Tỉnh đã và đang triển khai nhiều mô hình đột phá nhằm biến di sản thành bản sắc sống động, phục vụ trực tiếp đời sống tinh thần của cộng đồng và lan tỏa giá trị ra bên ngoài.

Kho tàng di sản đa sắc

Sức sống văn hóa của Tuyên Quang bắt nguồn từ sự đa dạng của các dân tộc Tày, Dao, Mông, Pà Thẻn, Sán Dìu, thể hiện qua hàng loạt loại hình nghệ thuật, tín ngưỡng và phong tục. Tỉnh hiện đã kiểm kê được 871 di sản văn hoá phi vật thể, trong đó có 53 di sản được đưa vào Danh mục quốc gia. Đáng chú ý nhất, di sản "Thực hành Then của người Tày, Nùng, Thái Việt Nam" đã được UNESCO công nhận, khẳng định vị thế và tầm quan trọng của văn hóa Tuyên Quang trên trường quốc tế. Sự công nhận này là động lực để tỉnh tiến hành bảo tồn một cách khoa học và hệ thống hơn.

Tuyên Quang đã triển khai đồng bộ nhiều mô hình để khôi phục và bảo tồn di sản. Một trong những mô hình tiên phong là "Nghiên cứu và Tư liệu hóa di sản có nguy cơ mai một". Tỉnh đã thực hiện các đề tài khoa học nghiên cứu chuyên sâu về văn hóa dân tộc Pà Thẻn, Sán Dìu, Mông, cùng với các đề tài nghiên cứu, bảo tồn và phát huy giá trị di sản Then. Việc này giúp thu thập, hệ thống hóa và tạo cơ sở dữ liệu khoa học cho các giá trị văn hóa, đặc biệt là những loại hình âm nhạc, trang phục truyền thống đang dần mất đi.

Mô hình cốt lõi thứ hai là "Phát triển Mạng lưới Câu lạc bộ Văn hóa"- nơi bảo tồn mang tính xã hội hóa cao. Tuyên Quang đã xây dựng và duy trì hoạt động thường xuyên của trên 200 câu lạc bộ đàn hát dân ca và bảo tồn văn hóa dân tộc. Trong số đó, có các câu lạc bộ Hát Then - đàn Tính, hát Páo Dung của dân tộc Dao, hát Sình Ca của dân tộc Cao Lan. Đây là nơi các nghệ nhân và lớp trẻ cùng sinh hoạt, học hỏi, đảm bảo sự kế thừa. Tỉnh đã hỗ trợ kinh phí xây dựng các câu lạc bộ này (200 triệu đồng/CLB), giúp cộng đồng chủ động làm chủ hoạt động văn hóa của mình.

Tôn vinh và lan tỏa bản sắc

Việc phát huy giá trị văn hóa tại Tuyên Quang được thực hiện thông qua việc tôn vinh chủ thể văn hóa và kích hoạt di sản trong đời sống công cộng.

Mô hình Tôn vinh Nghệ nhân là trọng tâm của việc giữ lửa truyền dạy. Hiện tỉnh có 46 nghệ nhân được Nhà nước công nhận, gồm 43 nghệ nhân ưu tú và 03 nghệ nhân Nhân dân. Các nghệ nhân này chính là "bảo tàng sống", đóng vai trò nòng cốt trong việc truyền dạy các làn điệu dân ca, dân vũ cho thế hệ trẻ. Sự tôn vinh này không chỉ là sự ghi nhận mà còn là động lực để họ tích cực tham gia vào công tác đào tạo, đảm bảo di sản được lưu truyền qua nhiều thế hệ.

Bên cạnh đó, mô hình Kích hoạt Di sản qua Sự kiện Cộng đồng đã được nhân rộng. Các hoạt động văn hóa, nghệ thuật không còn chỉ diễn ra ở trung tâm mà được đưa về phục vụ tận cơ sở, đặc biệt tại các xã vùng III. "Các chương trình hoạt động văn hóa phục vụ cơ sở đã được mở rộng về quy mô, nội dung phong phú, hình thức sinh động; qua đó góp phần thu hẹp khoảng cách hưởng thụ văn hóa giữa các vùng miền, nâng cao đời sống tinh thần Nhân dân các dân tộc trong tỉnh." Đáng chú ý, các câu lạc bộ đã biểu diễn bình quân mỗi năm trên 10.000 buổi phục vụ quần chúng nhân dân, biến di sản thành tài sản văn hóa được tiêu thụ và thưởng thức thường xuyên.

Các di sản cũng được khai thác thông qua mô hình Gắn kết văn hóa với trải nghiệm du lịch. Tỉnh có 54 làng văn hóa du lịch cộng đồng tiềm năng, trong đó 28 làng đã đạt tiêu chuẩn phục vụ khách. Tại đây, du khách được trải nghiệm giao lưu văn hoá với các câu lạc bộ tại chỗ, thưởng thức ẩm thực đặc trưng, tham gia trò chơi dân gian và nghề thủ công truyền thống. Điều này giúp các giá trị văn hóa được phát huy một cách thực tế, không bị đóng khung trong không gian tĩnh lặng, mà trở thành bản sắc có khả năng tương tác và lan tỏa mạnh mẽ.

Với những mô hình cụ thể, Tuyên Quang đang thể hiện cam kết kiên định của mình trong việc bảo tồn và phát huy văn hóa dân tộc, để bản sắc truyền thống luôn là nguồn sống tinh thần mạnh mẽ và bền vững cho cộng đồng.