Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung Nguyễn Trọng Nghĩa; Phó Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương Phan Xuân Thủy; Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Phan Tâm và Phó Tổng Biên tập Tạp chí Cộng sản Phạm Minh Tuấn - Chủ tịch Hội Xuất bản Việt Nam đồng chủ trì hội nghị.

Tham dự hội nghị có đại diện lãnh đạo một số cơ quan bộ, ban, ngành Trung ương, cơ sở đào tạo, tổ chức hội; đại diện lãnh đạo các cơ quan chủ quản nhà xuất bản; đại diện lãnh đạo các nhà xuất bản, đơn vị in, phát hành sách; các chuyên gia, nhà khoa học lĩnh vực xuất bản.

Xây dựng ngành xuất bản thành một ngành công nghiệp văn hóa mũi nhọn

Tại Hội nghị các đại biểu đã nghe Báo cáo tổng kết 20 năm thực hiện Chỉ thị số 42-CT/TW, ngày 25/8/2004 của Ban Bí thư Trung ương về "Nâng cao chất lượng toàn diện của hoạt động xuất bản; trao đổi, đánh giá kết quả công tác lãnh đạo, chỉ đạo, quản lý và tổ chức triển khai thực hiện Chỉ thị số 42-CT/TW; nêu rõ những khó khăn, hạn chế, vướng mắc, nguyên nhân, bài học kinh nghiệm; đồng thời đề ra nhiệm vụ, giải pháp đột phá để thúc đẩy hoạt động xuất bản chuyển mình mạnh mẽ trong kỷ nguyên mới.

Các ý kiến phát biểu tại Hội nghị đều thống nhất: Sau 20 năm thực hiện Chỉ thị số 42-CT/TW, hoạt động xuất bản đã đạt những thành tựu quan trọng, toàn diện, cụ thể: Chất lượng nội dung xuất bản phẩm được nâng lên, phong phú, hấp dẫn, đa dạng, phục vụ kịp thời các nhiệm vụ chính trị, đáp ứng nhu cầu của bạn đọc.

Lĩnh vực in đạt được nhiều thành tựu quan trọng, nhất là về hiệu quả sản xuất, chất lượng sản phẩm và khả năng cạnh tranh. Hoạt động phát hành phát triển mạnh mẽ cả về số lượng cơ sở phát hành và khả năng tiếp cập công chúng.

Nhiệm vụ phát triển văn hóa đọc được quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo và triển khai thực hiện, bước đầu hình thành thói quen đọc sách, nhu cầu đọc sách trong một bộ phận người dân. Công tác đào tạo, bồi dưỡng và phát triển lực lượng, đội ngũ của ngành xuất bản không ngừng đổi mới, đáp ứng cơ bản yêu cầu và nhiệm vụ hoạt động xuất bản.

Các hoạt động hợp tác quốc tế về xuất bản được triển khai mạnh mẽ, bắt đầu tạo được vị thế, uy tín của ngành xuất bản Việt Nam trong khu vực và trên thế giới.

Các đại biểu phát biểu tại Hội nghị.

Tại Hội nghị, các đại biểu cũng thẳng thắn nhìn nhận một số vấn đề còn hạn chế, vướng mắc trong quá trình triển khai thực hiện Chỉ thị 42-CT/TW: Chất lượng sách chưa đồng đều ở các lĩnh vực, số lượng sách tăng nhưng chất lượng còn hạn chế, chưa thực sự có nhiều bộ sách có giá trị xứng tầm với sự phát triển của đất nước.

Tình trạng sách giả, sách in lậu chưa được khắc phục, thậm chí có thời điểm còn trầm trọng hơn. Cơ chế thu hút nguồn nhân lực tham gia hoạt động xuất bản còn bất cập dẫn đến thiếu hụt nguồn nhân lực chất lượng cao.

Một số cơ quan chủ quản chưa quan tâm đầu tư hỗ trợ cơ chế, chính sách, nguồn lực cần thiết để hỗ trợ các nhà xuất bản phát triển. Một số nhà xuất bản chưa chủ động nghiên cứu, nắm bắt nhu cầu, thị hiếu thị trường xuất bản, bị động, lúng túng, trông chờ vào sự hỗ trợ của cơ quan chủ quản dẫn đến sản phẩm cung ứng ra thị trường thiếu đổi mới, sáng tạo, lạc hậu, không phù hợp với nhu cầu của người dân. Năng lực, tiềm lực của nhà xuất bản còn yếu; quy mô sản xuất và tổ chức kinh doanh nhỏ bé.

Vấn đề mô hình tổ chức của các nhà xuất bản còn chứa đựng nhiều bất cập, việc xác định mô hình sau 20 năm chậm triển khai, chưa phù hợp với thực tiễn hiện nay. Quy định về bản quyền đối với xuất bản phẩm điện tử, sàn thương mại điện tử chưa bao quát hết thực tiễn phát triển của hoạt động xuất bản…

Để nâng cao chất lượng toàn diện hoạt động của xuất bản trong kỷ nguyên mới, bảo đảm mục tiêu phục vụ hiệu quả nhiệm vụ chính trị, tư tưởng, đồng thời thực hiện tốt nhiệm vụ kinh tế, xây dựng ngành xuất bản thành một ngành kinh tế - công nghiệp văn hóa mũi nhọn của đất nước, các đại biểu thống nhất các giải pháp:

Tiếp tục quán triệt sâu sắc các quan điểm của Đảng về vai trò của xuất bản trong kỷ nguyên mới. Công tác lãnh đạo, chỉ đạo, quản lý phải góp phần thúc đẩy sự phát triển của ngành xuất bản; kiên quyết loại bỏ cách làm "không quản được thì cấm"; thúc đẩy tư duy Nhà nước giữ vai trò kiến tạo, hỗ trợ cho hoạt động xuất bản, Nhà nước xây dựng khuôn khổ thể chế, tạo hành lang pháp lý, không làm hộ, làm thay.

Rà soát, nghiên cứu, hoàn thiện hệ thống văn bản pháp luật, trọng tâm là tham mưu sửa đổi, bổ sung Luật Xuất bản. Xây dựng chiến lược phát triển ngành xuất bản Việt Nam, trong đó xác định việc tháo gỡ điểm nghẽn cơ chế, chính sách là rất quan trọng, tạo điều kiện thuận lợi nhất cho hoạt động xuất bản, đồng thời tăng cường sự kiểm soát, xử lý nghiêm các vi phạm.

Nghiên cứu triển khai các mô hình tập đoàn xuất bản, truyền thông để phù hợp với tình hình mới, phát huy năng lực, tiềm lực của hoạt động xuất bản đúng với vai trò, vị trí của xuất bản;.

Đẩy mạnh chuyển đổi số toàn diện và ứng dụng công nghệ hiện đại đối với hoạt động xuất bản, xác định chuyển đổi số là động lực quan trọng để xuất bản phát triển mạnh mẽ trong bối cảnh truyền thông số.

Tăng cường xây dựng và đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, chú trọng việc kết hợp chặt chẽ giữa cơ sở đào tạo và các chủ thể khác trong hoạt động xuất bản; lấy việc đáp ứng yêu cầu thực tiễn làm thước đo đánh giá chất lượng đào tạo. Triển khai các chính sách thu hút, đãi ngộ nhân tài, chú trọng đào tạo đội ngũ chuyên gia về công nghệ và quản trị.

Tiếp tục thúc đẩy phát triển văn hóa đọc quốc gia thông qua việc ban hành chủ trương chính sách mới và đẩy mạnh hợp tác quốc tế trên lĩnh vực trao đổi bản quyền để đưa sách, văn hóa Việt Nam ra thế giới.

Mục tiêu cao nhất của xuất bản chính là phục vụ nhân dân, bồi dưỡng phẩm chất, trí tuệ và khát vọng phát triển con người

Phát biểu tại hội nghị, Thứ trưởng Văn hóa, Thể thao và Du lịch Phan Tâm nhấn mạnh, qua hai thập kỷ triển khai Chỉ thị 42 của Ban Bí thư, ngành xuất bản, in và phát hành đã có bước phát triển toàn diện, khẳng định vị trí đặc biệt quan trọng trên mặt trận tư tưởng-văn hóa, đồng thời góp phần nâng cao dân trí, bồi đắp đời sống tinh thần và thúc đẩy công nghiệp văn hóa.

Thứ trưởng Phan Tâm cho rằng, sự phát triển mạnh mẽ của thương mại điện tử và nền tảng số tuy đang thay đổi toàn bộ chuỗi giá trị của ngành xuất bản, nhưng các nền tảng trung gian có thể trở thành "kẽ hở" cho sản phẩm lậu, xuyên tạc, độc hại.

Vì vậy, cần luật hóa trách nhiệm pháp lý của các nền tảng trung gian phát hành xuất bản phẩm điện tử; đồng thời đổi mới mạnh mẽ phương thức quản lý, chuyển mạnh quản lý Nhà nước từ "tiền kiểm" sang "hậu kiểm"; tiếp tục thực hiện chủ trương xã hội hóa, mở rộng và hoàn thiện cơ chế liên kết trong hoạt động xuất bản, khuyến khích khu vực tư nhân tham gia mạnh mẽ hơn, nhất là trong khai thác bản thảo, biên tập, in, phát hành và phân phối số. Tuy nhiên, phải bảo đảm vai trò trung tâm, chủ động của nhà xuất bản trong việc quyết định nội dung, giữ vững định hướng chính trị-tư tưởng.

Phát biểu chỉ đạo hội nghị, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương Nguyễn Trọng Nghĩa khẳng định, Chỉ thị 42-CT/TW của Ban Bí thư ban hành năm 2004 là văn bản chỉ đạo riêng cho hoạt động xuất bản, thể hiện tầm nhìn chiến lược và sự lãnh đạo sáng suốt của Đảng.

Tổng kết 20 năm thực hiện Chỉ thị 42 của Ban Bí thư là hoạt động có ý nghĩa chính trị, tư tưởng to lớn, thể hiện sự quan tâm đặc biệt của Đảng và Nhà nước đối với lĩnh vực xuất bản.

Nhấn mạnh bối cảnh mới đang đặt ra những yêu cầu phải đổi mới tư duy, đổi mới cách làm, ông Nguyễn Trọng Nghĩa cho rằng, mục tiêu cao nhất của xuất bản chính là phục vụ nhân dân, bồi dưỡng phẩm chất, trí tuệ và khát vọng phát triển của con người Việt Nam.

Do đó, cần tập trung xây dựng nền xuất bản chuyên nghiệp, nhân văn, hiện đại; coi sản phẩm xuất bản không chỉ mang giá trị văn hóa mà còn phải trở thành trung tâm cung cấp tri thức khoa học cho nhiều lĩnh vực.

Đặc biệt, trong kỷ nguyên chuyển đổi số, xuất bản cần đẩy mạnh phát triển sách điện tử, thư viện số, ứng dụng trí tuệ nhân tạo; tăng cường liên thông, liên kết, hiện đại hóa công tác phát hành; tạo dựng hệ tri thức quốc gia trên nền tảng số.

Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương Nguyễn Trọng Nghĩa đề nghị cần quan tâm xây dựng hệ thống thiết chế văn hóa cơ sở, đặc biệt khi chuyển đổi chính quyền địa phương 2 cấp phải phục vụ nhân dân tốt hơn, đa dạng hóa mô hình thư viện, tủ sách, cả truyền thống và điện tử, để phục vụ nhân dân tốt hơn.

Ông Nguyễn Trọng Nghĩa khẳng định, dù trong bất cứ hoàn cảnh khó khăn nào, hoạt động xuất bản vẫn phải giữ vững bản chất nhân văn, tính định hướng chính trị–tư tưởng, đồng thời không ngừng sáng tạo, hiện đại hóa để trở thành ngành công nghiệp văn hóa mũi nhọn, tiếp tục phát triển, góp phần xây dựng nền tảng tri thức quốc gia và lan tỏa giá trị Việt Nam ra thế giới.

Tại Hội nghị, Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương trao Bằng khen cho 17 tập thể có thành tích xuất sắc trong công tác tham mưu, tổ chức thực hiện Chỉ thị số 42-CT/TW (2004 - 2024).