Nghệ An là vùng đất có bề dày lịch sử và truyền thống văn hóa lâu đời, gắn với nhiều danh nhân, danh thắng, di tích lịch sử đặc biệt quan trọng của đất nước. Trong quá trình triển khai Chiến lược phát triển văn hóa, tỉnh đã quan tâm chú trọng công tác kiểm kê, lập hồ sơ, bảo vệ và phát huy giá trị của hệ thống di tích, di sản văn hóa trên toàn địa bàn.

Công tác quản lý nhà nước về di sản văn hóa được tăng cường. Các quy hoạch, kế hoạch bảo tồn và phát huy giá trị di tích, danh thắng được xây dựng, lồng ghép vào quy hoạch phát triển kinh tế – xã hội của từng địa phương. Việc phân cấp, phân quyền quản lý di tích được thực hiện rõ ràng hơn, nâng cao trách nhiệm của chính quyền cơ sở trong việc bảo vệ, gìn giữ và phát huy giá trị di sản. Đặc biệt, các địa phương đã chủ động hơn trong việc huy động nguồn lực, tổ chức trùng tu, tôn tạo các di tích xuống cấp, từng bước khắc phục tình trạng xâm hại, lấn chiếm di tích.

Song song với đó, tỉnh đã chú trọng công tác định kỳ kiểm kê, đánh giá lại hiện trạng các di tích, danh thắng, di sản văn hóa phi vật thể. Nhiều hồ sơ khoa học về di tích, lễ hội truyền thống, làng nghề, văn hóa dân gian các dân tộc thiểu số được lập và bổ sung, làm cơ sở cho việc khoanh vùng bảo vệ, cũng như triển khai các hoạt động phát huy giá trị phục vụ giáo dục, du lịch và cộng đồng.

Hoạt động trùng tu, tôn tạo di tích được tiến hành theo nguyên tắc bảo tồn giá trị gốc, tôn trọng yếu tố lịch sử, văn hóa, hạn chế tối đa việc can thiệp làm biến dạng di tích. Nhiều di tích cách mạng, di tích lịch sử – văn hóa, di tích kiến trúc nghệ thuật trên địa bàn tỉnh đã được đầu tư sửa chữa, nâng cấp cơ sở hạ tầng, góp phần đáp ứng tốt hơn nhu cầu tham quan, nghiên cứu của nhân dân và du khách. Qua đó, nhiều "địa chỉ đỏ" đã trở thành điểm đến quen thuộc trong hành trình về nguồn, giáo dục truyền thống yêu nước cho thế hệ trẻ.

Cùng với di sản vật thể, công tác bảo tồn di sản văn hóa phi vật thể được tỉnh quan tâm đúng mức. Các loại hình nghệ thuật dân gian, phong tục tập quán, lễ hội truyền thống, tiếng nói, chữ viết, tri thức dân gian của đồng bào các dân tộc thiểu số được sưu tầm, nghiên cứu, truyền dạy và phục dựng. Nhiều câu lạc bộ dân ca ví, giặm Nghệ Tĩnh, hát then, hát nhuôn, hát khắp, múa sạp, nhạc cụ dân tộc… được thành lập và duy trì hoạt động tại các địa phương, góp phần đưa di sản trở lại đời sống cộng đồng.

Các lễ hội truyền thống tiếp tục được khôi phục và tổ chức theo hướng văn minh, an toàn, tiết kiệm, giữ gìn được những nghi lễ cơ bản, đồng thời hạn chế các biểu hiện mê tín dị đoan, phô trương, thương mại hóa. Thông qua lễ hội, giá trị lịch sử và bản sắc văn hóa của từng vùng, từng cộng đồng dân cư được tôn vinh, khơi dậy niềm tự hào và ý thức giữ gìn truyền thống trong nhân dân.

Hoạt động trưng bày, triển lãm, tuyên truyền, giới thiệu về di sản được tổ chức đa dạng với nhiều hình thức phong phú. Bảo tàng, nhà truyền thống, không gian văn hóa cộng đồng không chỉ là nơi lưu giữ mà đã trở thành "địa chỉ giáo dục trực quan sinh động" về lịch sử, văn hóa cho học sinh, sinh viên và người dân. Nhiều trường học đã phối hợp tổ chức hoạt động ngoại khóa, tham quan di tích, tìm hiểu về truyền thống cách mạng, qua đó giúp thế hệ trẻ hiểu hơn về quê hương, đất nước và trách nhiệm của mình trong việc gìn giữ, phát huy giá trị văn hóa.

Đặc biệt, việc gắn kết giữa bảo tồn di sản và phát triển du lịch được tỉnh từng bước chú trọng. Các tuyến, điểm du lịch văn hóa – lịch sử được hình thành, bước đầu thu hút khách trong và ngoài tỉnh. Di sản văn hóa không còn chỉ là giá trị lưu giữ trong quá khứ mà đang dần trở thành nguồn lực quan trọng phục vụ phát triển kinh tế – xã hội, tạo sinh kế cho người dân và quảng bá hình ảnh Nghệ An ra bên ngoài. Những kết quả đạt được trong công tác bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa thời gian qua cho thấy sự chuyển biến rõ rệt trong nhận thức và hành động của các cấp, các ngành và toàn xã hội. Đây là cơ sở quan trọng để Nghệ An tiếp tục đẩy mạnh gìn giữ và phát huy kho tàng văn hóa phong phú, phục vụ hiệu quả mục tiêu phát triển bền vững trong giai đoạn tiếp theo