Theo báo cáo của Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Nghệ An, toàn tỉnh đã tiến hành hai đợt kiểm kê di sản văn hóa phi vật thể trong giai đoạn 2011 - 2015 và 2019 - 2021. Kết quả, 463 di sản được nhận dạng, kiểm kê và bước đầu được tư liệu hóa, phân thành 7 loại hình di sản: tập quán xã hội, lễ hội truyền thống, nghề thủ công, tri thức dân gian, ngữ văn dân gian, tiếng nói chữ viết và nghệ thuật trình diễn dân gian. Đây là lần đầu tiên Nghệ An có một bức tranh toàn diện và khoa học về kho tàng di sản phi vật thể trên địa bàn, tạo nền tảng quan trọng cho công tác bảo tồn lâu dài.

Tính đến nay, tỉnh có 13 di sản văn hóa phi vật thể được ghi danh trong Danh mục quốc gia, trong đó dân ca Ví, Giặm Nghệ Tĩnh đã được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Nhiều lễ hội truyền thống nổi bật như đền Cờn, đền Quả Sơn, đền Ông Hoàng Mười, đền Chín Gian… không chỉ là điểm tựa tâm linh của người dân mà còn trở thành sản phẩm du lịch hấp dẫn, thu hút du khách trong và ngoài tỉnh.

Bên cạnh đó, Nghệ An đã tổ chức 3 đợt xét tặng danh hiệu Nghệ nhân nhân dân, Nghệ nhân ưu tú với 90 nghệ nhân được công nhận. Các nghị quyết của HĐND tỉnh ban hành năm 2021 và 2022 cũng đã tạo cơ sở chính sách quan trọng, hỗ trợ nghệ nhân, câu lạc bộ và cộng đồng trong việc gìn giữ, phục dựng nghi lễ, truyền dạy tri thức truyền thống. Những chính sách này không chỉ mang tính động viên mà còn trực tiếp góp phần nuôi dưỡng nguồn lực con người – yếu tố cốt lõi của di sản.

Về Bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể trong Danh mục quốc gia: Ngày 09/12/2022, HĐND tỉnh Nghệ An đã thông qua Nghị quyết số 28/2022/NĐ-HĐND quy định một số chính sách hỗ trợ bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa trên địa bàn tỉnh Nghệ An. Nghị quyết ban hành góp phần hỗ trợ cộng đồng trong công tác nghiên cứu, phục dựng các nghi lễ, nghi thức truyền thống và các trò chơi dân gian, trao truyền tri thức cho đội ngũ nắm giữ di sản kế cận.

Nỗ lực của Nghệ An trong việc gắn bảo tồn di sản với phát triển du lịch đã cho thấy hiệu quả rõ nét. Các tour, tuyến du lịch văn hóa gắn với lễ hội, làng nghề, nghệ thuật dân gian đang ngày càng phong phú. Chẳng hạn, nghề dệt thổ cẩm không chỉ được duy trì trong cộng đồng mà còn trở thành sản phẩm du lịch độc đáo, góp phần tạo sinh kế cho người dân. Nghi lễ Xăng Khan của đồng bào Thái hay Lễ đón tiếng sấm của người Ơ Đu cũng được quan tâm phục dựng, vừa giữ gìn bản sắc vừa mở ra tiềm năng phát triển du lịch cộng đồng.

Trong công tác tuyên truyền, các hoạt động quảng bá trên truyền hình, mạng xã hội, ấn phẩm du lịch đã giúp lan tỏa giá trị di sản rộng rãi hơn. Các lễ hội khi được công bố ghi danh thường gắn với sự kiện lớn của địa phương, tạo sức hút mạnh mẽ và nâng cao nhận thức của cộng đồng về việc gìn giữ di sản. Báo cáo của Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Nghệ An nhấn mạnh: di sản văn hóa phi vật thể không chỉ là hồn cốt văn hóa mà còn là nguồn lực để phát triển bền vững. Tuy nhiên, nếu thiếu những giải pháp căn cơ, sự quan tâm đồng bộ từ các cấp, ngành và toàn xã hội, nhiều giá trị quý báu có nguy cơ bị mai một trong dòng chảy hiện đại hóa.

Giai đoạn tới, Nghệ An cần tập trung vào việc xây dựng chiến lược đào tạo lớp nghệ nhân kế cận, tăng cường đưa di sản vào trường học, phát huy hiệu quả ứng dụng công nghệ số trong lưu giữ và quảng bá di sản. Đồng thời, việc huy động nguồn lực xã hội hóa, khuyến khích sự tham gia chủ động của cộng đồng cũng là chìa khóa để bảo vệ và phát huy bền vững kho tàng di sản văn hóa phi vật thể – niềm tự hào của xứ Nghệ./.