Vĩnh Long là vùng đất giàu truyền thống lịch sử, văn hóa với hệ thống di tích và di sản phong phú. Tính đến năm 2025, toàn tỉnh đã kiểm kê được 649 di tích các loại, trong đó có 214 di tích được xếp hạng, gồm 2 di tích quốc gia đặc biệt, 45 di tích quốc gia và 167 di tích cấp tỉnh. Đặc biệt, tỉnh có 18 di sản văn hóa phi vật thể được đưa vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia và 1 di sản được UNESCO ghi danh là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại, khẳng định giá trị nổi bật của văn hóa địa phương trên bình diện quốc gia và quốc tế.

Trong thời gian qua, công tác kiểm kê, lập hồ sơ và quản lý di tích, hiện vật, cổ vật được triển khai nghiêm túc, bài bản. Các cơ quan chức năng đã tiến hành thống kê và lập danh mục hơn 20.000 hiện vật, di vật tại các di tích trên địa bàn. Đặc biệt, tỉnh hiện có 3 bảo vật quốc gia gồm: Ngẫu tượng Linga – Yoni, Sưu tập vàng lá Châu Thành và Tượng thần Vishnu Vũng Liêm. Những bảo vật này không chỉ có giá trị lịch sử – văn hóa đặc biệt, mà còn là minh chứng sinh động cho chiều sâu văn hóa và lịch sử giao thoa của vùng đất Vĩnh Long.

Cùng với bảo tồn, công tác phát huy di sản được đẩy mạnh thông qua nhiều hoạt động thiết thực. Bảo tàng Vĩnh Long, các khu di tích và phòng truyền thống đã trở thành những địa chỉ đỏ trong giáo dục truyền thống cách mạng và là điểm đến của đông đảo người dân, học sinh, sinh viên, du khách trong và ngoài tỉnh. Trong 5 năm, hệ thống bảo tàng và các di tích đã đón hàng triệu lượt khách tham quan, nghiên cứu, trải nghiệm. Các hoạt động trưng bày chuyên đề, triển lãm lưu động, nói chuyện truyền thống, tham quan ngoại khóa được tổ chức thường xuyên, giúp đưa di sản đến gần hơn với cộng đồng.

Việc gắn di sản với giáo dục học đường cũng được quan tâm. Nhiều trường học đã nhận chăm sóc, bảo vệ các di tích lịch sử, tổ chức cho học sinh tham gia vệ sinh, trồng cây, tìm hiểu lịch sử địa phương. Qua đó, ý thức gìn giữ di sản, lòng tự hào về quê hương, truyền thống dân tộc được hình thành và nuôi dưỡng từ sớm trong thế hệ trẻ.

Đối với cộng đồng dân tộc thiểu số, đặc biệt là đồng bào Khmer và Hoa, tỉnh đã tổ chức nhiều hoạt động gìn giữ và tôn vinh bản sắc văn hóa. Trong giai đoạn 2021 – 2025, đã có 3 lần tổ chức Liên hoan tiếng hát thanh niên Kinh – Khmer – Hoa với hơn 500 lượt diễn viên tham gia. Các tiết mục mang đậm sắc thái văn hóa dân tộc được dàn dựng công phu, tạo không gian giao lưu, đoàn kết và tôn vinh đa dạng văn hóa.

Các lễ hội truyền thống như Tết Chôl Chnam Thmây, lễ hội Ok Om Bok, Ngày hội Văn hóa – Thể thao đồng bào Khmer được duy trì tổ chức hằng năm. Nhiều hoạt động hấp dẫn như liên hoan nghệ thuật quần chúng, hội thi ẩm thực, đua ghe Ngo, các trò chơi dân gian… đã thu hút đông đảo nhân dân và du khách tham gia, tạo không khí vui tươi, phấn khởi, góp phần quảng bá nét đẹp văn hóa Khmer Nam Bộ. Có thể khẳng định, Vĩnh Long đang từng bước biến di sản thành nguồn lực quan trọng trong phát triển văn hóa, du lịch và giáo dục truyền thống. Việc bảo tồn gắn với phát huy đã giúp các giá trị văn hóa không chỉ được giữ gìn, mà còn lan tỏa, tiếp tục sống động trong đời sống đương đại.