Tại kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XV, Quốc hội đã tiến hành thảo luận phiên toàn thể tại hội trường về một số nội dung còn ý kiến khác nhau của dự thảo Luật Di sản văn hóa (sửa đổi).

Ủng hộ việc thành lập Quỹ bảo tồn di sản văn hóa

Quan tâm và ủng hộ việc thành lập Quỹ bảo tồn di sản văn hóa, đại biểu Thích Đức Thiện - Đoàn ĐBQH tỉnh Điện Biên cho biết, theo thống kê, cả nước ta hiện có hơn 40.000 di tích, hơn 70.000 di sản văn hóa phi vật thể, 15 di sản văn hóa được UNESCO ghi danh và 9 di sản tư liệu… Tuy nhiên, thực tế cho thấy nguồn kinh phí hỗ trợ cho công tác bảo tồn, tu bổ, tôn tạo di tích ở nước ta còn rất thấp so với yêu cầu thực tế. Nhiều di tích, di sản văn hóa đang bị xuống cấp, mai một do thiếu kinh phí duy trì. Ví dụ như di tích Đồng Dương ở Quảng Nam đang trong tình trạng khẩn cấp và cần nguồn lực để khôi phục…

Vì vậy, đại biểu cho rằng, việc thành lập Quỹ bảo tồn di sản văn hóa là rất cần thiết, để hỗ trợ kinh phí cho các hoạt động bảo tồn, tu bổ, phục hồi di sản văn hóa mà ngân sách nhà nước chưa thể đáp ứng được. Quỹ sẽ góp phần bảo vệ, phát huy các giá trị di sản văn hóa, vốn là nguồn lực quan trọng thúc đẩy phát triển kinh tế -xã hội đất nước.

Để Quỹ bảo tồn di sản văn hóa hoạt động hiệu quả, đại biểu cho rằng, cần có các cơ chế, chính sách đặc thù như miễn giảm thuế, phí cho các tổ chức, cá nhân tham gia đóng góp cho Quỹ, nhằm thu hút nguồn lực xã hội hóa cho hoạt động của Quỹ. Bên cạnh đó, quá trình quản lý, điều hành và sử dụng Quỹ cần đảm bảo rõ ràng, công khai, minh bạch, để tạo niềm tin cho các nhà tài trợ; Quỹ cần phối hợp chặt chẽ với Hội đồng Di sản văn hóa quốc gia, các chuyên gia trong việc thực hiện quy trình trùng tu, tôn tạo, bảo đảm tối đa các giá trị gốc của di tích.

Đồng thời, đại biểu cũng đề xuất mở rộng thẩm quyền thành lập Quỹ cho các tổ chức tôn giáo đã được Nhà nước công nhận, nhằm tạo nguồn lực đa dạng, hiệu quả, đáp ứng nhu cầu thực tiễn đặt ra cho công tác bảo tồn di sản văn hóa.

Rà soát các quy định về chính sách của Nhà nước về di sản văn hóa

Góp ý về sở hữu di sản văn hóa ở Điều 4, đại biểu Đào Chí Nghĩa - Đoàn ĐBQH TP. Cần Thơ cho biết, tại điểm a khoản 3 quy định di sản văn hóa được xác lập sở hữu riêng, bao gồm di vật cổ vật bảo vật quốc gia, di sản tư liệu do một cá nhân hoặc một pháp nhân sưu tầm lưu giữ.

Đại biểu đề nghị cơ quan soạn thảo nghiên cứu và cân nhắc quy định bảo vật quốc gia thuộc sở hữu riêng, bởi bảo vật quốc gia là di vật, cổ vật có giá trị đặc biệt quý hiếm, tiêu biểu của đất nước về lịch sử, văn hóa, khoa học. Nếu bảo vật quốc gia được xác lập sở hữu riêng, thì các tổ chức, cá nhân sẽ có quyền sở hữu đối với các di sản sẽ được quyền trao đổi, mua, bán, tặng cho, dẫn đến nguy cơ di sản dễ bị đưa ra nước ngoài hoặc lạm dụng, sử dụng không đúng mục đích, ảnh hưởng đến hình ảnh quốc gia. Trong khi đó, việc phát hiện, thu hồi, mua và đưa bảo vật quốc gia có nguồn gốc Việt Nam ở nước ngoài về nước đang được Đảng và Nhà nước rất quan tâm.

Về chính sách của Nhà nước đối với di sản văn hóa tại Điều 7, đại biểu cho biết, các chế chính sách của nhà nước về di sản văn hóa đã được xác lập rõ, Tuy nhiên, qua rà soát dự thảo luận, vẫn còn các quy định về chính sách di sản văn hóa rải rác ở các điều. Đại biểu đề nghị cơ quan soạn thảo rà soát các nội dung về chính sách của nhà nước về di sản trong dự thảo luật vào Điều 7 của dự thảo luật.

Đồng thời, cần chọn lọc có trọng tâm, trọng điểm các chính sách và chọn lọc đối tượng thụ hưởng chính sách, tránh quy định dàn trải, dẫn đến việc thực hiện không hiệu quả. Trong đó, quan tâm đến chính sách đầu tư của Nhà nước về chính sách xã hội hóa, nhất là đối với doanh nghiệp ứng dụng công nghệ, chuyển đổi số trong công tác quản lý về di sản văn hóa để bảo đảm phù hợp với sự phát triển của đất nước.

Về thu hồi, mua, đưa di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia có nguồn gốc Việt Nam ở nước ngoài về nước tại Điều 51, đại biểu cho rằng quy định tại khoản 3 chưa phù hợp với thực tiễn, khó thực hiện. Vì hiện nay, nhiều địa phương chưa có đủ điều kiện nguồn lực về tài chính cũng như kinh nghiệm để thực hiện, xác định giá trị thu hồi, đưa di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia có nguồn gốc nước ngoài về nước.

Đại biểu đề nghị cơ quan soạn thảo nghiên cứu quy định theo hướng điều chỉnh trường hợp phát hiện di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia có nguồn gốc Việt Nam ở nước ngoài, các bộ, cơ quan ngang bộ trong phạm vi, nhiệm vụ, quyền hạn của mình có trách nhiệm phối hợp với Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh thực hiện việc thu hồi, mua, đưa di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia về nước.

Ngoài ra, hiện nay việc bảo vệ, phát huy giá trị di sản văn hóa thuộc sở hữu tư nhân vẫn đang gặp khó khăn, cần sự hỗ trợ của các cơ quan nhà nước. Do vậy, đại biểu đề nghị cơ quan soạn thảo nghiên cứu quy định cho phép bảo tàng lưu giữ di sản văn hóa, thuộc sở hữu tư nhân hoạt động dịch vụ có thu phí./.