Thành công ngoài dự kiến tại các rạp chiếu

Năm 2024, bộ phim “Đào, Phở và Piano” bất ngờ tạo nên cơn sốt tại các rạp chiếu khi được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đưa vào chiếu thí điểm thương mại đối với phim do Nhà nước đầu tư. Hàng loạt khán giả, trong đó có rất nhiều khán giả trẻ, đã xếp hàng rồng rắn tại Trung tâm Chiếu phim Quốc gia để mua vé xem bộ phim này. Sự bùng nổ lớn đến mức hệt thống bán vé online của Trung tâm đã không thể hoạt động. Và khi phim được chiếu mở rộng tại hệ thống rạp của Beta Cinemas và Cinestar, thì hệ thống bán vé online của hai cụm rạp này tiếp tục ngừng hoạt động vì quá tải.

Kết thúc đợt chiếu thí điểm thương mại, “Đào, Phở và Piano” đạt khoảng 21 tỷ đồng.

Đây là hiện tượng chưa từng có đối với một phim có đề tài lịch sử, chiến tranh cách mạng như “Đào, Phở và Piano”, và cũng là “phát súng” mở đầu cho những thành công của phim lịch sử, chiến tranh cách mạng như “Địa đạo: Mặt trời trong bóng tối” và đặc biệt là “Mưa đỏ”.

Vào dịp kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng miền nam, thống nhất đất nước, bộ phim “Địa đạo: Mặt trời trong bóng tối” chính thức công chiếu. Nếu như “Đào, Phở và Piano” là phim đặt hàng của Nhà nước, với vốn đầu tư từ ngân sách Nhà nước, thì “Địa đạo: Mặt trời trong bóng tối” lại hoàn toàn do tư nhân đầu tư. Bộ phim do doanh nhân Nguyễn Thành Nam đầu tư, đạo diễn Bùi Thạc Chuyên thực hiện. Trước khi làm phim, đạo diễn Bùi Thạc Chuyên đã có tới 10 năm ấp ủ câu chuyện, đi gặp gỡ và tìm hiểu nhân chứng lịch sử để chuẩn bị cho bộ phim.

“Địa đạo: Mặt trời trong bóng tối” với cách đầu tư chỉn chu, lối tiếp cận đề tài mới mẻ, cùng những hình ảnh và cách kể chuyện gây ấn tượng với khán giả, đã khiến bộ phim lại trở thành một hiện tượng rạp chiếu. Khán giả tự quảng bá, lan tỏa cho bộ phim, nhiều suất chiếu vào các giờ thuận lợi đều hết vé rất nhanh. Kết thúc đợt chiếu, “Địa đạo: Mặt trời trong bóng tối” đạt mức doanh thu khoảng gần 180 tỷ đồng, con số chưa bao giờ có tính tới thời điểm đó đối với một bộ phim lịch sử, chiến tranh cách mạng.

Tiếp theo, nhân dịp kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám thành công và Quốc khánh 2/9, bộ phim “Mưa đỏ” của Điện ảnh Quân đội nhân dân ra mắt khán giả và ngay lập tức gây ấn tượng. Chỉ sau một ngày ra rạp, phim đã đạt doanh thu hơn 30 tỷ đồng, và liên tục phá kỷ lục về doanh thu.

Sau chưa đầy 1 tuần ra mắt, phim tiếp tục cán mốc 100 tỷ đồng, và sau đó 2 ngày là 150 tỷ đồng, và vượt qua 200 tỷ đồng sau 2 ngày tiếp theo.

Đúng vào ngày Quốc khánh 2/9, phim đạt 400 tỷ đồng, và đạt 500 tỷ đồng chỉ sau đó 4 ngày, lọt top 3 phim Việt có doanh thu cao nhất trong lịch sử. Ngay sau đó 1 ngày, với mức doanh thu 551,878 tỷ đồng, “Mưa đỏ” đã chính thức trở phim Việt có doanh thu cao nhất từ trước tới nay.

Chưa dừng lại ở đó, bộ phim tiếp tục vượt mốc doanh thu 600 tỷ, và cho đến ngày chuẩn bị rời rạp sau 1 tháng công chiếu, “Mưa đỏ” đã vượt qua 700 tỷ đồng tiền doanh thu vé rạp. Đây cũng là con số chưa từng có đối với bất kỳ một bộ phim nào của Việt Nam, đặc biệt lại là một bộ phim có đề tài chính luận, chiến tranh cách mạng.

Không chỉ dừng lại ở giá trị của một tác phẩm nghệ thuật, bộ phim “Mưa đỏ” còn trở thành một “cú hích” khơi gợi và lan tỏa lòng yêu nước đến nhiều thế hệ, nhiều tầng lớp nhân dân, đặc biệt là giới trẻ.

Hướng đi khác để tiếp cận khán giả trẻ

Thành công của những bộ phim như “Đào, Phở và Piano”, “Địa đạo: Mặt trời trong bóng tối” và mới đây nhất là “Mưa đỏ” cho thấy, công chúng, đặc biệt là công chúng trẻ vẫn dành những sự quan tâm nhất định cho các phim với đề tài lâu nay tưởng chừng như ít được quan tâm, gần như chỉ được chiếu trong các đợt tuyên truyền để rồi lại “cất kho”.

Theo Cục trưởng Điện ảnh Đặng Trần Cường, sự thay đổi này đến từ hai phía: các nhà làm phim và cả trong tư duy của khán giả. Trong suốt một thời gian dài, phim chiến tranh Cách mạng chưa chú trọng nhiều đến yếu tố thị trường. Tuy nhiên, sự xuất hiện của những tác phẩm như “Đào, Phở và Piano, Địa đạo” và gần đây là “Mưa đỏ” đã đánh dấu một bước chuyển mình trong tư duy làm phim. Các nhà làm phim đã tìm được cách dung hòa giữa giá trị lịch sử và ngôn ngữ điện ảnh hiện đại, mang đến những tác phẩm điện ảnh giàu cảm xúc với chất lượng nghệ thuật được nâng cao. Các bộ phim được đầu tư với ngân sách lớn, có sự tham gia chuyên nghiệp của các nhà phát hành ngay từ đầu, chú trọng hơn vào yếu tố kỹ thuật, bối cảnh chân thật, âm nhạc và diễn xuất. Điều này giúp tác phẩm không chỉ mang giá trị lịch sử mà còn có giá trị nghệ thuật cao, quảng bá tốt.

Bên cạnh đó, thay vì chỉ dựa vào các kênh truyền thông truyền thống, các bộ phim còn thành công nhờ hiệu ứng lan truyền mạnh mẽ trên mạng xã hội. Sự nổi tiếng và "săn lùng vé" của khán giả trẻ đối với “Đào, Phở và Piano” là một minh chứng rõ ràng.

Cục trưởng Điện ảnh Đặng Trần Cường cũng cho rằng, cộng hưởng cùng sự thay đổi này là sự chuyển biến trong nhận thức của khán giả. Thế hệ trẻ ngày nay, không trải qua chiến tranh, có nhu cầu tìm hiểu về lịch sử dân tộc một cách chân thực và mới mẻ. Họ không chỉ muốn xem phim giải trí mà còn mong muốn những tác phẩm có chiều sâu, mang lại cảm xúc và niềm tự hào dân tộc, nhưng phải có cách thể hiện phù hợp.

Tuy nhiên, theo ông Đặng Trần Cường, yếu tố quyết định vẫn là chất lượng tác phẩm. Một kịch bản chất lượng, giàu cảm xúc, hình ảnh ấn tượng, âm nhạc lôi cuốn và diễn xuất thuyết phục mới là chìa khóa để thu hút khán giả đến rạp. “Các bộ phim thành công không đi theo lối mòn mà tập trung vào những câu chuyện dung dị về thân phận con người trong bối cảnh chiến tranh được tái hiện một cách chân thật. Thông điệp về giá trị của hòa bình, tình yêu đất nước và sự hy sinh được truyền tải trong nhiều chi tiết nhỏ nhưng đầy ý nghĩa, chạm đến trái tim người xem. Bên cạnh sự đầu tư công phu về bối cảnh và kỹ thuật, các bộ phim đều có ngôn ngữ điện ảnh chuyên nghiệp và diễn xuất ấn tượng” – ông Đặng Trần Cường nhận xét.

Ngoài ra, một yếu tố không thể thiếu, theo như Cục trường Điện ảnh phân tích, là vốn đầu tư. Đặc thù của làm phim về đề tài chiến tranh là khó, đòi hỏi sự đầu tư lớn về tài chính. “Địa đạo” và “Mưa đỏ” được đầu tư với kinh phí lớn, vượt xa con số các nhà làm phim thương mại hiện nay.

Để có được kết quả đó, ngoài yếu tố chất lượng nghệ thuật, các nhà sản xuất còn chú trọng đầu tư bài bản vào khâu phát hành, với sự tham gia của các đơn vị phát hành chuyên nghiệp ngay từ đầu - điều mà trước đây phim đề tài chiến tranh hầu như chưa làm được. Gần đây, sự suy giảm doanh thu của một số bộ phim Việt cho thấy thị hiếu khán giả đang có sự thay đổi, hướng đến những tác phẩm có giá trị nhân văn và nghệ thuật sâu sắc hơn. Đặc biệt, nhiều khán giả trẻ bắt đầu quan tâm và có nhu cầu tìm hiểu về lịch sử dân tộc thông qua các sản phẩm văn hóa chất lượng. Đây là tín hiệu tích cực cho dòng phim lịch sử, chiến tranh trong tương lai.

Thành công của hai bộ phim này là minh chứng rõ ràng cho thấy: phim chiến tranh Việt Nam hoàn toàn có thể bước ra khỏi phạm vi “giá trị lịch sử, nghệ thuật” thu hút đông đảo công chúng. Khán giả Việt đặc biệt là thế hệ trẻ không hề thờ ơ mà luôn sẵn sàng đón nhận và đồng hành cùng dòng phim chiến tranh Cách mạng. Dù đề tài về dân tộc và Tổ quốc luôn thu hút sự quan tâm, nhưng chính cách thể hiện chân thực hơn, "đời" hơn đã tạo nên sự khác biệt. Tóm lại, sự thành công của dòng phim chiến tranh Cách mạng gần đây là kết quả của sự thay đổi đồng bộ: có sự đầu tư vốn lớn, chú trọng vào cảm xúc và nghệ thuật, cho đến sự phát triển của công nghệ và truyền thông, sự chuyên nghiệp trong việc phát hành phim cùng với đó là sự thay đổi trong tâm lý và nhu cầu tìm hiểu lịch sử của khán giả, đặc biệt là giới trẻ.

Chia sẻ về tác động của loạt phim lịch sử, chiến tranh cách mạng đối với khán giả, Cục trưởng Điện ảnh Đặng Trần Cường cho biết, từ thành công của những bộ phim này cho thấy điện ảnh Việt Nam không chỉ dừng lại ở việc sáng tạo một tác phẩm nghệ thuật, mà còn có thể trở thành biểu tượng lan tỏa tinh thần yêu nước đến mọi tầng lớp nhân dân, đặc biệt là giới trẻ.

Đặc biệt là thành công của phim “Mưa đỏ” đã khẳng định điện ảnh có sức mạnh khơi dậy niềm tự hào dân tộc, nối liền quá khứ hào hùng với hiện tại đầy khát vọng.

Phim đã vượt khỏi khuôn khổ một bộ phim điện ảnh thông thường bởi sự hòa quyện giữa giá trị lịch sử và tính nghệ thuật hiện đại. Bộ phim tái hiện trang sử hào hùng của dân tộc bằng ngôn ngữ điện ảnh giàu cảm xúc, giúp khán giả – nhất là thế hệ trẻ – cảm nhận rõ hơn giá trị của độc lập, tự do.

Thứ hai, tác phẩm đã tạo ra một hiệu ứng xã hội sâu rộng, trở thành “trend” yêu nước khi hình ảnh, câu thoại, âm nhạc và thông điệp của phim lan tỏa mạnh mẽ trên mạng xã hội, các nền tảng số, cũng như trong đời sống hàng ngày. Đây là minh chứng sinh động cho thấy khi nghệ thuật chạm đến trái tim, nó có thể biến thành sức mạnh cộng đồng.

Mở ra cánh cửa mới cho đề tài truyền thống

Không khó để thấy rõ, thị trường điện ảnh Việt lâu nay cán cân phần lớn nghiêng về các phim có đề tài kinh dị, linh dị, còn lại là phim hài, có một số ít phim tâm lý, gia đình, tình yêu nhưng chưa nổi bật. Sự xuất hiện của những bộ phim như “Đào, Phở và Piano”, “Địa đạo: Mặt trời trong bóng tối”, “Mưa đỏ”, và mới đây là “Tử chiến trên không” dù thế nào đi chăng nữa cũng vẫn mang đến sự khác biệt. Điều đặc biệt là những bộ phim mang đề tài lịch sử, chiến tranh cách mạng như thế này, từ trước đến nay luôn được mặc định là chỉ có Nhà nước đầu tư sản xuất.

Cuộc thử nghiệm chiếu thương mại ngoài rạp mở đầu với “Đào, Phở và Piano” năm 2024 không chỉ đem lại thành công bất ngờ về doanh thu mà còn đặt ra những điều cần thay đổi trong cơ chế quảng bá, phát hành đối với phim có vốn Nhà nước. Đó là cần phải có những cơ chế, chính sách mới để mở rộng đường cho việc quảng bá, phát hành, để khuyến khích, thu hút nhiều hơn các doanh nghiệp tư nhân tham gia vào các khâu sản xuất, phát hành phim cùng Nhà nước.

Tiến sĩ Ngô Phương Lan, nguyên Cục trưởng Điện ảnh, hiện là Chủ tịch Hiệp hội Xúc tiến và Phát triển điện ảnh Việt Nam đã từng đề cập đến trường hợp của “Đào, Phở và Piano” như một thí dụ về sự bất hợp lý trong quảng bá, phát hành phim Nhà nước: “Thông tin về phim khi mới ra rạp rất hiếm, gần như không có hình ảnh. Chỉ có một số ảnh được chia sẻ từ các thành viên đoàn làm phim, chứng tỏ không có sự quảng bá cho phim. Thậm chí phim ra rạp được một thời gian rồi mới có trailer”.

Tiến sĩ Ngô Phương Lan cũng nhấn mạnh, Luật Điện ảnh năm 2022 có độ mở rất cao. Trong điều 24 về sản xuất phim đặt hàng, nghĩa là phim từ ngân sách, có nêu rất rõ rằng nhà sản xuất phim, hãng phim có thể huy động các nguồn vốn từ xã hội để sản xuất phim. “Chuyện đó rất đáng khuyến khích, chúng ta đã có một thí dụ rất thành công là “Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh” năm 2015. Muốn phát triển điện ảnh, công nghiệp điện ảnh thì phải có thị trường điện ảnh, và phải có những con đường đi bền vững. Sự đón nhận của khán giả ngoài rạp đối với những bộ phim nhất định do Nhà nước đặt hàng có thể cho thấy phần nào phản ứng của thị trường” - Tiến sĩ Ngô Phương Lan nhận xét.

Và sau “Đào, Phở và Piano”, bộ phim có vốn đầu tư Nhà nước, cụ thể là Điện ảnh Quân đội nhân dân như “Mưa đỏ” đã trở nên thành công nhất trong lịch sử điện ảnh Việt Nam.

Cục trưởng Điện ảnh Đặng Trần Cường cho rằng, thành công của “Mưa đỏ” là kết quả của sự chung tay giữa Nhà nước và tư nhân, từ khâu sản xuất, phát hành cho đến truyền thông (“Mưa đỏ” do Galaxy Studio quảng bá và phát hành - NV). Đây là mô hình hợp tác công – tư đáng khuyến khích, góp phần hiện thực hóa chủ trương phát triển công nghiệp điện ảnh Việt Nam thành ngành kinh tế – văn hóa mũi nhọn.

Việc hợp tác giữa Hãng phim Quân đội và đơn vị phát hành là một minh chứng điển hình cho mô hình phối hợp công - tư trong lĩnh vực điện ảnh, vừa bảo đảm thực hiện đầy đủ nhiệm vụ chính trị, tư tưởng, vừa mở rộng phạm vi tiếp cận khán giả trên quy mô rộng lớn.

Thông qua sự hợp tác này, các tác phẩm điện ảnh có nhiệm vụ chính trị như Mưa đỏ không chỉ dừng lại ở phạm vi phục vụ nội bộ hay các kênh phổ biến truyền thống, mà còn được đưa đến đông đảo công chúng thông qua hệ thống rạp chiếu thương mại.

Cục trưởng Điện ảnh cũng đánh giá cao tính hiệu quả trong khâu phát hành phim: “Một trong các yếu tố chính mang lại thành công cho bộ phim “Mưa đỏ” chính là sự tham gia chuyên nghiệp của đơn vị phát hành. Đây là cách làm hiệu quả giúp bộ phim vừa hoàn thành trọng trách tuyên truyền, giáo dục, vừa phát huy giá trị nghệ thuật, tạo sự lan tỏa mạnh mẽ trong xã hội và thành công về mặt doanh thu”.

Việc hợp tác này mở ra hướng đi mới cho các tác phẩm điện ảnh nhiệm vụ chính trị, thay vì giới hạn trong phạm vi “phim đặt hàng” với cách phát hành khép kín, nay các bộ phim có thể hòa nhập với dòng chảy chung của thị trường, từ đó tăng cường sức hút, nâng cao tính hấp dẫn và tạo sự quan tâm tự nhiên từ khán giả. Đây cũng là minh chứng cho sự chủ động, linh hoạt trong cách làm của Điện ảnh Quân Đội nhân dân, phù hợp với xu thế xã hội hóa, huy động nguồn lực xã hội cùng tham gia lan tỏa giá trị của phim chính trị - tư tưởng.

Ông Đặng Trần Cường cho biết, hiện nay, dự thảo Nghị định về phát hành, phổ biến phim phục vụ nhiệm vụ chính trị vẫn đang trong quá trình xây dựng, lấy ý kiến góp ý để hoàn thiện, chưa ban hành và chưa đặt ra các quy định mang tính bắt buộc đối với các đơn vị. Vì vậy, sự hợp tác giữa Hãng phim Quân đội và đơn vị phát hành được xem là bước đi chủ động, xuất phát từ nhu cầu thực tiễn, mang ý nghĩa tiên phong trong việc thử nghiệm mô hình phối hợp công - tư trong điện ảnh. Đây không chỉ là giải pháp trước mắt để nâng cao hiệu quả tuyên truyền, mà còn là định hướng lâu dài, góp phần tạo nền tảng để hoàn thiện cơ chế, chính sách về phát hành phim nhiệm vụ chính trị trong tương lai.

Cục trưởng cũng nhấn mạnh, về mặt chính sách, thành công của “Mưa đỏ” là cơ sở thực tiễn để Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch và các cơ quan, đơn vị liên quan nghiên cứu, hoàn thiện khung pháp lý trong Nghị định mới, đồng thời khuyến khích nhân rộng mô hình hợp tác Nhà nước - Tư nhân trong sản xuất, phát hành và phổ biến phim phục vụ nhiệm vụ chính trị.