Tạo sự chuyển biến về nhận thức trong việc tuân thủ, chấp hành pháp luật về VHTTDL

Phát biểu tại Hội thảo, ông Nguyễn Thanh Sơn, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Bộ VHTTDL cho biết, thời gian qua công tác quản lý nhà nước về phổ biến giáo dục pháp luật (PBGDPL) được quan tâm, chú trọng và tăng cường hơn đối với vùng đồng bào dân tộc thiểu số, biên giới phía Bắc, những yếu tố đặc thù về đối tượng, vùng miền đã được chỉ đạo điều hành, đồng thời từng bước bảo đảm nguồn lực thực hiện.

Hằng năm, Bộ VHTTDL ban hành Chương trình, Kế hoạch PBGDPL của Bộ, của ngành văn hóa, thể thao và du lịch. Trong đó có nội dung chỉ đạo, hướng dẫn riêng về PBGDPL đối với đồng bảo vùng dân tộc thiểu số, miền núi, vùng sâu, vùng xa, biên giới, ven biển, hải đảo, vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn được quy định tại Điều 17 Luật PBGDPL năm 2012.

Căn cứ vào Chương trình, Kế hoạch PBGDPL của ngành, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Sở Văn hóa và Thể thao, Sở Du lịch các tỉnh biên giới phía Bắc đã xây dựng Kế hoạch PBGDPL hàng năm của Sở phù hợp với điều kiện thực tế của địa phương.

Bên cạnh đó, nội dung, hình thức PBGDPL bước đầu được đổi mới đa dạng, thiết thực, hiệu quả hơn, hướng tới đồng bào các dân tộc thiểu số, biên giới phía Bắc, phát huy vai trò, đặc thù của hoạt động VHTTDL, nhất là lồng ghép PBGDPL trong các hoạt động văn hóa ở cơ sở.

Về nội dung PBGDPL, theo ông Nguyễn Thanh Sơn, triển khai chỉ đạo, hướng dẫn của Bộ và UBND các tỉnh biên giới phía Bắc, các Sở đã ban hành và triển khai kế hoạch công tác PBGDPL tập trung các nội dung về chủ trương, quan điểm, chính sách trong văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng, Nghị quyết số 50/NQ-CP ngày 20/5/2021 của Chính phủ về Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị Quyết Đại hội XIII, Đề án "Phòng ngừa tội phạm và phòng, chống vi phạm pháp luật trong hoạt động văn hóa, thể thao và du lịch" giai đoạn 2021 - 2025, hướng dẫn thực hiện các quy định về xây dựng và thực hiện hương ước, quy ước trong cộng đồng dân cư và tuyên truyền để việc xây dựng, thực hiện hương ước đảm bảo các quy định của pháp luật và phát huy vai trò trong đời sống xã hội...

Theo ông Nguyễn Thanh Sơn, nhìn chung, đã có sự chuyển hướng nội dung tập trung vào các vấn đề thời sự, vấn đề người dân quan tâm. Nội dung PBGDPL đổi mới, đang dạng, thiết thực, hiệu quả hơn, hướng tới nhiều đối tượng, nhất là khu vực địa bàn miền núi, vùng sâu, vùng xa, vùng biên giới, hải đảo, vùng có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn, địa bàn trọng yếu về quốc phòng, an ninh.

Đối với hình thức PBGDPL, ông Nguyễn Thanh Sơn cho biết, công tác PBGDPL chú trọng các hình thức phù hợp với đối tượng, nội dung và điều kiện thực tế như: Tổ chức hội nghị, tập huấn, in tài liệu, cổ động trực quan, thi tìm hiểu pháp luật, đối thoại chính sách, pháp luật, thông tin bảo chí, cung cấp thông tin, giải đáp pháp luật trên cổng/trang thông tin điện tử, các phương tiện thông tin đại chúng, thiết bị di động và môi trường mạng đảm bảo an ninh, tiết kiệm, hiệu quả.

Thông qua hoạt động PBGDPL với nhiều hình thức đa dạng đã tạo điều kiện cho đồng bảo các dân tộc thiểu số vùng biên giới phía Bắc tiếp cận các chính sách pháp luật của trung ương và địa phương trong lĩnh vực ngành VHTTDL, tạo sự chuyển biến về nhận thức trong việc tuân thủ, chấp hành pháp luật của nhân dân.

Với đặc thù vừa là nhiệm vụ, vừa là thế mạnh của ngành VHTTDL, các hoạt động văn hóa, văn nghệ được lồng ghép với các hoạt động PBGDPL được thực hiện cho người dân ở vùng dân tộc thiểu số, miền núi, vùng sâu, vùng xa, biên giới, ven biển, hải đảo, vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn và ngư dân.

Tuy nhiên, theo ông Nguyễn Thanh Sơn, công tác PBGDPL vẫn còn những khó khăn, hạn chế. Trong đó, một số nội dung, hình thức PBGDPL được tổ chức thực hiện với đồng bào DTTS vùng biên giới phía Bắc còn chưa phù hợp, chưa đáp ứng được yêu cầu của thực tiễn, chưa thực sự phát huy lợi thế, sức mạnh của văn hóa trong PBGDPL, chưa nhân rộng được hình thức PBGDPL có hiệu ứng lan tỏa mạnh để phát huy vai trò chủ động tìm hiểu pháp luật của Nhân dân.

Đối với đồng bảo dân tộc thiểu số, vùng biên giới phía Bắc hoặc không có khả năng sử dụng công nghệ thông tin hoặc có bất đồng về ngôn ngữ, không hiểu biết tiếng phổ thông thì không phải lúc nào cũng dễ dàng tiếp cận, tìm kiếm thông tin pháp luật, trong khi mạng lưới thông tin cơ sở còn thiếu thốn, lạc hậu; một số tài liệu PBGDPL trích dẫn không rõ nguồn nên không rõ về giá trị và hiệu lực áp dụng; việc lồng ghép PBGDPL với đối tượng này qua các hoạt động văn hóa cơ sở chỉ mang tính phối hợp, tùy từng địa bàn mức độ khác nhau.

Hình thức giáo dục pháp luật thời gian qua tuy đã có nhiều đổi mới song vẫn chưa theo kịp tinh hình thực tiễn, nhất là cấp cơ sở.

Khuyến khích các hình thức PBGDPL dung dị, đơn giản nhưng sâu sắc và giàu thông điệp

Về giải pháp đổi mới công tác PBGDPL về VHTTDL cho đồng bào dân tộc thiểu số vùng biên giới phía Bắc, ông Nguyễn Thanh Sơn đề xuất 4 nhóm giải pháp gồm: Giải pháp về đổi mới nội dung PBGDPL; giải pháp về đổi mới phương thức PBGDPL; giải pháp nâng cao năng lực đội ngũ làm công tác PBGLPL và các giải pháp tổng hợp.

Cụ thể, đối với nhóm giải pháp về đổi mới nội dung PBGDPL, cần biên soạn nội dung PBGDPL phù hợp đối tượng, địa bản, thời điểm... phương pháp, cách thức PBGDPL (theo chuyên đề, dạng hỏi đáp, tình huống) đối với đồng bào dân tộc thiểu số, biên giới phía Bắc.

Đa dạng hóa các loại văn bản, tài liệu hướng tới phục vụ nhu cầu tìm hiểu, nghiên cứu, tiếp cận pháp luật cho nhiều đối tượng. Ngoài các loại tài liệu truyền thống, nghiên cứu, xây dựng các tài liệu mới với hình thức và nội dung phù hợp với xu hướng và đảm bảo tính hấp dẫn, thiết thực, ứng dụng có hiệu quả trong hoạt động PBGDPL của ngành VHTTDL.

Đồng thời, xây dựng nội dung số trong PBGDPL của ngành VHTTDL phù hợp với đối tượng đồng bào dân tộc thiểu số, biên giới phía Bắc. Lựa chọn, biên tập các tài liệu, nội dung PBGDPL của Ngành theo hướng vừa phù hợp đối tượng, vừa chuyển đổi thành nội dung số để thực hiện PBGDPL qua các ứng dụng (zalo, Fanpage...) và đáp ứng yêu cầu dữ liệu hóa tài liệu PBGDPL.

Đối với giải pháp về đổi mới phương thức PBGDPL, theo ông Nguyễn Thanh Sơn, cần tiếp tục đa dạng hóa các hình thức PBGDPL phù hợp với nội dung, địa bản, điều kiện thực tiễn vùng đồng bào dân tộc thiểu số, biên giới phía Bắc (qua mạng xã hội, nền tảng dành riêng, cuộc thi...). Áp dụng linh hoạt theo nhu cầu của từng đối tượng, phù hợp với từng địa bàn để tạo sự hứng thú, lôi cuốn các đối tượng thụ hưởng tham gia, từ đó đạt tới hiệu quả cao nhất là tạo sự chuyển biển trong nhận thức và hành vi pháp luật.

Khuyến khích các hình thức PBGDPL dung dị, đơn giản nhưng sâu sắc và giàu thông điệp, các hình thức truyền thông đa phương tiện phù hợp với giới trễ như ca nhạc, phim ảnh .v.v. là thế mạnh của ngành VHTTDL.

Bên cạnh đó, tập trung một số phương thức PBGDPL được các đối tượng là công chức, viên chức và đồng bào dân tộc thiểu số, vùng biên giới quan tâm, lựa chọn tích cực thường xuyên, kịp thời thông tin, tuyên truyền, phổ biến các quy định của pháp luật trên loa truyền thanh, báo, đài; Kịp thời lồng ghép tuyên truyền thông qua các buổi hợp dân, tiếp xúc cử tri; Tăng cường tuyên truyền qua báo chí, truyền hình, truyền thanh, mạng xã hội; Đề cao vai trò người có uy tín thực hiện tuyên truyền, phổ biến pháp luật; Thường xuyên tổ chức các hội nghị tuyên truyền miệng; Lồng ghép tuyên truyền trong các hoạt động văn hóa, thể thao và du lịch.

Đối với giải pháp nâng cao năng lực đội ngũ làm công tác PBGDPL, cần củng cố, kiện toàn nhân lực làm công tác PBGDPL ngành, báo cáo viên trung ương, báo cáo viên các cấp địa phương. Thường xuyên rà soát, điều chỉnh, bổ sung các báo cáo viên pháp luật của ngành, đảm bảo từng lĩnh vực của ngành đều có báo cáo viên pháp luật.

Ngoài ra, cần tập huấn, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ theo định kỳ đảm bảo đổi mới nội dung, hình thức PBGDPL của ngành, tổ chức hội thảo, tọa đàm, cuộc thi chuyên môn, nghiệp vụ. Bên cạnh nội dung, kiến thức về các quy định pháp luật, chú trọng mở rộng đào tạo kỹ năng nghiên cứu, phân tích chính sách pháp luật, các kỹ năng mềm để đội ngũ cán bộ báo cáo viên, tuyên truyền viên pháp lý nâng cao khả năng tiến hành hoạt động tuyên truyền, PBGDPL cho đối tượng đồng bào dân tộc thiểu số, biên giới phía Bắc dưới các hình thức đa dạng, hấp dẫn, hiệu quả.

Đối với giải pháp tổng hợp, theo ông Nguyễn Thanh Sơn cần tăng cường chỉ đạo, điều hành; bố trí nguồn lực ưu tiên, phù hợp; tích hợp, lồng ghép các hoạt động và ứng dụng công nghệ thông tin trong PBGDPL.