Trong quá trình thực hiện chuyển đổi số trong lĩnh vực văn hóa, góp ý cho dự thảo đề án Chuyển đổi số trong lĩnh vực văn hóa đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, từ thực tiễn công tác quản lý về bản quyền tác giả, Cục Bản quyền tác giả đã có những đề xuất thiết thực, phù hợp với sự phát triển hiện nay của lĩnh vực này.

Cụ thể, Cục Bản quyền tác giả cho rằng, trước tiên cần hoàn thiện thể chế, chính sách, pháp luật, rà soát, sửa đổi, bổ sung Luật Sở hữu trí tuệ và các văn bản hướng dẫn để phù hợp với môi trường số, bổ sung quy định về tác phẩm số, sản phẩm trí tuệ do AI tạo ra, cơ chế lưu chiểu điện tử và cấp phép trực tuyến. Ban hành cơ chế xử lý nhanh vi phạm bản quyền trên môi trường số, đặc biệt đối với các nền tảng xuyên biên giới; xây dựng quy định về trách nhiệm pháp lý của các nhà cung cấp dịch vụ Internet và nền tảng mạng xã hội trong việc bảo vệ bản quyền. Hoàn thiện chính sách khuyến khích thương mại hóa tài sản trí tuệ văn hóa (tác phẩm văn học, nghệ thuật, âm nhạc, phim, thiết kế sáng tạo…) thông qua các mô hình kinh tế số.

Đồng thời, xây dựng hạ tầng và nền tảng số về bản quyền như, hình thành Hệ thống đăng ký bản quyền số quốc gia, cho phép nộp đơn, cấp giấy chứng nhận và tra cứu trực tuyến, liên thông dữ liệu với cơ quan quản lý nhà nước và các tổ chức đại diện tập thể quyền. Xây dựng Kho dữ liệu bản quyền số tập trung, chuẩn hóa dữ liệu về tác phẩm, tác giả, chủ sở hữu, hợp đồng, giấy phép; bảo đảm khả năng kết nối, chia sẻ, đồng bộ với hệ thống dữ liệu quốc gia. Triển khai Hệ thống giám sát và thực thi bản quyền trực tuyến, ứng dụng AI, Big Data và Blockchain để theo dõi, phát hiện và xử lý kịp thời hành vi xâm phạm quyền trên các nền tảng số.

Cục cũng cho rằng phải thực hiện phát triển công nghiệp văn hóa gắn với bản quyền, trong đó, khuyến khích doanh nghiệp văn hóa, công nghệ và startup sáng tạo khai thác kho dữ liệu bản quyền để phát triển sản phẩm, dịch vụ văn hóa số: phim trực tuyến, trò chơi điện tử, âm nhạc số, nghệ thuật số… Xây dựng cơ chế hỗ trợ tài chính, ưu đãi thuế và quỹ sáng tạo để thúc đẩy phát triển các sản phẩm văn hóa số có bản quyền. Thúc đẩy hình thành sàn giao dịch bản quyền số, tạo kênh minh bạch, thuận tiện cho tác giả, chủ sở hữu và doanh nghiệp giao dịch, cấp phép và khai thác quyền.

Trong quá trình thực hiện chuyển đổi số này cũng cần nâng cao năng lực thực thi và hợp tác quốc tế, tăng cường đào tạo, bồi dưỡng năng lực cho cán bộ thực thi pháp luật, nghệ sĩ, doanh nghiệp về quản lý bản quyền và quyền liên quan trong môi trường số. Thiết lập cơ chế phối hợp liên ngành trong giám sát, xử lý vi phạm bản quyền số. Chủ động hợp tác với các tổ chức quốc tế (WIPO, CISAC, ASEAN…) để bảo vệ quyền tác giả, quyền liên quan của Việt Nam trên các nền tảng xuyên biên giới và hội nhập thị trường văn hóa số toàn cầu.

Bên cạnh đó, cần thực hiện các biện pháp nâng cao nhận thức xã hội về bản quyền số như đẩy mạnh công tác truyền thông, phổ biến pháp luật về quyền tác giả, quyền liên quan trong cộng đồng sáng tạo, doanh nghiệp và công chúng. Tổ chức các chiến dịch truyền thông quốc gia về "Bản quyền trong môi trường số", khuyến khích người dân tiêu dùng các sản phẩm văn hóa có bản quyền. Hỗ trợ xây dựng chương trình đào tạo kỹ năng pháp lý và công nghệ cho nghệ sĩ, doanh nghiệp văn hóa, cộng đồng sáng tạo số./.