Trình bày Tờ trình, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn nhấn mạnh, 03 dự án luật này có mối quan hệ chặt chẽ, được xây dựng đồng bộ nhằm thể chế hóa kịp thời các chủ trương, định hướng lớn của Đảng, đặc biệt là Nghị quyết số 71-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo, cùng các nghị quyết trụ cột về khoa học – công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, hợp tác quốc tế, phát triển kinh tế tư nhân, và đổi mới công tác xây dựng – thi hành pháp luật. 

Đây là bước đi cần thiết để tháo gỡ "điểm nghẽn" trong lĩnh vực giáo dục, đào tạo; nâng cao quyền tự chủ của các cơ sở giáo dục gắn với bảo đảm chất lượng, hiệu lực, hiệu quả, đồng thời đáp ứng yêu cầu mới về phân quyền, phân cấp, cải cách thủ tục hành chính, tinh gọn tổ chức bộ máy và thực hiện mô hình chính quyền địa phương hai cấp.

Về các nội dung sửa đổi, bổ sung lớn, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn cho biết, dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục có nội dung cơ bản của dự thảo Luật tập trung vào 04 nhóm:

Thứ nhất, thể chế hóa một số nội dung quan trọng của Đảng, đặc biệt là Nghị quyết 71 như quy định giáo dục trung học cơ sở là giáo dục bắt buộc, phổ cập giáo dục mầm non cho trẻ em từ 03 tuổi đến 05 tuổi; bổ sung quy định có tính nguyên tắc về chính sách của Nhà nước trong khoa học công nghệ và chuyển đổi số, đặc biệt là ứng dụng trí tuệ nhân tạo có kiểm soát, xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về giáo dục và đào tạo; quy định một bộ sách giáo khoa thống nhất toàn quốc; không tổ chức hội đồng trường trong cơ sở giáo dục công lập; hoàn thiện các quy định về học bổng cho người học, bổ sung quỹ học bổng quốc gia; đổi mới mô hình trường năng khiếu, bổ sung loại hình trường phổ thông nội trú; nhà giáo đồng cơ hữu giữa đơn vị sự nghiệp công lập với cơ sở giáo dục đại học; quy định cụ thể cơ cấu chi ngân sách cho đầu tư và giáo dục đại học, quy định mang tính nguyên tắc về chính sách ưu đãi về thuế đất đai cho cơ sở giáo dục. 

Thứ hai, tháo gỡ những vướng mắc trong thực tiễn, bảo đảm quản lý nhà nước và sự thống nhất của hệ thống pháp luật: Bổ sung cấp trung học nghề cùng cấp học với trung học phổ thông vào hệ thống giáo dục quốc dân; làm rõ hướng phân luồng sau trung học cơ sở phù hợp với năng lực, sở trường và năng khiếu của người học, đồng thời tháo gỡ các vướng mắc, khó khăn trong thực tiễn đào tạo các ngành, nghề đặc thù thuộc lĩnh vực nghệ thuật; quy định văn bằng, chứng chỉ có thể được cấp dưới dạng giấy, điện tử hoặc số; tách tài liệu giáo dục địa phương khỏi sách giáo khoa và giao thẩm quyền biên soạn, thẩm định, phê duyệt cho địa phương; bổ sung dịch vụ hỗ trợ giáo dục không trùng với các hoạt động được ngân sách nhà nước hoặc nguồn thu học phí đảm bảo; định danh nhân sự hỗ trợ giáo dục; không quy định bắt buộc kiểm định chất lượng đối với giáo dục mầm non, giáo dục phổ thông, giáo dục thường xuyên, hoàn thiện quy định về nhà đầu tư để đảm bảo tính ổn định cho người học và hoạt động của cơ sở giáo dục, đồng thời thống nhất với quy định của luật đầu tư. 

Thứ ba, thể hiện rõ tinh thần phân quyền, phân cấp trong quản lý giáo dục, tăng quyền chủ động và tự chủ cho Bộ Giáo dục và Đào tạo, chính quyền địa phương và cơ sở giáo dục, vừa đáp ứng yêu cầu phát triển hiện đại, hiệu lực, hiệu quả, vừa phù hợp với chủ trương của Đảng và Nhà nước về đẩy mạnh phân quyền, phân cấp.

Thứ tư, dự thảo Luật tác động đến khoảng 69/126 thủ tục hành chính hiện hành theo hướng giảm bớt số hóa và phân cấp mạnh cho địa phương cũng như cho cơ sở giáo dục, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý và tạo thuận lợi cho người học và cho nhà trường.

Báo cáo thẩm tra 3 dự án luật về lĩnh vực giáo dục là: Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục; dự án Luật Giáo dục đại học (sửa đổi) và dự án Luật Giáo dục nghề nghiệp (sửa đổi), thay mặt cơ quan thẩm tra, Chủ nhiêm Ủy ban Văn hoá và Xã hội của Quốc hội Nguyễn Đắc Vinh tán thành sự cần thiết, mục tiêu và quan điểm sửa đổi, bổ sung một số điều ba dự thảo luật trên.

Việc sửa đổi luật nhằm kịp thời thể chế hóa chủ trương, đường lối của Đảng, nhất là Nghị quyết số 71 ngày 22/8/2025 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo và các nghị quyết chuyên đề mà Bộ Chính trị vừa ban hành; đồng thời, hoàn thiện hành lang pháp lý về hệ thống giáo dục quốc dân, đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về giáo dục; phù hợp với mô hình chính quyền địa phương 02 cấp; nâng cao chất lượng giáo dục, đáp ứng nhu cầu học tập của Nhân dân và yêu cầu phát triển đất nước; khắc phục một số hạn chế, bất cập của Luật hiện hành.

Theo Ủy ban Văn hóa và Xã hội, việc sửa đổi Luật Giáo dục tập trung vào hoàn thiện hệ thống giáo dục quốc dân, tăng cường liên thông giữa giáo dục phổ thông và đào tạo nghề, đồng thời đảm bảo phù hợp với Khung trình độ quốc gia. Ủy ban tán thành định hướng thiết kế lại vị trí bậc "trung học nghề", coi đây là cấp học tương đương trung học phổ thông nhưng có định hướng nghề nghiệp rõ ràng. 

Tuy nhiên, cơ quan thẩm tra đề nghị làm rõ căn cứ pháp lý, chuẩn đầu ra, tiêu chí đánh giá để tránh chồng chéo giữa hai loại hình đào tạo. Việc xác định chuẩn đầu ra cũng là cơ sở để phân luồng, liên thông thuận lợi giữa các trình độ, đặc biệt trong bối cảnh lao động kỹ năng đang trở thành yêu cầu cấp thiết của nền kinh tế.

Liên quan đến quản lý cơ sở giáo dục, Ủy ban đề nghị nghiên cứu hoàn thiện khung pháp lý chuyển đổi loại hình trường, nhất là trong bối cảnh ngày càng nhiều trường tư thục, quốc tế, liên kết giáo dục được thành lập. Cần quy định cụ thể về điều kiện, chế tài xử lý vi phạm, đình chỉ hoặc giải thể cơ sở giáo dục, bảo đảm quyền lợi của người học và người lao động.

Về đội ngũ nhà giáo và nhân sự hỗ trợ, Ủy ban nhấn mạnh yêu cầu đồng bộ với Luật Nhà giáo và Luật Viên chức (sửa đổi). Ngoài ra, cần xác định rõ các vị trí việc làm hỗ trợ trong trường học (nhân viên tư vấn tâm lý, y tế học đường, thư viện, công nghệ thông tin…) để làm cơ sở xây dựng chế độ chính sách, góp phần giảm tải cho giáo viên, nâng cao hiệu quả giáo dục toàn diện.