Thiếu thiết bị, ít hoạt động

Theo báo cáo của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch trong cuộc làm việc với Ủy ban Văn hóa, Giáo dục mới đây, trong thời gian qua, số lượng thiết chế văn hóa, thể thao các cấp được đầu tư xây dựng đạt và vượt mục tiêu đề ra tại nhiều địa phương; cơ chế, chính sách về đầu tư cơ sở vật chất kỹ thuật và nguồn nhân lực từng bước được quan tâm; kinh phí hoạt động từng bước được nâng lên; nội dung, phương thức tổ chức hoạt động văn hóa, thể thao có nhiều thay đổi phù hợp với điều kiện thực tế.

Tính đến hết tháng 8.2022, hệ thống thiết chế văn hóa, thể thao các cấp do ngành văn hóa, thể thao và du lịch quản lý có 66 thiết chế văn hóa cấp tỉnh (Trung tâm Văn hóa, Trung tâm Văn hóa nghệ thuật, Trung tâm Văn hóa - Điện ảnh, Trung tâm Thông tin - Triển lãm...); 674/704 quận, huyện có Trung tâm Văn hóa - Thể thao hoặc Nhà Văn hóa, đạt tỷ lệ khoảng 96%; 8.217/10.599 xã, phường, thị trấn có Trung tâm Văn hóa - Thể thao, đạt tỷ lệ 76,8%, trong đó có 5.625/8.158 đạt chuẩn (tỷ lệ 68,9%); 77.380/98.455 làng, thôn, bản, ấp… có Nhà Văn hóa, đạt tỷ lệ khoảng 77%, trong đó có 44.836/77.380 đạt chuẩn (tỷ lệ 58%).

Có gần 600 công trình đủ tiêu chuẩn thi đấu thể thao cấp quốc gia và quốc tế; 371 sân vận động có khán đài; 222 nhà thi đấu có khán đài đủ tiêu chuẩn cấp quốc gia; 69 bể bơi có khán đài đủ tiêu chuẩn thi đấu cấp quốc gia, 11.923 cụm sân thể thao khác như trường bắn, sân quần vợt, công trình tổ chức thi đấu theo từng môn thể thao...

Tuy nhiên, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch cho biết, một số địa phương chưa thực hiện quy hoạch đất cho thiết chế văn hóa, thể thao; hoặc đã quy hoạch nhưng vị trí không thuận lợi, chưa được đầu tư xây dựng, bị chuyển đổi mục đích sử dụng. Bên cạnh đó, Trung tâm Văn hóa cấp tỉnh ở nhiều địa phương được đầu tư xây dựng từ giai đoạn trước, quy mô xây dựng nhỏ, lỗi thời; cơ sở vật chất kỹ thuật xuống cấp, trang thiết bị không đồng bộ hoặc hư hỏng, hết khấu hao; không có thiết bị chuyên dụng; không có phòng chức năng để tập luyện, biểu diễn và tổ chức các hoạt động chuyên môn nghiệp vụ.

Nhiều Trung tâm Văn hóa -Thể thao cấp huyện, xã cơ sở được đầu tư xây dựng chưa hoàn chỉnh hoặc đã quá lâu, không đúng quy định về quy mô và kiến trúc hoặc xuống cấp trầm trọng, cơ sở vật chất kỹ thuật nghèo nàn, thiếu và không đồng bộ, đều trong tình trạng hỏng hóc hoặc hết khấu hao. Một số thiết chế văn hóa, thể thao mới được đầu tư xây dựng nhưng đã bộc lộ bất cập (thiếu các hạng mục theo quy định, trang thiết bị chưa đồng bộ, quy mô, kiểu dáng, địa điểm xây dựng chưa phù hợp...). Một số thiết chế ở cấp xã và cấp thôn được đầu tư xây dựng mới nhưng do thiếu kinh phí hoạt động nên hoạt động cầm chừng, gây lãng phí...

Kinh phí xây dựng, đầu tư trang thiết bị, tổ chức hoạt động của các thiết chế văn hóa, thể thao cơ sở eo hẹp, do phụ thuộc vào ngân sách nhà nước và tùy vào điều kiện, khả năng thu ngân sách của địa phương. Việc huy động xã hội hóa để xây dựng thiết chế văn hóa, thể thao và tổ chức hoạt động đã được triển khai thực hiện nhưng chưa đáng kể do các quy định thu hút nguồn lực đầu tư cho các thiết chế văn hóa, thể thao chưa đầy đủ, không sát thực tế, thiếu tính khả thi.

Không duy trì sẽ khó thiết lập lại

Thường trực Ủy ban Văn hóa, Giáo dục nhận định, việc quy hoạch, đầu tư xây dựng thiết chế văn hóa, nhất là ở các khu kinh tế, khu công nghiệp, khu đô thị, ở vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số... chưa được quan tâm đúng mức, nhiều thiết chế chưa bảo đảm yêu cầu về vị trí, quy mô, cơ sở vật chất, kỹ thuật, thiếu cán bộ và kinh phí hoạt động, hiệu quả sử dụng thấp. Thường trực Ủy ban đề nghị thời gian tới, ngành văn hóa, thể thao quan tâm bố trí đầy đủ, kịp thời ngân sách và có chính sách xã hội hóa hợp lý, thu hút đầu tư cho các thiết chế này. Bên cạnh đó, tiếp tục rà soát, đánh giá, đầu tư cải tạo, nâng cấp cơ sở vật chất kỹ thuật, bố trí nhân lực, có giải pháp phát huy hiệu quả sử dụng hệ thống thiết chế văn hóa, thể thao.

Qua khảo sát, giám sát, Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn hóa, Giáo dục Nguyễn Thị Mai Thoa nhận thấy: “Thời gian qua, ở các địa phương đã tiến hành sáp nhập đơn vị hành chính cấp xã, một số thiết chế văn hóa cơ sở bị chuyển đổi mục đích sử dụng, nhất là sân vận động và nhà văn hóa cấp xã, thôn. Tuy nhiên, đó chỉ là thay đổi về địa giới hành chính, còn dân số và nhu cầu văn hóa của người dân không thay đổi. Vì thế, cần duy trì hệ thống thiết chế văn hóa hiện có. Đây là thành quả chúng ta thực hiện trong thời gian rất dài mới có được, nếu hiện nay diện tích đất cho các thiết chế văn hóa bị chuyển đổi mục đích sử dụng, sau này có nhu cầu thiết lập lại sẽ rất khó khăn”.

Ủy ban Văn hóa, Giáo dục vừa khảo sát việc thực hiện chính sách, pháp luật về phòng, chống đuối nước trẻ em ở các địa phương. Kết quả cho thấy, số lượng lớn bể bơi đã được đầu tư trong trường học, nhưng đang gặp vướng mắc về cơ chế quản lý và duy trì hoạt động. "Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch cần cùng Bộ Giáo dục và Đào tạo hướng dẫn cơ chế quản lý, vận hành để phát huy tốt nhất việc sử dụng các bể bơi này, tăng tỷ lệ trẻ em được dạy bơi và phòng chống đuối nước..." - bà Nguyễn Thị Mai Thoa đề nghị.

Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục Nguyễn Đắc Vinh khẳng định, thiết chế văn hóa cơ sở rất quan trọng. Lâu nay chúng ta thường chỉ coi nhà văn hóa là thiết chế văn hóa cơ sở. Có lẽ cần tư duy lại về hệ thống thiết chế văn hóa cơ sở, cả ở nông thôn và thành thị, xác định rõ loại hình, số lượng, cách tiếp cận... để các cấp quan tâm đầu tư thời gian tới, đáp ứng tốt hơn nhu cầu hưởng thụ văn hóa của người dân.