PGS.TS Lương Hồng Quang - Phó Viện trưởng Viện Văn hóa Nghệ thuật quốc gia Việt Nam phát biểu tại buổi báo cáo.

Tại buổi báo cáo, PGS.TS Lương Hồng Quang - Phó Viện trưởng Viện Văn hóa Nghệ thuật quốc gia Việt Nam cho biết: Đây là Chương trình nằm trong khuổn khổ Dự án “Bảo tồn và phát huy di sản Ca trù tại thành phố Hà Nội” của Viện Văn hóa Nghệ thuật quốc gia Việt Nam. Dự án có hai nhiệm vụ: nhiệm vụ thứ nhất là tập huấn nhạc Ả đào theo phương thức và cách tiếp cận mới, ở đó việc nhận diện đúng khổ đàn, khổ phách sẽ là cơ sở khoa học để các ca nương ghép đàn hiểu được cấu trúc của thể loại âm nhạc cổ điển này, từ đó quá trình truyền dạy vượt ra khỏi cách thức mang tính kinh nghiệm hiện nay chúng ta đang làm. Đây là cơ sở khoa học để quá trình thực hành di sản của người đương thời được dẫn dắt theo những cách khoa học và bài bản. Nhiệm vụ thứ hai, phục dựng hát ả đào của người Việt với các thể cách cửa đình đã bị thất truyền trong nhiều năm. Đây là quá trình tìm tòi, học hỏi trên băng, với việc phân tích cấu trúc của khổ đàn, khổ phách của gia đình danh cầm Đinh Khắc Ban, trực tiếp học hỏi gia đình nghệ nhân Nguyễn Phú Đẹ để có thể phục dựng lối hát cửa đình của người Việt.

Nhà nghiên cứu âm nhạc Bùi Trọng Hiền, chủ nhiệm Dự án chia sẻ tại buổi báo cáo.

Nhà nghiên cứu âm nhạc Bùi Trọng Hiền, chủ nhiệm Dự án chia sẻ, từ tháng 9/2014, ông bắt đầu nghiên cứu về âm luật trong Hát ả đào, cùng cụ Nguyễn Phú Đẹ-kép đàn nhà nghề cuối cùng của thế kỷ XX, nghệ nhân duy nhất còn lại từng tham gia trình diễn nhạc Ả đào ở cả hai không gian: cửa đình và ca quán. Sau 4 tháng miệt mài học tập, đến ngày 14/1/2015, trình thức Hát cửa đình của nhạc Ả đào cổ điển lần đầu tiên đã chính thức được khôi phục thành công sau 60 năm vắng bóng.

Nhóm thực hiện Dự án.

Từ cuối tháng 2/2017, lấy nhóm Ả đào Phú Thị làm đối tượng, ông dùng chính hệ thống lý thuyết mới nghiên cứu tiến hành thử nghiệm việc học nhạc đi kèm với việc học âm luật. Xưa kia, đào kép các giáo phường thường chỉ học bài bản qua việc truyền ngón nghề, truyền khẩu theo phương pháp tại chỗ. Còn bây giờ, tất cả mọi chi tiết, thành tố nghệ thuật âm nhạc từ toàn bộ đến từng phần đều được đúc kết/ lý thuyết hóa để giúp đào kép hình thành sự cảm nhận với ý thức chủ động. Mặt khác, căn cứ trên hệ thống lý thuyết đã đúc kết, chuẩn mực nghệ thuật cổ điển của Ả đào hy vọng sẽ được lưu truyền vững chắc với việc xác định rõ các khái niệm cơ bản như: khổ đàn, khổ phách, âm điệu, cấu trúc bài bản các loại... Bên cạnh lớp đào kép, từ cuối tháng 8/2017, nhóm học viên tiếp tục phục dựng các thể cách Hát cửa đình cổ điển lần thứ II. Sau 8 tháng lao động cật lực, cuối cùng nhóm tiếp tục “gặt hái” thành công “đợt quả ngọt chín tới” với những đào kép, quan viên theo đúng chuẩn mực Ả đào cổ điển”, ông cho biết.

Toàn cảnh buổi thảo luận báo cáo.

Bảo tồn và phát huy di sản văn hóa truyền thống là một công việc khó khăn và nhiều thách thức nhất là với phương thức bảo tồn sống. Quá trình này đang đặt ra những vấn đề lý luận và thực tiễn lớn, để tránh những thất truyền hay sai lệch về bản chất của di sản, đối với Ca Trù cũng không làm ngoài quá trình này. Hy vọng thông qua Dự án này, có thể tiếp tục có những chương trình có quy mô và tầm vóc lớn hơn để Ca Trù và nhiều di sản quý báu khác của cha ông sẽ là tài sản của thế hệ hôm nay.

Lan Anh