Phát biểu tại Phiên họp thứ 51 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia về nông thôn mới, giảm nghèo bền vững, phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi đến năm 2035, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định bày tỏ đồng tình với việc hợp nhất 3 CTMTQG cũng như tên gọi của Chương trình như đề xuất của Chính phủ (Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững và phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2026-2035).

Cho rằng việc tích hợp là cần thiết, tuy nhiên, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định lưu ý việc hợp nhất phải đảm bảo tính ổn định, liên tục, đa mục tiêu, tính nhất quán, tính kế thừa của cả 3 CTMTQG.

Nhấn mạnh việc tích hợp 3 Chương trình là tư duy mới, Phó Chủ tịch Quốc hội cho rằng, điều này vừa tránh trùng lặp, vừa tạo bước tiến mới, vừa thống nhất, tập trung trong chỉ đạo, điều hành; đồng thời bày tỏ thống nhất nội dung của Chương trình gồm 2 Hợp phần.

Về cơ quan chủ trì Chương trình, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định thống nhất chỉ nên giao một đầu mối chung là Bộ Nông nghiệp và Môi trường. Còn đối với hợp phần 2, nên giao Bộ Dân tộc và Tôn giáo chịu trách nhiệm. Phó Chủ tịch Quốc hội cho rằng, cách làm này là hợp lý. "Tuy nhiên, trong chỉ đạo, điều hành phải linh hoạt, miễn là có hiệu quả và không làm tăng biên chế, không nên áp dụng cứng nhắc hay yêu cầu một địa phương phải theo một mô hình quản lý giống nhau", Phó Chủ tịch Quốc hội lưu ý.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định cũng đề nghị cần khẩn trương ban hành văn bản hướng dẫn, lưu ý tránh mâu thuẫn giữa mục tiêu và nguồn lực. Đồng thời, thực hiện đúng mục tiêu đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, Trung ương bảo đảm điều kiện về vốn, tránh tình trạng đùn đẩy trách nhiệm.

Về đối tượng, phạm vi của Chương trình, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Nguyễn Thanh Hải đề nghị rà soát kỹ các đối tượng để đảm bảo bao quát đầy đủ, toàn diện và tránh không bỏ sót. Đồng thời nghiên cứu thể hiện nổi bật tính ưu tiên đối với đối tượng là đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi.

Cùng với đó, đề nghị bổ sung trong nội dung các CTMTQG về phương án di dời người dân ở những nơi có nguy cơ sạt lở từ sớm và xây dựng mô hình ổn định đời sống cho người dân; nghiên cứu tổng kết để bổ sung, cung cấp các số liệu cụ thể về tình hình thực hiện chính sách xóa nhà tạm, nhà dột nát, xây dựng trường học ở khu vực miền núi trong thời gian qua vì nội dung này đã được triển khai rất mạnh mẽ trên phạm vi cả nước.

Phát biểu kết luận nội dung này, Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh nêu rõ, Ủy ban Thường vụ Quốc hội thống nhất về chủ trương tích hợp 03 Chương trình thành một Chương trình chung trong giai đoạn 2026 - 2035. Đồng thời nhấn mạnh, đây là chủ trương đúng, tạo bước đổi mới quan trọng trong tiếp cận chính sách, giúp khắc phục phân tán, trùng lặp, tập trung nguồn lực, nâng cao hiệu quả quản lý điều hành.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) thống nhất trình Quốc hội xem xét, quyết định chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia về nông thôn mới, giảm nghèo bền vững và phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi đến năm 2035. Đề nghị Chính phủ chỉ đạo nghiên cứu, tiếp thu đầy đủ, giải trình ý kiến của UBTVQH, ý kiến của cơ quan chủ trì thẩm tra, các cơ quan tham gia thẩm tra và khẩn trương rà soát, hoàn thiện Tờ trình, dự thảo Nghị quyết và các tài liệu liên quan để trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 10.

Trong đó, Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh đề nghị tập trung lưu ý một số nội dung sau:

Thứ nhất, cần thuyết minh rõ hơn việc hợp nhất giải quyết những tồn tại, hạn chế của giai đoạn trước, cơ chế bảo đảm không giảm chính sách, không làm gián đoạn, giảm nguồn lực đầu tư cho Chương trình. Quan điểm là ưu tiên, tập trung nguồn lực đầu tư cho vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Sớm hoàn thiện, trình cơ quan có thẩm quyền ban hành các tiêu chí về nông thôn mới, giảm nghèo bền vững, phân định xã/ thôn vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi bảo đảm khách quan, khoa học, làm cơ sở xây dựng Chương trình.

Thứ hai, tiếp tục rà soát, đổi mới giải pháp, cách làm, bảo đảm rành mạch, không chồng chéo giữa các hợp phần và các nhóm nhiệm vụ, rà soát kỹ đối tượng, địa bàn, không bỏ sót đối tượng, không trùng lặp về đầu tư trong bản thân nội bộ của Chương trình, giữa hai Hợp phần cũng như các CTMTQG khác. Đồng thời lưu ý không đưa vào CTMTQG những nội dung mang tính nhiệm vụ thường xuyên của các Bộ, ngành, địa phương.

Thứ ba, thống nhất việc giao cho một cơ quan làm đầu mối, làm chủ quản Chương trình nhưng cần làm rõ trách nhiệm của cơ quan chủ quản Chương trình, cơ quan phối hợp; quy định rõ cơ chế phối hợp bắt buộc giữa các Bộ, ngành; nâng cao trách nhiệm giải trình, phân cấp, phân quyền gắn với quyền lực cho địa phương, tăng vai trò của cấp xã trong tổ chức thực hiện. Đồng thời có cơ chế giám sát để kiểm soát rủi ro, tránh dàn trải.

Thứ tư, rà soát cách xác định đối tượng bảo đảm rõ ràng, có trọng tâm, ưu tiên nguồn lực, tăng định mức phân bổ vốn cho xã nghèo, xã đặc biệt khó khăn, vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Các mục tiêu tổng quát và cụ thể cần được lượng hóa, bảo đảm tính khả thi và phù hợp với nguồn lực và bối cảnh của giai đoạn 2026 - 2030, tránh đặt mục tiêu quá rộng, khó đánh giá kết quả.

Thứ năm, về nguồn lực thực hiện, đề nghị làm rõ hơn căn cứ tính toán cơ cấu nguồn vốn và khả năng huy động, tránh mâu thuẫn giữa mục tiêu và nguồn lực; đánh giá kỹ khả năng bố trí vốn đối ứng của địa phương và cộng đồng.

Đối với các địa phương còn khó khăn, vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, cần quy định tỉ lệ đối ứng phù hợp; làm rõ cơ chế phân bổ giải ngân, giám sát nguồn lực để bảo đảm hiệu quả đầu tư, có trọng tâm, trọng điểm, chống thất thoát, lãng phí. Nghiên cứu có cơ chế, chính sách để huy động nguồn lực của xã hội. Lưu ý hướng dẫn quy định chuyển tiếp giữa hai giai đoạn đối với các dự án đang thực hiện để tránh xung đột pháp lý và gián đoạn trong phân bổ nguồn vốn. Đồng thời sớm ban hành các văn bản hướng dẫn quy định chi tiết.

Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh cho biết, UBTVQH cơ bản tán thành với các đề xuất, kiến nghị của Chính phủ, đề nghị có Tờ trình cụ thể, làm rõ hơn về phạm vi, quy mô vốn cần kéo dài, giải pháp cơ chế kiểm soát, khắc phục tình trạng này. Đối với kiến nghị cho phép Chính phủ quy định có cơ chế, đặc thù, đơn giản thủ tục, đề nghị Chính phủ làm rõ phạm vi và mức độ đặc thù không làm phát sinh rủi ro trong quản lý vốn đầu tư công, tạo kẽ hở dẫn đến thất thoát, lãng phí.

Phó Chủ tịch Quốc hội đề nghị Hội đồng Dân tộc và các Ủy ban của Quốc hội, các cơ quan có liên quan rà soát kỹ lưỡng dự thảo Nghị quyết của Quốc hội, bảo đảm chỉ quy định, thể hiện những nội dung cần thiết thuộc phạm vi thẩm quyền của Quốc hội. "Lưu ý Trung ương chỉ nên quy định khung giao chỉ tiêu, còn các hoạt động cụ thể, chi tiết giao cho địa phương lựa chọn, quyết định đầu tư, tránh quyết định quá chi tiết, không phù hợp với thực tiễn", Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh lưu ý. Bên cạnh đó, giao Hội đồng dân tộc chủ trì phối hợp với các Ủy ban của Quốc hội tổ chức thẩm tra chính thức trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 10 theo quy định.