Mộc bản là bản gỗ khắc chữ Hán hoặc chữ Nôm ngược để in ra sách trong thời kỳ phong kiến. Tài liệu mộc bản hiện đang bảo quản tại Trung tâm Lưu trữ quốc gia IV, Đà Lạt, bao gồm những tác phẩm chính văn, chính sử do triều Nguyễn biên soạn, các sách kinh điển. Trước đây, mộc bản được bảo quản tại Quốc tử giám Hà Nội, sau đó được chuyển về Đà Lạt. Đây là kho tài liệu quý giá với 152 đầu sách gồm nhiều chủ đề khác nhau như: lịch sử, địa lý, chính trị- xã hội, quân sự, pháp chế, giáo dục, văn thơ….Chính vì tầm quan trọng đó mà trong thời kỳ phong kiến, những tài liệu này được coi là quốc bảo, chỉ những người có trách nhiệm và thẩm quyền làm việc tại Quốc sử quán mới được tiếp xúc và sử dụng. Mỗi bộ sách chỉ được khắc in khi có lệnh của nhà vua.

Tài liệu mộc bản có nhiều tác phẩm quý hiếm như: Đại Nam thực lục, Đại Nam nhất thống chí, Khâm định Việt sử thông giám cương mục, Khâm định Đại Nam hội điển sự lệ…., ngoài ra còn có các tác phẩm Ngự chế văn, Ngự chế thi do các vị hoàng đế nổi tiếng như Minh Mạng, Thiệu Trị, Tự Đức sáng tác….

Mộc bản triều Nguyễn ngoài giá trị về mặt sử liệu còn có giá trị về nghệ thuật, kỹ thuật chế tác. Nó đánh dấu sự phát triển của nghề khắc ván in ở Việt Nam. Với ý nghĩa và tầm quan trọng của việc bảo tồn và phát huy giá trị của khối tài liệu quý hiếm này, năm 2007, được sự đồng ý của Bộ Nội vụ, thông qua Ủy ban Quốc gia UNESCO Việt Nam, Cục Văn thư và Lưu trữ Nhà nước đã trình UNESCO hồ sơ “Mộc bản triều Nguyễn” để đăng ký Di sản tư liệu thế giới thuộc Chương trình Ký ức thế giới của UNESCO.

Ngày 31/7/2009, hồ sơ “Mộc bản triều Nguyễn” đã được UNESCO công nhận là Di sản tư liệu thế giới thuộc Chương trình Ký ức thế giới và chính thức được công bố trong danh sách 35 Di sản tư liệu thế giới được UNESCO công nhận năm 2009. Đây là tài liệu đầu tiên của Việt Nam được UNESCO công nhận là “Di sản tư liệu thế giới”.

(Theo: ĐCSVN)