Bước chuyển đổi kịp thời

Tiên phong trong việc áp dụng công nghệ trong việc quảng bá, giáo dục di sản là Bảo tàng Lịch sử quốc gia. Từ năm 2013, Bảo tàng đã ứng dụng công nghệ tương tác ảo 3D giới thiệu 2 trưng bày chuyên đề, tiếp theo đó năm 2016 là một số phần nội dung trưng bày thường trực được giới thiệu trên website của đơn vị. Mới đây nhất, đáp ứng nhu cầu của khách tham quan trong thời gian giãn cách xã hội do dịch bệnh Covid-19, Câu lạc bộ Tình nguyện viên Bảo tàng đã nghiên cứu xây dựng, tổ chức thực hiện chương trình tham quan bảo tàng trực tuyến với chủ đề “Theo dòng lịch sử: Văn hóa Đại Việt thời Lý - Trần” và đã thu hút gần 100 khách tham dự.

Đến với chương trình, khách tham quan được nghe những tình nguyện viên giới thiệu về sự hình thành, phát triển, vai trò của các triều đại Lý, Trần trong lịch sử dân tộc. Thông qua công nghệ thuyết minh 3D đã mang lại trải nghiệm chân thật, dù không trực tiếp xuất hiện tại Bảo tàng, nhưng du khách tham gia chương trình vẫn có thể tham quan, chiêm ngưỡng và tìm hiểu về các hiện vật nhờ công nghệ trình chiếu 3D.

Những không gian trưng bày về hai triều đại Lý - Trần cũng được tái hiện một cách chân thực giúp việc truyền tải nội dung đến khách tham quan không hề kém phần hấp dẫn so với những buổi tham quan trực tiếp. Ngoài ra, du khách cũng tham gia giao lưu trực tiếp với hướng dẫn viên. Những câu hỏi mà khách quan tâm, thắc mắc đều được giải đáp, bổ sung thêm thông tin, kiến thức, sự hiểu biết về các triều đại Lý, Trần trong lịch sử dân tộc…

Không chỉ Bảo tàng Lịch sử Quốc gia, nhiều đơn vị khác cũng đang có sự thích ứng trong việc quảng bá các di sản trên nền tảng công nghệ. Đơn cử như, Bảo tàng Lịch sử quân sự Việt Nam với triển lãm trực tuyến “Đại tướng Võ Nguyên Giáp - Vị tướng huyền thoại”; Trung tâm Bảo tồn Di sản Thăng Long - Hà Nội với trưng bày trực tuyến “Gió lành Đoan Dương”, “Trung thu sum vầy”; Bảo tàng Hồ Chí Minh đang thực hiện trưng bày chuyên đề “Người đi tìm hình của nước” trên website và các trang mạng xã hội của bảo tàng, phục vụ nhu cầu tham quan tìm hiểu văn hóa, lịch sử của công chúng khi phải thực hiện giãn cách xã hội; Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam giới thiệu 2 bảo vật quốc gia là tượng Phật bà Quan Âm và tác phẩm tranh sơn mài “Bình phong” của danh họa Nguyễn Gia Trí…

Đặc biệt, Trung tâm Lưu trữ quốc gia I mới đây đã tổ chức triển lãm 3D tài liệu lưu trữ “Giáo dục triều Nguyễn - vang vọng còn lại” giới thiệu đến công chúng hơn 100 tài liệu đặc sắc về Giáo dục dưới triều Nguyễn (1802 - 1945), được lựa chọn từ khối Châu bản và Mộc bản triều Nguyễn - Di sản tư liệu thế giới, cùng một số hình ảnh minh họa. Ý nghĩa của cuộc triển lãm càng được nhân lên khi những tài liệu đặc biệt này được đưa đến trong bối cảnh hàng triệu học sinh cả nước bước vào năm học mới “đặc biệt”. Nhiều hiện vật, tư liệu quý được trưng bày trong không gian trực tuyến này đã mang đến cho công chúng thấy được “sợi dây” kết nối tư duy xuyên suốt từ ngàn xưa cho đến hôm nay. Để thấy rằng, trong bất kỳ thời đại nào, hoàn cảnh nào, dù có khó khăn đến đâu thì việc học vẫn luôn có vai trò quan trọng.

Cách tiếp cận mới

Việc quảng bá các di sản văn hoá, lịch sử thông qua công nghệ không còn là điều quá mới, nhất là ở các quốc gia phát triển. Với Việt Nam, dù vẫn là những bước “chạy đà” khởi động nhưng đã phần nào mang đến cho người xem những trải nghiệm mới.

Theo điều phối viên chương trình “Theo dòng lịch sử: Văn hóa Đại Việt thời Lý - Trần” Nguyễn Minh Quang chia sẻ, với sự phát triển của khoa học công nghệ, việc tổ chức triển lãm trực tuyến sẽ đưa khách tham quan đến Bảo tàng với góc nhìn mới lạ, qua lăng kính 3D, đảm bảo an toàn trong bối cảnh phòng chống dịch bệnh, đồng thời nối lại một phần nào đó những hoạt động giáo dục và tham quan của Bảo tàng bị ngắt quãng lâu nay.

Để thực hiện được triển lãm trực tuyến, các thành viên trong Ban tổ chức đã thảo luận, khảo sát và nghiên cứu tính năng các phần mềm trực tuyến hiện nay để tìm phần mềm phù hợp nhất. Chương trình đầu tiên đã đạt được nhiều kết quả, dễ dàng kết nối hàng trăm con người trên khắp mọi miền Tổ quốc, ở những tỉnh xa hoặc ở khu cách ly cũng có thể tham gia chương trình. Đây là bước tiến trong cách đưa những kiến thức, giá trị lịch sử tới công chúng trong bối cảnh đại dịch Covid-19. Các phần mềm xen kẽ được kết hợp đem tới nhiều góc nhìn, trải nghiệm mới lạ cho du khách mà những hoạt động tham quan thông thường khó có được.

Còn bà Nguyễn Thị Yến, Trưởng Phòng Hướng dẫn - Thuyết minh của Trung tâm Bảo tồn Di sản Thăng Long - Hà Nội cho biết, trong điều kiện các di tích tạm dừng đón khách, phương thức duy nhất đưa di sản đến với công chúng vào thời điểm này chính là giới thiệu qua hình thức trực tuyến. Sau khi Trung tâm thực hiện theo phương thức này, khá nhiều du khách đã truy cập vào trang trưng bày trực tuyến để tìm hiểu các cuộc trưng bày, tìm hiểu về di sản Hoàng thành Thăng Long. Điều đó cũng khích lệ đơn vị trong việc tích cực quảng bá, phát huy giá khu di sản và tìm nhiều phương thức mới để tiếp cận với công chúng.

Từ những hiệu quả đạt được cho thấy, trong bối cảnh dịch Covid-19  như hiện nay, việc ứng dụng công nghệ không còn là giải pháp tạm thời mà là cầu nối hữu hiệu nhất để các di tích và bảo tàng rút ngắn khoảng cách với công chúng. Hơn thế, việc đẩy mạnh ứng dụng công nghệ một cách phù hợp đã và đang góp phần thay đổi phương thức bảo tồn, phát huy giá trị di sản; tạo ra môi trường khám phá, thưởng thức các giá trị văn hóa, lịch sử hấp dẫn, cuốn hút công chúng hơn.