Xây dựng hệ thống an sinh xã hội toàn diện góp phần giảm nghèo bền vững
27/10/2025 | 18:09Kinh nghiệm quốc tế cho thấy, việc xây dựng một hệ thống an sinh xã hội toàn diện, kết hợp giữa hỗ trợ tiền mặt trực tiếp và các dịch vụ xã hội bổ sung là chìa khóa giúp giảm nghèo đa chiều, giảm nghèo liên thế hệ và nâng cao khả năng chống chịu của người dân trước các cú sốc kinh tế, thiên tai, dịch bệnh.
Theo đó, cách tiếp cận giảm nghèo hướng đến từng cá nhân/hộ gia đình thông qua các chính sách bảo trợ xã hội thường được các nước có thu nhập trung bình cao và thu nhập cao áp dụng. Các nước công nghiệp phát triển, các nước Mỹ la tinh (Chile, Colombia, Ecuador, Honduras, Jamaica, Mexico, Nicaragua), Trung Quốc, Ấn Độ, Pakistan, Thổ Nhĩ Kỳ… đã và đang áp dụng chiến lược này (sau khi đã trải qua các giai đoạn áp dụng cách tiếp cận giảm nghèo dựa trên phát triển vùng, phát triển ngành). Phổ biến là các chương trình cấp tiền mặt (có điều kiện), đảm bảo thu nhập tối thiểu, đóng vai trò là "lưới an toàn" cho người nghèo và các nhóm khó khăn đặc thù, đặc biệt là các nhóm "nghèo cùng cực", "nghèo bất khả kháng" như người già cô đơn, người khuyết tật, phụ nữ nghèo mang thai/nuôi con nhỏ, hộ gia đình không có sức lao động. Bảo trợ xã hội đóng vai trò quan trọng trong bối cảnh có nhiều rủi ro, từ thiên tai, biến đổi khí hậu đến dịch bệnh (rõ nhất trong đại dịch Covid-19) và thị trường, giá cả. Các chương trình bảo trợ xã hội bao trùm cả người nghèo nông thôn và người nghèo thành thị, trong đó vấn đề nghèo thành thị ngày càng nổi lên rõ hơn.

Ảnh minh họa
Các chính sách trợ cấp bằng tiền hoặc bằng hiện vật đặc biệt hiệu quả đối với trẻ em, thông qua đó cải thiện tiếp cận giáo dục và dinh dưỡng cho trẻ em, hướng đến giảm nghèo liên thế hệ. Các đánh giá diện rộng tại nhiều quốc gia của Ngân hàng Thế giới (WB) đã chứng tỏ rằng các chính sách trợ cấp giúp làm tăng mức độ chuyên cần/đi học, giảm lao động trẻ em (tăng đầu tư của gia đình cho trẻ em).
Nhiều nước đã áp dụng các chương trình "Tiền mặt và Dịch vụ hỗ trợ bổ sung, với ghi nhận rằng chỉ riêng hỗ trợ tiền mặt chưa đảm bảo thay đổi hành vi và tiếp cận dịch vụ, mà cần các hỗ trợ bổ sung như thăm nhà, hướng dẫn, tư vấn, theo dõi định kỳ của các nhân viên xã hội, kết nối với các dịch vụ đào tạo, kết nối việc làm, tín dụng và dịch vụ xã hội khác. Chiến lược "Tiền mặt và Dịch vụ hỗ trợ bổ sung" này đặc biệt hữu ích với các nhóm khó khăn đặc thù như người khuyết tật và trẻ em. Việc huy động thêm nguồn lực/hỗ trợ bổ sung từ cộng đồng cũng được một số nước áp dụng.
Phù hợp với cách tiếp cận giảm nghèo dựa vào an sinh xã hội, Chương trình phát triển Liên hợp quốc (UNDP), trong tài liệu xuất bản năm 2023 "Giảm nghèo dưới góc độ so sánh: Bài học cho Việt Nam từ kinh nghiệm quốc tế" đã khuyến cáo Việt Nam nên nghiên cứu kinh nghiệm quốc tế để từng bước "Chuyển đổi từ chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo sang chính sách an sinh xã hội thường xuyên theo vòng đời". Cách tiếp cận hỗn hợp ở giai đoạn chuyển tiếp bao gồm: Hệ thống an sinh xã hội phổ quát, đơn giản để giảm tỷ lệ nghèo và tính dễ tổn thương của nghèo cho mọi công dân; và các chương trình phù hợp với từng địa phương hay từng vùng để giải quyết các nhóm nghèo cùng cực còn lại. Các chương trình mục tiêu quốc gia có mục tiêu, thời gian và ngân sách cụ thể được thiết kế để giải quyết tình trạng nghèo cùng cực trong một thời gian nhất định; sau đó các chương trình này cần được lồng ghép vào hệ thống chính sách thường xuyên.
Là một quốc gia có thu nhập trung bình, Việt Nam ngày càng tập trung vào chính sách an sinh xã hội tích hợp, thường xuyên để giải quyết các loại tình trạng dễ tổn thương ở các giai đoạn tuổi khác nhau của vòng đời nhằm phá vỡ các nguyên nhân lây truyền nghèo đói giữa các thế hệ. Cơ sở của chiến lược này là trong những năm gần đây, Việt Nam cũng đã thực hiện các bước quan trọng để đặt nền móng cho việc mở rộng diện bao phủ trợ giúp xã hội, hướng tới bao phủ toàn bộ vòng đời của người dân../.












