Tại phiên thảo luận về dự thảo Luật Báo chí (sửa đổi) tại kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV, đại biểu Nguyễn Thị Sửu - Đoàn đại biểu Quốc hội TP Huế đã tập trung góp ý vào nhóm quy định liên quan đến bảo vệ người cung cấp thông tin và bảo vệ thông tin cá nhân trong dự thảo Luật. 

Theo đại biểu, đây là nhóm quy định có ý nghĩa then chốt đối với việc bảo vệ quyền con người, bảo đảm sự an toàn của công dân, đồng thời nâng cao tính chuyên nghiệp và trách nhiệm của hoạt động báo chí.

Đại biểu Nguyễn Thị Sửu cho rằng, các quy định hiện hành mới được đề cập ở mức độ nhất định, còn thiếu cụ thể và chưa tạo ra khung pháp lý đủ mạnh để bảo vệ công dân trong môi trường thông tin ngày càng phức tạp. Từ đó, đại biểu nêu 5 vấn đề cần hoàn thiện.

Thứ nhất, về bảo vệ thông tin cá nhân tại Điều 31, đại biểu cho rằng quy định trách nhiệm của cơ quan báo chí khi mở kênh nội dung trên không gian mạng hiện chưa đặt ra nghĩa vụ bảo vệ thông tin cá nhân người cung cấp thông tin. Trong bối cảnh báo chí chuyển mạnh sang môi trường số, lượng lớn dữ liệu cá nhân như đơn thư tố cáo, tư liệu điều tra, ảnh, video, dữ liệu định danh… được chuyển giao trực tuyến. Sự thiếu hụt này khiến nguy cơ lộ danh tính ngày càng lớn khi báo chí bị tấn công mạng hoặc quản lý kém. 

Đại biểu kiến nghị bổ sung hai nội dung: cấm tiết lộ hoặc sử dụng sai mục đích thông tin cá nhân, trừ khi có sự đồng ý hoặc yêu cầu bằng văn bản của cơ quan tư pháp; và yêu cầu cơ quan báo chí áp dụng biện pháp bảo vệ danh tính, nhất là khi đăng tải thông tin nhạy cảm. 

"Đây là chuẩn mực phổ quát theo thông lệ quốc tế, phù hợp với Công ước quốc tế về quyền dân sự, chính trị và cũng phù hợp với Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân trong nước của chúng ta", đại biểu Nguyễn Thị Sửu khẳng định.

Thứ hai, góp ý khoản 3 Điều 32 về hoạt động điều tra báo chí, đại biểu cho biết khoản 3 hiện nay cho phép đăng tải thông tin liên quan đến vụ án đang điều tra, nhưng không có cơ chế bảo vệ người cung cấp thông tin, điều này tạo ra một bất cập lớn. Trong hoạt động điều tra báo chí rất nhiều nguồn tin ẩn danh, cung cấp thông tin vì mong muốn bảo vệ lợi ích chung, tuy nhiên thực tế đã có nhiều trường hợp người cung cấp thông tin bị đe dọa, bị trả thù, bị tấn công trên mạng xã hội, bị tiết lộ danh tính khi báo chí sử dụng thông tin thiếu cẩn trọng hoặc bị phơi bày danh tính tại cơ quan điều tra do báo chí không có quy định buộc che giấu. Cũng tại khoản 3 chưa xác định trách nhiệm bảo vệ người cung cấp thông tin, chưa có quy định về xử lý danh tính bị rò rỉ, càng không có nghĩa vụ bồi thường thiệt hại. 

Vì vậy, đại biểu đề xuất viết lại khoản 3 để quy định rõ rằng báo chí có nghĩa vụ bảo vệ người cung cấp thông tin liên quan đến vụ án đang điều tra. Đồng thời, bổ sung nghĩa vụ xin lỗi, cải chính và bồi thường thiệt hại nếu sự cố tiết lộ danh tính gây tổn thất cho người cung cấp thông tin.

Thứ ba, bảo vệ người cung cấp thông tin, tại khoản 4 Điều 32: Khoản 4 quy định báo chí phải bảo mật danh tính người cung cấp thông tin nhưng chỉ dừng ở mức nguyên tắc, chưa rõ phạm vi, mức độ bảo vệ và thiếu cơ chế phối hợp giữa báo chí với các cơ quan tư pháp, dễ dẫn đến trong thực tế là không có cơ quan nào chịu trách nhiệm cuối cùng và người cung cấp thông tin vẫn đứng trước rủi ro rất lớn.

Đại biểu đề xuất, xác lập rõ phạm vi và hình thức bảo vệ, bảo vệ danh tính bằng biện pháp ẩn danh, mã hóa thông tin nhận dạng, hỗ trợ pháp lý khi người cung cấp thông tin bị kiện tụng hoặc điều tra, hỗ trợ an toàn cá nhân nếu họ bị đe dọa.

Bên cạnh đó, bổ sung khoản mới quy định cơ chế phối hợp giữa báo chí và cơ quan tư pháp như sau: Cơ quan báo chí phải hợp tác cung cấp thông tin cần thiết để cơ quan tư pháp có thể bảo vệ người cung cấp thông tin, đồng thời không được tiết lộ thông tin cá nhân nếu không được phép.

Thứ tư, về Điều 35 quy định trách nhiệm khi đăng thông tin sai sự thật, đại biểu cho rằng quy định hiện mới dừng ở nghĩa vụ cải chính, chưa xác định rõ trách nhiệm bồi thường, cũng như bảo vệ danh tính người cung cấp thông tin khi xảy ra tranh chấp. 

Đại biểu đề xuất bổ sung vào khoản 1 Điều 35 về nghĩa vụ bảo vệ danh tính người cung cấp thông tin, kể cả khi nguồn cung cấp thông tin sai; bổ sung chế tài xử lý khi cơ quan báo chí không thực hiện hoặc trì hoãn cải chính, bao gồm xử phạt hành chính hoặc yêu cầu bồi thường. 

"Các quốc gia có báo chí phát triển như Anh, Nhật, Canada đều đã đặt ra trách nhiệm pháp lý nghiêm ngặt đối với báo chí khi sử dụng nguồn tin sai sự thật và những nội dung tôi vừa nêu, Việt Nam cần đi theo hướng này để đảm bảo hiệu quả", đại biểu cho hay.

Thứ năm, liên quan việc sử dụng trí tuệ nhân tạo trong báo chí, đại biểu nhận định đây là vấn đề cấp bách khi báo chí có thể trở thành môi trường tiềm ẩn rủi ro lớn đối với dữ liệu cá nhân. 

Đại biểu đề xuất viết lại khoản 3 Điều 39 quy định rõ việc sử dụng AI phải tuân thủ Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân và các quy định liên quan; bổ sung nghĩa vụ của cơ quan báo chí trong kiểm soát AI, chịu trách nhiệm về tính chính xác, khách quan và đạo đức nghề nghiệp khi sử dụng công nghệ này. 

"Những nội dung tôi vừa trình bày xuất phát từ nguyên tắc cốt lõi đó là bảo vệ người cung cấp thông tin và bảo vệ thông tin cá nhân không chỉ bảo vệ công dân mà còn là cách thiết lập sự liêm chính, uy tín và trách nhiệm của nền báo chí cách mạng Việt Nam", đại biểu Nguyễn Thị Sửu bày tỏ.