Tại phiên thảo luận, đánh giá kết quả thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2025; dự kiến kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2026 của Quốc hội ngày 29/10, nêu ý kiến thảo luận, đại biểu Đặng Thị Bảo Trinh - Đoàn đại biểu Quốc hội TP Đà Nẵng cho biết, chỉ trong ít tuần đất nước ta liên tiếp hứng chịu những đợt thiên tai khốc liệt, tháng trước mưa lớn kéo dài đã gây lũ quét, sạt lở đất nghiêm trọng tại nhiều tỉnh miền núi phía Bắc, chưa kịp khắc phục xong hậu quả thì những ngày này các tỉnh miền Trung lại chìm trong mưa lũ, ngập sâu, sạt lở, nhiều khu dân cư bị chia cắt, hàng ngàn hộ dân phải di dời khẩn cấp.

Nếu như trước đây thiên tai dữ dội thường tập trung ở các tỉnh miền Trung thì nay vòng xoáy của bão lũ và sạt lở đã lan rộng ra cả vùng trung du, miền núi phía Bắc với tần suất dày hơn, cường độ mạnh hơn và mức độ tàn phá lớn hơn.

Những hình ảnh bản làng bị vùi lấp, tuyến đường bị đứt gãy, người dân oằn mình trong nước lũ, một lần nữa gióng lên hồi chuông cảnh báo thiên tai không còn là hiện tượng bất thường mà đang trở thành thách thức thường trực của quốc gia, trong khi các lực lượng chức năng đang nỗ lực ngày đêm ứng cứu, hỗ trợ người dân, điều đất nước cần hơn bao giờ hết không chỉ là tiếp sức mà là cần kiểm soát và phòng ngừa bằng việc đánh giá lại tác động môi trường, rà soát quy hoạch và quản lý phát triển hạ tầng dân cư phù hợp với quy luật tự nhiên.

Theo đại biểu, thiên tai miền núi là hệ quả cộng hưởng giữa tự nhiên và con người, bởi thực tế cho thấy nhiều điểm sạt lở nghiêm trọng trong thời gian qua không nằm ngoài quy luật của tự nhiên. Do sự tác động, can thiệp của con người, như mở đường, xây dựng công trình, khai thác đất đá, làm thủy điện, trồng rừng kinh tế hoặc chuyển đổi đầu dốc để sản xuất. Những hoạt động đó đã làm suy yếu lá chắn sinh thái, phá vỡ cấu trúc địa chất vốn mong manh của vùng núi, khiến mỗi trận mưa lớn trở thành một phép thử khốc liệt cho sức chịu đựng của thiên nhiên.

Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết phải nhìn nhận thiên tai không chỉ như một biến cố khí hậu mà như một hệ quả tích lũy của quá trình khai thác thiếu kiểm soát, đi ngược lại quy luật tự nhiên.

Đại biểu Đặng Thị Bảo Trinh cho rằng, nếu thiên tai miền núi là hệ quả của sự cộng hưởng giữa tự nhiên và con người thì hạ tầng miền núi chính là nơi bộc lộ rõ nhất giới hạn và độ chênh lệch của phát triển.

Những năm qua, nhờ sự quan tâm của Đảng và Nhà nước, diện mạo của vùng cao đã có nhiều đổi thay đáng kể. Nhiều tuyến đường được mở mới; cầu treo, cầu bê tông thay dần cầu tạm, điện, trường, trạm từng bước được đầu tư. Nhưng phải thẳng thắn nhìn nhận rằng, hạ tầng kỹ thuật miền núi vẫn còn là điểm yếu của nền kinh tế quốc dân. Cầu cống tạm bợ, nền đường mỏng, hệ thống thoát nước yếu, thiết kế công trình chưa thích ứng địa chất, dòng chảy, sạt trượt và biến đổi khí hậu. Chỉ một trận mưa lớn giao thông bị chia cắt, hàng hóa ứ đọng, học sinh không thể đến trường, bệnh nhân không thể đến bệnh viện và mỗi khi ấy sự mong manh của hạ tầng sẽ trở thành độ trễ của phát triển và độ sâu của rủi ro xã hội.

Đại biểu Đặng Thị Bảo Trinh nhấn mạnh, miền núi, trung du nước ta là kho báu tự nhiên vô giá, nơi hội tụ cảnh quan hùng vĩ, khí hậu mát dịu cùng những giá trị văn hóa bản địa độc đáo. Từ ruộng bậc thang, thác nước, rừng nguyên sinh đến nghề dệt thổ cẩm, ẩm thực, lễ hội và tri thức dân gian của đồng bào và các dân tộc đó là nguồn lực phát triển xanh, bền vững. Tuy nhiên, du lịch miền núi vẫn đang cầm chân bởi chính những hạn chế về hạ tầng và quy hoạch. Nhiều vùng có tiềm năng lớn nhưng vẫn đứng ngoài bản đồ du lịch quốc gia.

Đại biểu cho rằng đây là lúc cần xác lập rõ định hướng hạ tầng chống chịu thiên tai trong quy hoạch quốc gia và kế hoạch đầu tư công trung hạn. Ưu tiên cho các tuyến kết nối vùng, đường liên xã, liên tỉnh, đảm bảo lưu thông kinh tế, văn hóa, xã hội phục vụ phát triển khu vực miền núi.

Thực trạng hiện nay miền núi đang gánh chịu cùng lúc nhiều sức ép, để khắc phục và kiến tạo sự phát triển bền vững cho khu vực này đại biểu Đặng Thị Bảo Trinh đề xuất một số giải pháp trọng tâm như sau:

Thứ nhất, cần thiết lập một cơ chế đánh giá tổng thể, liên ngành và theo chuỗi thời gian về tác động cộng hưởng giữa xây dựng, khai thác và quy hoạch dân cư đối với cân bằng sinh thái. Đây phải là điều kiện bắt buộc trước khi phê duyệt các dự án vùng núi, trên cơ sở đó Chính phủ cần chỉ đạo xây dựng bản đồ cảnh báo sạt lở về thiên tai công khai trên hệ thống số quốc gia để người dân và chính quyền chủ động ứng phó.

Thứ hai, chuyển mạnh từ đầu tư xây dựng hạ tầng sang kiến tạo hạ tầng bền vững. Mọi công trình miền núi cần được thiết kế đáp ứng tiêu chí chống chịu thiên tai, địa chất, quy hoạch đầu tư công trung hạn cần ưu tiên cho các tuyến giao thông liên vùng, liên xã, các công trình dân sinh, giáo dục, y tế.

Thứ ba, việc đầu tư cho du lịch miền núi để phát triển kinh tế, bảo tồn di sản văn hóa phải được xem là một trụ cột trong chiến lược Phát triển vùng và quốc gia để vừa mở rộng không gian phát triển, vừa bảo tồn bản sắc và môi trường sinh thái núi rừng. Có cơ chế, chính sách thuận lợi để người dân, đặc biệt là phụ nữ và đồng bào dân tộc thiểu số trở thành chủ thể trong phát triển du lịch miền núi.

Thứ tư, mỗi chính sách di dời người dân cần song hành cùng kế hoạch sinh kế lâu dài. Đồng thời xây dựng cơ chế phòng ngừa và ứng phó thiên tai, sớm hoàn thiện bản đồ rủi ro quốc gia, lắp đặt hệ thống hiện đại cảnh báo sớm ở các vùng, điểm xung yếu. Mỗi xã, mỗi bản phải có tổ an toàn cộng đồng được đào tạo, trang bị, kết nối thông tin với chính quyền cấp trên để người dân không bị động, bất ngờ khi thiên tai ập đến.

"Đã đến lúc chúng ta phải nhìn miền núi không chỉ là vùng khó mà là vùng có cơ hội lớn cho phát triển xanh, bảo tồn di sản văn hóa bản địa. Đầu tư cho miền núi không chỉ khắc phục hậu quả thiên tai mà là đầu tư cho sự ổn định lâu dài do sinh kế của hàng triệu con người, cho an ninh môi trường và phát triển bền vững của đất nước", đại biểu Đặng Thị Bảo Trinh bày tỏ.