Triển lãm trưng bày 90 châu bản Triều Nguyễn – những bản “công văn” thuộc dạng sớ, tấu, chiếu dụ… được chuyển lên 13 đời vua Triểu Nguyễn và có bút tích cùng dấu ấn “ngự phê” bằng mực son đỏ của nhà vua. Đây là cuộc trưng bày lần đầu tiên từ năm 1945 đến nay.  

Đợt trưng bày này giới thiệu đến công chúng tư liệu dấu in trên châu bản ở 3 hệ thống: Kim Bảo của Hoàng đế, Ấn của phủ Tôn nhân và Hoàng thân; Ấn của các cơ quan trung ương và quân đội; Ấn của các cơ quan chính quyền địa phương. Ấn chương thể hiện sự xác tín, khẳng định tính hợp pháp của văn bản được ban hành. Tuy xuất hiện sớm ở Việt Nam, nhưng ấn chương còn lại hiện chủ yếu thuộc thời Nguyễn.  

Ở khu vực trưng bày Ấn của các cơ quan trung ương và quân đội, phần ấn các viện, tự, ty khá ổn định về tên gọi, thể hiện qua 19 hình dấu in trên 13 phiên bản tài liệu. Ngược lại, Nội các là cơ quan trực tiếp giúp nhà vua quản lý văn thư, trải qua nhiều đời vua cũng thay đổi về tên gọi.  

Từ thời vua Gia Long đến vua Bảo Đại, nhiều loại ấn chương được sử dụng: Bảo, Tỷ, Ấn, Chương, Quan phòng, Đồ ký, Kiềm ký, Tín Ký, Ký… Mỗi loại đi kèm với quy định chặt chẽ, nhưng đến nay hiện vật còn lại rất ít, nên giới nghiên cứu chỉ còn cách khảo cứu trên hình dấu đóng ở tài liệu.  

Tại triển lãm, Ban tổ chức phối hợp với Bảo tàng Lịch sử Việt Nam đặt một số hình ảnh minh họa của Kim bảo bên cạnh hình ấn, giúp người xem hình dung rõ hơn hoa văn, họa tiết chiếc ấn được sử dụng. Kim Bảo là loại con dấu của vua, được đúc bằng vàng, bạc thường được đóng trên chiếu, chỉ, dụ. Thủ tín thiên hạ văn vũ quyền hành, Quốc gia tín bảo, Ngự tiền chi bảo, Văn lý mật sát được chọn trưng bày trong khu vực Kim Bảo và ấn phủ Tôn nhân.  

Thủ tín thiên hạ văn vũ quyền hành, đời Gia Long, kích thước 3,9 x 5,1 cm, được coi là Kim Bảo truyền quốc, thường được gọi là Tiểu long bảo. Trong Châu bản, khi có dấu của Kim bảo này thì phần ghi niên hiệu sẽ có dấu Kim bảo Quốc gia tín bảo và nhiều văn bản sẽ có cả kiềm bảo Văn lý mật sát.  

Quốc gia tín bảo là dấu đóng trên các loại chiếu, chỉ, dụ và văn kiện triệu tập các tướng lĩnh, phát động binh sĩ, trưng binh nhập ngũ. Dấu đóng ở dòng ghi niên hiệu cuối văn bản và thường được đóng đài lên trên chữ “niên”.  

Triển lãm diễn ra từ ngày 12/10 đến hết 31/12/2011 tại Trung tâm Lưu trữ Quốc gia 1, Hà Nội.  

HCTC