Điện ảnh – cầu nối văn hóa giữa các quốc gia

Hội thảo được tổ chức nhằm hướng đến khai thác, phổ biến, bảo tồn và lan tỏa giá trị lịch sử và văn hóa của các tư liệu, tài liệu điện ảnh lưu trữ thông qua những thước phim, clip, hình ảnh, tư liệu phim… đến đông đảo công chúng nhằm khơi dậy và phát huy truyền thống yêu nước, chủ nghĩa anh hùng cách mạng, ý chí quyết chiến, quyết thắng của dân tộc ta trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Bên cạnh đó, từ nỗ lực khắc phục hậu quả chiến tranh, hàn gắn, hòa giải đến bình thường hóa quan hệ, thiết lập đối tác toàn diện..., điện ảnh trở thành cầu nối văn hóa, thúc đẩy và tôn vinh giá trị của hòa bình giữa hai nước.

Phát biểu tại hội thảo, Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Tạ Quang Đông cho biết: Trong dòng chảy xuyên suốt của lịch sử, văn hóa luôn là nhịp cầu nối bền chặt và sâu sắc giữa các quốc gia, dân tộc. Nghệ thuật điện ảnh, một thành tố quan trọng của văn hóa, với sức lan tỏa mạnh mẽ, khả năng lưu giữ ký ức và phản ánh chân thực đời sống, đã và đang đóng vai trò quan trọng trọng việc thúc đẩy sự hiểu biết, tôn trọng và hợp tác giữa các quốc gia. Đặc biệt, trên hành trình hợp tác văn hóa Việt Nam - Mỹ từ sau những năm nỗ lực tái thiết, khắc phục hậu quả chiến tranh để đưa đất nước bước vào thời kỳ đổi mới, hội nhập, điện ảnh đã trở thành một kênh giao lưu hữu hiệu, mở ra không gian đối thoại và thấu cảm giữa hai nền văn hóa tưởng chừng rất khác biệt.

Chính vì vậy, hội thảo hôm nay sẽ là diễn đàn để các chuyên gia, nhà nghiên cứu, quản lý, nhà làm phim, nghệ sĩ và công chúng yêu điện ảnh cùng trao đổi, nhìn nhận toàn diện hơn về giá trị di sản điện ảnh nói chung, đặc biệt là tác phẩm điện ảnh Việt Nam đề tài chiến tranh nói riêng, qua các khía cạnh: Nghệ thuật, bảo quản, lưu trữ, khai thác và phổ biến. Cùng với đó, những nội dung về giá trị lịch sử của hình ảnh tư liệu, dấu ấn riêng của điện ảnh Việt Nam thể hiện khát vọng hòa bình, độc lập dân tộc trong hành trình kết nối văn hóa, góp phần thúc đẩy quan hệ hữu nghị, hợp tác cùng phát triển giữa Việt Nam - Mỹ… cũng là vấn đề trọng tâm sẽ được tập trung thảo luận.

"Với tinh thần làm việc thẳng thắn, tại Hội thảo, chúng tôi kỳ vọng sẽ đón nhận được nhiều khuyến nghị, sáng kiến, đề xuất giải pháp khả thi cho việc nâng tâm hiệu quả công tác bảo quản, lưu trữ, khai thác, phổ biến, quảng bá, lan tỏa giá trị nhân văn của di sản điện ảnh Việt Nam trên trường quốc tế, đặc biệt di sản điện ảnh chiến tranh cách mạng, góp phần thúc đẩy sự kết nối giữa các nền văn hóa hướng tới một tương lai phát triển bền vững trong kỷ nguyên đất nước vươn mình" - Thứ trưởng Tạ Quang Đông nói.

Hội thảo diễn ra với 2 phiên: Phiên thứ nhất: Di sản điện ảnh - Giá trị nghệ thuật, lưu trữ, khai thác, phổ biến phim; Phiên thứ hai: Điện ảnh - cầu nối thúc đẩy giao lưu văn hóa Việt Nam - Mỹ... các chuyên gia, nhà quản lý, nhà làm phim đã tập trung thảo luận tầm nhìn và hợp tác quốc tế trong lĩnh vực bảo quản và lưu trữ phim và trao đổi về những hoạt động văn hóa đối ngoại, trong đó có điện ảnh.

Bảo tồn di sản điện ảnh cần được ưu tiên trong chiến lược hợp tác văn hóa

Chia sẻ tại Hội thảo, Phó viện trưởng Viện Sân khấu - Điện ảnh, trường Đại học Sân khấu - Điện ảnh Hà Nội, ThS. Hoàng Dạ Vũ cho biết: Trên hành trình hội nhập và phát triển, điện ảnh không chỉ là phương tiện nghệ thuật, mà còn là công cụ ngoại giao văn hóa mạnh mẽ. Di sản điện ảnh Việt Nam - đặc biệt là các tác phẩm đề tài chiến tranh mang thông điệp nhân văn, hòa giải - chính là những chất liệu quý giá để Việt Nam thúc đẩy quan hệ hợp tác và hữu nghị với cộng đồng quốc tế, trong đó có Hoa Kỳ.

Trong quan hệ Việt - Mỹ, việc khơi dậy những ký ức chiến tranh từ cả hai phía bằng ngôn ngữ điện ảnh không phải để gợi lại thù hận, mà nhằm tạo ra không gian chia sẻ và hiểu biết. Cuốn nhật ký của bác sĩ Đặng Thùy Trâm và hành trình chuyển thể thành phim là một minh chứng cảm động cho điều đó. Một cuốn phim chân thực, không tô hồng, không kêu gọi hận thù, đã khiến một người Mỹ từng có người thân chết trong chiến tranh phải rơi nước mắt, và nói: "Tôi quên hết sự thù hận đó, vì đúng là con người ở đâu cũng giống nhau!". Đó chính là giá trị lớn nhất mà điện ảnh có thể làm được - làm tan băng tâm lý, hàn gắn ký ức và hướng về tương lai.

Chính vì vậy, ThS. Hoàng Dạ Vũ cho rằng, việc bảo tồn, phát huy và lan tỏa di sản điện ảnh - đặc biệt là những tác phẩm mang thông điệp hòa bình và hữu nghị - cần được xem là một trong những ưu tiên trong chiến lược hợp tác văn hóa quốc tế. Đây không chỉ là nhiệm vụ của ngành điện ảnh, mà còn cần sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan ngoại giao, giáo dục, bảo tàng và truyền thông. Các bộ phim giá trị trong kho lưu trữ quốc gia cần được số hóa, phụ đề nhiều ngôn ngữ, tổ chức chiếu phim và giao lưu tại các đại sứ quán, trung tâm văn hóa Việt Nam ở nước ngoài. Đồng thời, cần có cơ chế thúc đẩy hợp tác sản xuất phim với các quốc gia, trong đó có Mỹ, nhằm tạo ra những bộ phim liên kết ký ức - kết nối tương lai.

Còn theo Chủ tịch Hội Điện ảnh Việt Nam PGS.TS. Đỗ Lệnh Hùng Tú cho biết: Kể từ khi đất nước thống nhất, việc khai thác phát hành phim và chiếu bóng có nhiều thuận lợi hơn. Hệ thống rạp chiếu bóng công cộng tại Hà Nội, Hải Phòng, Huế, Đà Nẵng, thành phố Hồ Chí Minh… và nhiều tỉnh thành thống nhất thuộc sở hữu của Nhà nước đã được tổ chức bài bản hơn với nhiều thiết bị máy chiếu mới, nhà rạp khang trang và luôn là điểm đến hấp dẫn đông đảo với mọi đối tượng khán giả, đáp ứng nhu cầu hưởng thụ của khán giả, tỷ lệ chiếm ghế cao tại các rạp với nguồn thu khả quan hơn. Tuy nhiên, hiện nay việc tháo gỡ điểm nghẽn tiếp theo trong lĩnh vực phát hành phổ biến phim là rất cần thiết. Đa phần các phim do Nhà nước đầu tư sản xuất rất ít kinh phí tuyên truyền quảng cáo nên ít khán giả biết đến. Nhiều phim chỉ chiếu khai mạc hoặc một đợt chiếu ngắn phục vụ chính trị nhân dịp kỷ niệm ngày lễ, rồi cất vào kho thật lãng phí. 

Qua đó, để khơi thông điểm nghẽn trong hoạt động khai thác phổ biến phim, PGS. TS Đỗ Lệnh Hồng Tú cho rằng: Cần quan tâm cải tiến không ngừng chiến lược quảng cáo, tuyên truyền giới thiệu phim một cách bài bản ngay từ đầu vào mỗi khi chuẩn bị khởi động dự án làm phim, kéo dài xuyên suốt quá trình dàn dựng, diễn xuất, quay phim, dựng phim, xử lý âm thanh, tiếng động, thoại nhân vật, âm nhạc, hiệu quả kỹ xảo, hòa âm… cho tới khi hoàn thiện tác phẩm và ra rạp. Nhà nước và các cấp quản lý nên có chính sách ưu đãi về thuế (xem xét giảm thuế, hoàn thuế) và thông thoáng cải tiến thủ tục cấp phép, nhằm khuyến khích tạo điều kiện thuận lợi cho các đoàn làm phim nước ngoài đến Việt Nam nhiều hơn.

"Đặc biệt, duy trì tốt công tác lưu trữ, không ngừng đẩy mạnh công tác nghiên cứu chuyên sâu, phát triển sưu tầm, bồi đắp bổ sung kho hình ảnh tư liệu quý để khai thác và phổ biến phim nhằm phát huy giá trị di sản hình ảnh động về đề tài chiến tranh. Do đó, việc số hóa các tác phẩm điện ảnh để lưu giữ, bảo tồn là xu thế tất yếu hiện nay" - PGS. TS Đỗ Lệnh Hồng Tú nhấn mạnh../.