Kho tàng dân ca, dân vũ đặc sắc nơi đại ngàn A Lưới

Khu vực A Lưới, nơi sinh sống của đồng bào Tà Ôi, Pa Cô và Cơ Tu, hiện vẫn lưu giữ được kho tàng văn hóa, văn nghệ dân gian vô cùng phong phú, độc đáo. Những câu hát, điệu múa, tiếng trống, tiếng chiêng đã trở thành nhịp điệu quen thuộc trong đời sống tinh thần, được truyền từ đời này sang đời khác và luôn được bổ sung, làm mới thông qua sự ứng tác của các nghệ nhân trong sinh hoạt cộng đồng.

Với người Tà Ôi, dân ca có nhiều làn điệu đặc sắc như Kân tiel, A roi, Câr lợi… thường vang lên trong những buổi uống rượu, ngày hội hay lúc lao động. Bên cạnh đó, người Tà Ôi còn lưu giữ nhiều tục ngữ, ca dao, câu đố, truyện cổ, tạo nên nền văn hóa truyền miệng giàu bản sắc.

Người Pa Cô lại nổi bật với các làn điệu dân ca Cha chấp, A Dên, Kâr lơi, Ba bọi, Târ a, Ru a cay, Ra roi, Xiềng… Cùng với đó là các điệu múa truyền thống đa dạng như Pã dưn Veel, Pa dưn Cu ru, Ra dooc, Zi zar, Pa dưn Khơi… Những điệu múa tập thể hòa quyện cùng nhịp trống, tiếng chiêng tạo nên không gian sinh hoạt văn hóa cộng đồng sôi động và đầy sức cuốn hút.

Trong khi đó, người Cơ Tu sở hữu kho tàng dân ca gắn liền với lao động và lễ hội. Từ rẫy nương, dòng suối đến những nghi lễ như mừng lúa mới, đâm trâu, tiếng hát Cha-chap, Ba-boot, Bhanooch, Càlơi… luôn vang lên mộc mạc, tha thiết. Đặc biệt, nghệ thuật nói lý - hát lý của người Cơ Tu mang tính ứng khẩu, phản ánh trí tuệ, kinh nghiệm sống và tinh thần của cộng đồng.

Về dân vũ, người Cơ Tu có hai thể loại nổi bật: múa Tung tung (nam) và múa Da dá (nữ). Với múa Tung tung, người đàn ông choàng khăn, cầm khiên, kiếm hoặc giáo ngắn, động tác dứt khoát mạnh mẽ, thường xuất hiện trong các lễ hiến tế. Trái lại, múa Da dá nhẹ nhàng, uyển chuyển, mô phỏng hình ảnh thiên nhiên như lau trước gió hay dòng suối mềm mại. Bàn tay, cánh tay và dáng đứng của người múa đều mang tính biểu tượng, thể hiện ước vọng và tín ngưỡng của cộng đồng Cơ Tu.

Những giá trị văn hóa từ kho tàng dân ca, dân vũ phong phú của đồng bào các dân tộc thiểu số không chỉ là tài sản tinh thần quý giá, mà còn là nguồn lực hấp dẫn, góp phần tạo dấu ấn riêng cho du lịch vùng cao TP Huế.

Gắn bảo tồn văn hóa với phát triển du lịch bền vững

Triển khai Đề án "Bảo tồn, phát huy giá trị dân ca, dân vũ, dân nhạc của các dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch giai đoạn 2021 – 2030", TP Huế đã thực hiện nhiều hoạt động trọng tâm nhằm gìn giữ và lan tỏa các di sản văn hóa phi vật thể.

Thời gian qua, địa phương đã tiến hành khảo sát, kiểm kê, lập danh mục các loại hình dân ca, dân vũ, dân nhạc truyền thống; đồng thời xây dựng và ban hành cơ chế hỗ trợ nghệ nhân, người thực hành và trao truyền di sản. Đây là lực lượng giữ vai trò quan trọng trong việc duy trì chất liệu văn hóa gốc, đảm bảo tính chân thực và sức sống của các hình thức nghệ thuật truyền thống.

Đề án cũng xác định cộng đồng các dân tộc thiểu số, đội văn nghệ, câu lạc bộ văn hóa là lực lượng trung tâm. Việc ưu tiên hỗ trợ các nhóm dân tộc còn khó khăn vừa đảm bảo tính công bằng, vừa giúp tăng tính bền vững trong quá trình bảo tồn, phát triển văn hóa.

Không chỉ hướng đến bảo tồn, đề án còn mở ra cơ hội khai thác du lịch văn hóa theo hướng bền vững, dựa vào đặc điểm riêng của từng cộng đồng. Những chương trình biểu diễn dân ca, dân vũ, lễ hội truyền thống hay mô hình du lịch trải nghiệm đang dần trở thành điểm nhấn thu hút du khách khi đến với vùng cao Huế.

Trong giai đoạn 2026-2030, địa phương đặt mục tiêu tiếp tục hoàn thiện danh mục di sản văn hóa phi vật thể liên quan đến dân ca, dân vũ, dân nhạc các dân tộc thiểu số. Đồng thời, đẩy mạnh phổ biến, quảng bá rộng rãi các giá trị truyền thống gắn với sản phẩm du lịch đặc thù.

Một điểm nhấn quan trọng là việc ứng dụng công nghệ số trong công tác bảo tồn: số hóa các làn điệu, xây dựng ngân hàng dữ liệu, sản xuất sản phẩm truyền thông, hình thành không gian giới thiệu văn hóa trực tuyến… Đây được xem là giải pháp hiệu quả để các giá trị văn hóa dân tộc có thể tiếp cận nhiều đối tượng, đặc biệt là giới trẻ và du khách quốc tế.

Việc triển khai đề án không chỉ nâng cao nhận thức, khơi dậy lòng tự hào văn hóa trong cộng đồng, mà còn tạo động lực phát triển kinh tế - xã hội. Du lịch văn hóa trở thành hướng đi phù hợp, góp phần mở rộng sinh kế, tăng thu nhập và thúc đẩy sự phát triển của vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi của TP Huế.

Từ kho tàng dân ca, dân vũ giàu bản sắc của Tà Ôi, Pa Cô, Cơ Tu đến các chính sách bảo tồn bài bản, nỗ lực của TP Huế đang từng bước đưa các giá trị văn hóa truyền thống hòa vào dòng chảy hiện đại, trở thành nguồn lực quan trọng cho du lịch. Việc gìn giữ di sản không chỉ là trách nhiệm với quá khứ mà còn là cách xây dựng tương lai bền vững cho cộng đồng và địa phương.