Chiến lược này được thể hiện rõ nét qua việc triển khai hiệu quả các Đề án quốc gia, biến văn hóa thành động lực cho du lịch cộng đồng và nâng cao đời sống tinh thần của hơn 1,3 triệu đồng bào dân tộc thiểu số, chiếm 72% tổng dân số tỉnh.

Tuyên Quang sở hữu kho tàng văn hóa đồ sộ, là lợi thế cạnh tranh độc đáo trong phát triển du lịch và kinh tế địa phương.

Sự đa dạng của các dân tộc như Tày, Nùng, Dao, Mông, Pà Thẻn, Sán Dìu... đã tạo nên bức tranh văn hóa đa sắc, thể hiện qua ngôn ngữ, trang phục, ẩm thực, tín ngưỡng và lễ hội truyền thống. Tỉnh đã kiểm kê được 871 di sản văn hóa phi vật thể.

Đáng chú ý, di sản "Thực hành Then của người Tày, Nùng, Thái Việt Nam" được UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại, tạo nên một thương hiệu văn hóa toàn cầu cho Tuyên Quang. Bên cạnh đó, tỉnh có 53 di sản văn hóa phi vật thể được đưa vào Danh mục quốc gia, bao gồm 12 lễ hội truyền thống, 8 nghệ thuật trình diễn dân gian và 23 tập quán xã hội, là tài sản vô giá cần được khai thác.

Sự quan tâm gìn giữ và phát huy đời sống văn hóa tinh thần của đồng bào đã tạo điều kiện bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống gắn với phát triển du lịch văn hóa, du lịch cộng đồng.

Chiến lược đột phá của Tuyên Quang là lồng ghép các Đề án của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch vào kế hoạch phát triển văn hóa, thể thao và du lịch của tỉnh giai đoạn 2021-2030. Điều này nhằm biến di sản không chỉ là tài sản tinh thần mà còn là sản phẩm kinh tế, thúc đẩy xóa đói giảm nghèo bền vững.

Tỉnh đã tích cực tham gia và tổ chức các sự kiện văn hóa quy mô, biến chúng thành cơ hội quảng bá và tạo sản phẩm du lịch. Giai đoạn 2021-2025, Tuyên Quang đã tham gia 3 kỳ Ngày hội Văn hóa, Thể thao và Du lịch do Bộ VHTTDL tổ chức, đạt được nhiều kết quả đáng khích lệ, góp phần quảng bá hình ảnh đất và người Tuyên Quang.

Đặc biệt, việc tổ chức các Ngày hội Văn hóa, Thể thao và Du lịch các dân tộc thiểu số cấp xã, phường gắn với các sự kiện chính trị - văn hóa - du lịch của địa phương đã tạo không khí vui tươi, đoàn kết trong cộng đồng. Ngày hội được tổ chức với nhiều hình thức phong phú như trình diễn nghệ thuật dân gian, giới thiệu lễ hội truyền thống, thi đấu thể thao dân tộc và du lịch cộng đồng. Các hoạt động này đã trở thành nét sinh hoạt văn hóa cộng đồng tiêu biểu, góp phần bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc thiểu số, đồng thời tạo điểm nhấn thu hút du khách.

Việc bảo tồn văn hóa dân tộc được gắn trực tiếp với phát triển du lịch trải nghiệm. Tỉnh đã triển khai các đề tài khoa học nghiên cứu bảo tồn văn hóa của dân tộc Pà Thẻn, Sán Dìu, Mông; nghiên cứu, bảo tồn phát huy giá trị di sản Then.

Quan trọng hơn, Tuyên Quang tập trung vào việc tạo ra các thiết chế văn hóa cơ sở và phát triển câu lạc bộ (CLB) làm nòng cốt. Toàn tỉnh hiện có trên 200 câu lạc bộ đàn hát dân ca và bảo tồn văn hóa dân tộc , bao gồm trên 70 CLB Hát Then - đàn Tính , 6 CLB hát Páo Dung (Dao) , 25 CLB hát Sình Ca (Cao Lan) ,... Các CLB này được duy trì hoạt động thường xuyên, bình quân mỗi năm biểu diễn trên 10.000 buổi phục vụ quần chúng nhân dân.

Các CLB này không chỉ là nơi sinh hoạt tinh thần mà còn là đội ngũ nòng cốt biểu diễn, giao lưu phục vụ du khách. Người dân được tham gia vào các trải nghiệm thực tế tại địa phương như giao lưu văn hóa, văn nghệ, thưởng thức món ăn đặc trưng (Cháo Ấu tẩu, Mèn mén, Bánh chưng gù...), trải nghiệm các trò chơi dân gian (ném còn, đẩy gậy) và nghề thủ công truyền thống (dệt thổ cẩm, in sáp ong).

Để hiện thực hóa điều này, tỉnh đã hỗ trợ xây dựng 59 mô hình câu lạc bộ sinh hoạt văn hóa dân gian và 108 đội văn nghệ truyền thống tại các thôn vùng dân tộc thiểu số. Kinh phí hỗ trợ xây dựng CLB là 200 triệu đồng/1 CLB; hỗ trợ kinh phí hoạt động cho đội văn nghệ là 50 triệu đồng/đội VN.

Việc gắn kết bảo tồn với phát triển đã tạo ra những thành quả cụ thể, đưa du lịch Tuyên Quang vươn ra khu vực và quốc tế.

Toàn tỉnh hiện có 54 làng văn hóa du lịch cộng đồng tiềm năng, trong đó có 28 làng đạt tiêu chuẩn phục vụ khách du lịch. Những làng này tập trung tại các xã có thế mạnh về cảnh quan và bản sắc như Na Hang, Lâm Bình.

Các mô hình du lịch cộng đồng tại Tuyên Quang đã được quốc tế công nhận, khẳng định chất lượng và tiềm năng phát triển. Thôn Nặm Đăm (xã Quản Bạ) vinh dự nhận "Giải thưởng ASEAN về lĩnh vực du lịch cộng đồng". Đặc biệt, năm 2025, Thôn Lô Lô Chải (thuộc xã Lũng Cú, tỉnh Tuyên Quang) được UN Tourism vinh danh "Làng du lịch tốt nhất thế giới". Khu nghỉ dưỡng Panhou Retreat (thuộc xã Thông Nguyên) đạt giải hạng mục "Khu nghỉ dưỡng xanh hàng đầu Châu Á". Những giải thưởng này là minh chứng rõ ràng nhất cho hiệu quả của chiến lược biến di sản thành động lực kinh tế.

Bên cạnh đó, Tuyên Quang còn đẩy mạnh tôn vinh vai trò của các chủ thể văn hóa. Hiện tỉnh có 46 nghệ nhân được Nhà nước công nhận, gồm 43 nghệ nhân ưu tú và 3 nghệ nhân nhân dân. Các nghệ nhân này đóng vai trò then chốt trong việc truyền dạy các di sản văn hóa như dân ca, dân vũ cho con cháu.

Việc tăng cường phối hợp với Bộ đội Biên phòng, Đoàn thanh niên, Hội phụ nữ trong tổ chức hoạt động giao lưu văn hóa, thể thao tại vùng sâu, vùng xa, vùng biên giới đã mở rộng quy mô, nội dung phong phú và góp phần thu hẹp khoảng cách hưởng thụ văn hóa giữa các vùng miền, nâng cao đời sống tinh thần nhân dân các dân tộc trong tỉnh.

Mặc dù đạt được nhiều thành tựu, Tuyên Quang vẫn đối mặt với những khó khăn như kinh phí triển khai còn hạn chế, đội ngũ cán bộ văn hóa cơ sở và nghệ nhân còn thiếu, một số loại hình dân nhạc có nguy cơ mai một. Đặc biệt, hoạt động quảng bá, truyền thông còn hạn chế, chưa khai thác mạnh qua nền tảng số và du lịch trực tuyến.

Để khắc phục, Tuyên Quang đã đề ra những định hướng rõ ràng cho giai đoạn 2026-2030. Đó là tiếp tục lồng ghép nguồn lực, gắn các Đề án văn hóa với các Chương trình mục tiêu quốc gia khác như phát triển KT-XH vùng DTTS&MN và xây dựng nông thôn mới; Mở rộng quy mô tổ chức Ngày hội văn hóa, tăng cường giao lưu hợp tác liên vùng;

Đồng thời đẩy mạnh xã hội hóa và kinh tế hóa văn hóa thông qua phát triển sản phẩm du lịch gắn với biểu diễn nghệ thuật văn hóa dân tộc, tạo nguồn thu, hướng tới bảo tồn bền vững.

Tỉnh cũng đề xuất Bộ VHTTDL hỗ trợ công tác truyền thông số, quảng bá văn hóa du lịch trên nền tảng số để khai thác mạnh mẽ hơn tiềm năng du lịch trực tuyến.

Chiến lược phát triển này không chỉ là một kế hoạch hành động mà là một lời khẳng định: văn hóa là linh hồn, nhưng cũng chính là "đòn bẩy vàng" có khả năng tự sinh lời, tạo ra nguồn thu nhập mới, bền vững cho cộng đồng dân tộc thiểu số. Tuyên Quang đang nỗ lực viết nên câu chuyện thành công về sự hài hòa giữa bảo tồn và phát triển, giúp người dân tự tin xây dựng cuộc sống ấm no ngay trên mảnh đất giàu truyền thống của mình.