"Nhận thức đúng để có hành động đẹp!"

Ngày 21/6/1925, Báo Thanh Niên, cơ quan ngôn luận của Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên được lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc sáng lập, đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong lịch sử phát triển của nền báo chí cách mạng Việt Nam. Từ dấu mốc lịch sử đó, báo chí cách mạng Việt Nam đã từng bước trưởng thành, luôn đồng hành với đất nước và dân tộc, trở thành lực lượng nòng cốt, tiên phong trên mặt trận tư tưởng, văn hóa, có những đóng góp xuất sắc trong mọi hành trình phát triển của đất nước.

Với quan điểm “Báo chí là mạch dẫn tri thức - Kết nối niềm tin”, Đảng và Nhà nước thống nhất, việc nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác quản lý nhà nước về báo chí chính là điều kiện tiên quyết để nền báo chí cách mạng nước nhà phát triển lành mạnh, chuyên nghiệp, nhân văn và hiện đại.

Trong thời gian tới, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch phối hợp chặt chẽ với Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương, Hội Nhà báo Việt Nam và các cơ quan liên quan tập trung triển khai đồng bộ một số nhóm giải pháp trọng tâm.

Theo đó, trước hết, cần nhận thức đầy đủ, đúng đắn, toàn diện về những thách thức to lớn mà công nghệ số, AI đã và đang tác động toàn diện, sâu sắc chưa từng có trong lịch sử đến mọi mặt của đời sống xã hội, trong đó có lĩnh vực báo chí. Đây là vấn đề có tính căn cốt, nền tảng cần làm rõ và nhận diện thấu đáo.

AI là công cụ hỗ trợ, đang trở thành cánh tay nối dài giúp người làm báo nâng cao hiệu quả tác nghiệp và thực hiện sâu sắc hơn các chức năng cốt lõi của báo chí. Người làm báo trong thời đại AI phải vừa "nâng tầm công nghệ" vừa "giữ vững căn cốt tư tưởng". Đó là sự kết hợp giữa trí tuệ dữ liệu và trí tuệ chính trị, giữa tốc độ công nghệ và chiều sâu văn hóa. Nhà báo không thể đứng ngoài cuộc chuyển đổi số, nhưng cũng không được để mình bị dẫn dắt hoàn toàn bởi thuật toán - vốn vô cảm trước sự thật và giá trị.

Người làm báo phải làm chủ công nghệ, sử dụng AI như một công cụ tăng cường năng lực chứ không làm suy giảm phẩm chất nghề nghiệp. Phải biết chọn lọc, phân tích, xử lý thông tin một cách có tư duy phản biện, có đạo đức nghề báo, có trách nhiệm xã hội và có tinh thần phụng sự đất nước, phục vụ nhân dân.

Nhất quán quan điểm "Nhận thức đúng để có hành động đẹp!", Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch sẽ phối hợp các cơ quan có liên quan triển khai thành đợt thi đua cao điểm với nhiều sân chơi, diễn đàn đa dạng trong toàn quốc để cùng học tập, nghiên cứu và ứng dụng AI cho đội ngũ những người làm báo.

Tháo gỡ điểm nghẽn, kiến tạo không gian phát triển rộng lớn

Thực tế cho thấy, muốn khơi thông nguồn lực và kiến tạo không gian phát triển mới cho báo chí cách mạng, chúng ta cần tập trung tháo gỡ điểm nghẽn. Trong bối cảnh báo chí, truyền thông đã vượt khỏi biên giới truyền thống, lan rộng trên nền tảng số toàn cầu, cần kiên quyết từ bỏ tư duy: "Không quản được thì cấm", "Không biết mà vẫn quản", chuyển mạnh từ: "Quản lý hành chính thụ động" sang "Quản trị phục vụ gắn với truyền thông số và kết nối dữ liệu".

Một trong những trọng tâm là quản lý chặt chẽ các dòng thông tin xuyên biên giới, đặc biệt là kiểm soát các nền tảng số nước ngoài hoạt động tại Việt Nam, bảo đảm chủ quyền số và an ninh thông tin. Bộ sẽ phối hợp xây dựng các công cụ giải mã, thẩm định, phân loại nội dung trên nền tảng số, kết hợp giữa quản lý nhà nước và ứng dụng công nghệ để nâng cao năng lực phân tích, đánh giá, định hướng dòng thông tin, phòng ngừa nguy cơ lệch chuẩn và tác động tiêu cực đến xã hội.

Về thể chế, việc sửa đổi Luật Báo chí tới đây sẽ cân đối, bảo đảm tích hợp, thống nhất với các luật liên quan. Trong đó, tập trung vào một số định hướng lớn sau: Thể chế hóa đầy đủ vai trò lãnh đạo của Đảng đối với báo chí, bảo đảm quyền tự do ngôn luận, tự do báo chí của công dân theo Hiến pháp năm 2013; Hoàn thiện các quy định liên quan đến hoạt động báo chí trên không gian mạng; Tăng cường công tác quản lý đối với hoạt động báo chí, hướng tới xây dựng cơ chế giám sát, kiểm tra hiệu quả để ngăn chặn tình trạng “truyền thông đội lốt báo chí” hoặc “báo chí hóa hoạt động truyền thông doanh nghiệp”, đẩy mạnh hậu kiểm có trọng tâm, kiểm tra dựa trên tiêu chí chất lượng thay vì kiểm soát hình thức; Nâng cao chất lượng người làm báo, lãnh đạo cơ quan báo chí nhằm xây dựng đội ngũ giỏi chuyên môn, có đạo đức nghề nghiệp; Thúc đẩy phát triển kinh tế báo chí tạo hành lang pháp lý thông thoáng để báo chí có không gian tạo nguồn thu hợp pháp bảo đảm phát triển bền vững.

Hoàn thiện chính sách hỗ trợ phát triển kinh tế báo chí

Song hành với đó, cần tiếp tục rà soát, sửa đổi, bổ sung, nâng cao hiệu quả, chất lượng cơ chế phối hợp giữa cơ quan lãnh đạo-cơ quan quản lý-hội nghề nghiệp với cơ quan chủ quản đơn vị báo chí trong bối cảnh truyền thông số và trí tuệ nhân tạo phát triển mạnh mẽ như hiện nay.

Yêu cầu cấp thiết đặt ra là phải xác lập một cơ chế phối hợp "thống nhất về mục tiêu, rõ ràng về vai trò, minh bạch về trách nhiệm". Trong đó, minh định rõ hơn nữa trách nhiệm của Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương với vai trò là cơ quan chỉ đạo, định hướng về tư tưởng, chính trị; Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch với chức năng tham mưu quản lý, kiến tạo chính sách, kiểm tra, giám sát thực thi pháp luật; Hội Nhà báo Việt Nam giữ vai trò nòng cốt trong giáo dục đạo đức nghề nghiệp, giữ gìn chuẩn mực văn hóa báo chí.

Tập trung đột phát trong tư duy quản lý, quản trị nhằm phát triển báo chí gắn với kinh tế báo chí vừa là yêu cầu thực tiễn, mà còn là điều kiện tiên quyết để báo chí cách mạng tồn tại, phát triển và thực hiện tốt sứ mệnh trong kỷ nguyên mới.

Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch tiếp tục tham mưu Đảng, Nhà nước rà soát và hoàn thiện chính sách hỗ trợ phát triển kinh tế báo chí theo hướng đồng bộ, thông thoáng và mang tính kiến tạo cao. Các chính sách ưu đãi như miễn - giảm thuế, hỗ trợ vốn vay ưu đãi, Nhà nước đặt hàng sẽ được rà soát và vận hành theo nguyên tắc minh bạch, hiệu quả, gắn với tiêu chí chất lượng nội dung và phục vụ nhiệm vụ chính trị-xã hội. Ưu tiên nguồn lực cho báo chí thực hiện các nhóm nội dung thiết yếu, có tính chiến lược liên quan tới an ninh, quốc phòng, chủ quyền biên giới, lãnh thổ, văn hóa, xã hội, hội nhập quốc tế, thông tin phục vụ vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo, vùng còn nhiều khó khăn, khu chế xuất, khu công nghiệp. Bộ sẽ tham mưu Thủ tướng Chính phủ sớm ban hành chính sách về bản quyền nội dung số và chia sẻ doanh thu giữa các nền tảng số xuyên biên giới với báo chí chính thống để bảo vệ thành quả lao động, quyền lợi hợp pháp của người làm báo Việt Nam.

Đặc biệt, cần nghiêm túc, quyết liệt thực hiện công tác quy hoạch hệ thống báo chí toàn quốc gắn với cuộc cách mạng về tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh, gọn, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả và xây dựng nguồn nhân lực báo chí có đức, có tài và năng lực thích ứng trong kỷ nguyên chuyển đổi số, như một đòi hỏi cấp thiết, có ý nghĩa quyết định tới sự phát triển của nền báo chí cách mạng. Việc tinh gọn hệ thống báo chí không đơn thuần là sáp nhập về tổ chức, mà là cơ hội để nâng cao chất lượng, tái cấu trúc chức năng, làm rõ sứ mệnh, tăng hiệu năng hoạt động và hiệu quả phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân.