ tính riêng di tích quốc gia Tháp Bà Ponagar ở TP Nha Trang mỗi năm nguồn thu từ bán vé chu du khách tham quan đạt hàng chục tỷ đồng. Nếu nhiều di tích ở Khánh Hòa đều được bảo tồn và khai thác hiệu quả như vậy thì sẽ  thú hút lượng khách du lịch lớn, tạo ra nguồn thu “khổng lồ”, đóng góp cho nền kinh tế, tạo ra công ăn việc làm và nguồn thu nhập cho nhiều lao động.

Hiện nay, thế mạnh của Khánh Hòa chủ yếu ở 2 lĩnh vực: Nghệ thuật biểu diễn, mỹ thuật, nhiếp ảnh và triển lãm; du lịch văn hóa DTTS. Trong định hướng phát triển ngành Văn hóa đến năm 2030 và tầm nhìn đến năm 2050, Khánh Hòa chủ yếu tập trung đầu tư xây dựng các công trình thiết chế văn hóa quan trọng gồm: Trung tâm Biểu diễn nghệ thuật, Trung tâm Văn hóa, Bảo tàng mới của tỉnh; đồng thời thực hiện việc tôn tạo, quy hoạch lại khu vực di tích Thành cổ Diên Khánh và di tích Am Chúa để xứng tầm di tích cấp quốc gia.

Bên cạnh đó, Sở VHTTDL sẽ tích cực phối hợp với chính quyền các địa phương trong tỉnh xây dựng, triển khai các kế hoạch cụ thể nhằm bảo tồn các giá trị văn hóa 32 dân dân tộc trên địa bàn, phát huy các giá trị văn hóa nhằm thu hút khách du lịch đến với Khánh Hòa.

Bà Nguyễn Thị Lệ Thanh, Giám đốc Sở Du lịch tỉnh Khánh Hòa cho biết: Khánh Hòa là trung tâm du lịch lớn khu vực Nam Trung Bộ và của cả nước. Những năm qua, tốc độ phát triển du lịch của Khánh Hòa là rất nhanh và thu hút đông đảo khách du lịch trong nước và quốc tế tới tham quan. Thế mạnh du lịch Khánh Hòa là các tour du lịch biển đảo, kết hợp nghĩ dưỡng. Tuy nhiên, thời gian gần đây, nhiều du khách rất quan tâm, tìm hiểu văn hóa của vùng đất Khánh Hòa, trong đó văn hóa đồng bào các dân tộc là điểm nhấn để du khách khám phá. Do đó, Sở Du lịch đang phối hợp với ngành Văn hóa, chính quyền các địa phương xây dựng các tour du lịch văn hóa đến các địa phương, để du khách được trải nghiệm và khám phá những nét văn hóa độc đáo trên vùng đất có bề dày lịch sử, văn hóa này.