Phát biểu tại buổi lễ, ông Lâm Hải Giang, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Bình Định cho biết, nón ngựa Phú Gia từ lâu đã là một trong những sản phẩm thủ công truyền thống nổi tiếng, đã và đang được người dân xã Cát Tường, huyện Phù Cát duy trì, thực hành, lưu truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác.

Ngày xưa, loại nón này chỉ được dành cho giới có chức sắc và những người thuộc giới thượng lưu, quyền quý. Những mẫu hoa văn “long, lân, quy, phụng” được thêu trên nón là biểu hiện quyền uy của người đội trong thời đại phong kiến. Nhìn vào hoa văn có thể biết phẩm hàm của vị quan đang sử dụng. Hiện nay, nón ngựa Phú Gia có mặt ở khắp nơi, từ Bắc vào Nam và cả nước ngoài.

Ông Lâm Hải Giang nhấn mạnh, nghề chằm nón ngựa Phú Gia được ghi danh di sản văn hóa phi vật thể quốc gia đã khẳng định giá trị bền vững và sức sống mãnh liệt của làng nghề, tôn vinh và biểu dương cộng đồng dân cư, nhất là các nghệ nhân trong việc giữ gìn, bảo tồn và phát huy giá trị di sản. Đây vừa là niềm vinh dự, tự hào vừa là trách nhiệm lớn lao của Đảng bộ, chính quyền và nhân dân huyện Phù Cát nói riêng và tỉnh Bình Định nói chung.

Nón ngựa Phú Gia được làm thủ công với nhiều công đoạn công phu, mỗi công đoạn lại yêu cầu cách thức khác nhau. Để làm ra một chiếc nón ngựa, nghệ nhân phải thực hiện 10 công đoạn, từ tạo sườn cho đến thêu thuyền, kết lá… Nón có kết cấu rất đặc biệt và rất bền chắc, nguyên liệu làm nón là lá kè (lá nón), ống giang (cật), rễ dứa… kết thành 10 lớp. Mỗi chiếc nón ngựa nếu được làm bài bản, đúng kỹ thuật và giữ gìn cẩn thận sẽ có độ bền sử dụng có thể lên đến cả trăm năm.

Với những giá trị văn hóa đặc sắc nêu trên, nghề chằm nón ngựa Phú Gia được Bộ VHTTDL ghi danh là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia vào ngày 9.4.2024. Đây là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia thứ 5 của Bình Định được ghi danh.

Tại Lễ đón bằng di sản văn hóa phi vật thể quốc gia “Nghề chằm nón ngựa Phú Gia”, ông Nguyễn Văn Hưng - Chủ tịch UBND huyện Phù Cát cho hay, mảnh đất võ Bình Định có truyền thống lịch sử lâu năm và bề dày văn hóa truyền thống đặc sắc. Trong đó không thể không kể đến Làng nghề nón ngựa Phú Gia với hơn 200 năm lịch sử. Nón ngựa Phú Gia biểu tượng cho sự mạnh mẽ, uy nghiêm của con nhà võ gắn liền với đội quân Tây Sơn thần tốc. Và dù trải qua hàng trăm năm lịch sử, những chiếc nón nơi đây vẫn mang đậm bản sắc văn hóa của miền đất võ, trời văn.

Để bảo vệ và phát huy giá trị di sản Làng nghề nón ngựa Phú Gia, ông Nguyễn Văn Hưng chia sẻ, trong thời gian tới, chúng tôi sẽ quyết tâm triển khai thành công Đề án Bảo vệ và phát huy giá trị của nghề thủ công truyền thống – “Nghề chằm nón ngựa Phú Gia” tại xã Cát Tường. Đây là tài nguyên văn hóa giàu tính nhân văn, có ý nghĩa nền tảng để phát triển ngành du lịch, làm cho hoạt động du lịch ngày thêm phong phú.

Huyện tiếp tục tạo điều kiện hỗ trợ, khuyến khích các hộ gia đình, cơ sở sản xuất của làng nghề phát triển sản xuất theo hướng liên kết tạo sản phẩm hàng hóa độc đáo, mang giá trị đặc trưng của làng nghề.

Đồng thời, xây dựng, giới thiệu, quảng bá di sản gắn với phát triển du lịch cộng đồng. Tôn vinh các nghệ nhân, người nắm giữ di sản, cộng đồng có nhiều đóng góp trong việc gìn giữ, thực hành, bảo vệ và phát huy giá trị di sản. Hình thành khu trưng bày, giới thiệu sản phẩm làng nghề, khu trình diễn nghề truyền thống, kết hợp giới thiệu sản phẩm và quảng bá thương hiệu gắn với hoạt động du lịch trải nghiệm; đầu tư xây dựng các cơ sở hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng phục vụ du lịch, cải tạo môi trường, cảnh quan làng nghề phục vụ cho du lịch.

Theo ông Nguyễn Văn Hưng, hy vọng với những việc làm này, góp phần tạo động lực để những người ở làng nghề Nón ngựa Phú Gia an tâm giữ nghề, giữ lại nét tinh hoa văn hóa của cha ông; tiếp tục bảo tồn, lưu giữ nét truyền thống văn hóa riêng có của Nón ngựa Phú Gia - sản phẩm thủ công độc đáo, mang đậm bản sắc văn hóa người Phù Cát, Bình Định.