Một số ý kiến bày tỏ thống nhất việc gộp 03 Chương trình mục tiêu quốc gia lại thành 01 chương trình chung. Sự tích hợp này góp phần tránh phân tán nguồn lực, tạo cơ chế tự thụ hưởng cho người dân, không bỏ sót đối tượng thụ hưởng và tạo điều kiện để đầu tư đúng trọng tâm, trọng điểm vào vùng đồng bào dân tộc thiểu số, hướng đến mục tiêu nâng cao đời sống, bảo đảm an ninh và xây dựng cộng đồng ấm no, hạnh phúc.

Tuy nhiên, đại biểu Trần Thị Thu Hằng, Đoàn ĐBQH tỉnh Lâm Đồng đề nghị trước khi thực hiện tích hợp, cần có một đánh giá mang tính tổng thể, làm rõ các khó khăn và thuận lợi của việc sắp xếp nguồn lực, tránh đầu tư dàn trải. Đặc biệt cần quan tâm đến các vùng lõi, vùng thiếu hụt nguồn lực để có giải pháp đầu tư phù hợp nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế, xã hội và bảo đảm an ninh bền vững.

Về mục tiêu tổng quát, đại biểu cho rằng, vẫn mang nặng tính định tính, sử dụng nhiều thuật ngữ vĩ mô như "tuần hoàn xanh", "phát huy vai trò chủ thể cộng đồng" hay "tăng thu nhập", trong khi người dân mới chỉ tiếp cận được các điều kiện cơ bản. Do vậy, mục tiêu cần được rà soát để mang tính định hướng, định lượng phù hợp hơn, làm cơ sở xây dựng các mục tiêu cụ thể.

Ở nhóm mục tiêu cụ thể, đại biểu đề nghị sửa mục tiêu phấn đấu 100% xã nghèo trên cả nước thoát khỏi tình trạng nghèo thành thoát nghèo bền vững. Trong bối cảnh hiện nay, tình trạng tái nghèo diễn ra nhanh, thậm chí có trường hợp chuyển từ khá giả thành nghèo sau thiên tai, bão lũ. Vì vậy, mục tiêu cần có tính ổn định và tính toán thực tiễn hơn.

Liên quan đến quy hoạch, sắp xếp và bố trí dân cư, đại biểu cho rằng: cách diễn đạt "những nơi cần thiết" còn chung chung, chưa phản ánh đúng yêu cầu thực tiễn. Theo đại biểu, nội dung nên được viết lại theo hướng làm rõ địa bàn có nguy cơ thiên tai, sạt lở cao hoặc nằm ở khu vực hẻo lánh, khó tiếp cận, để bảo đảm sự chính xác và phù hợp.

Đại biểu cũng nhấn mạnh cần xác định và quy định lại tiêu chí nghèo đa chiều. Hiện nay còn nhiều vướng mắc, dẫn đến việc bỏ sót đối tượng thụ hưởng. Đại biểu nêu dẫn chứng cụ thể như trường hợp gia đình có tài sản nhưng không còn sức lao động vẫn được xem là thoát nghèo, hoặc gia đình có bò phục vụ sản xuất nhưng thiếu phương tiện nghe nhìn lại bị xếp nghèo. Những bất cập này đòi hỏi tiêu chí phải được rà soát, sửa đổi để đảm bảo đúng đối tượng và hiệu quả thực hiện chương trình.

Ngoài ra, đại biểu Trần Thị Thu Hằng đặc biệt lưu ý hai nhóm nguồn lực quan trọng quyết định hiệu quả của Chương trình mục tiêu quốc gia giai đoạn mới. Đó là nguồn lực con người và nguồn lực tài chính.

Về đội ngũ cán bộ, đại biểu cho rằng: việc tinh giản biên chế, cán bộ nghỉ hưu và điều chuyển sang các vị trí không phù hợp chuyên môn đang gây khó khăn trong quá trình triển khai chương trình. Vì vậy, cần có cơ chế, lộ trình thu hút và giữ chân cán bộ, bảo đảm họ yên tâm thực hiện nhiệm vụ, nhất là ở vùng khó khăn.

Đối với vấn đề kinh phí, đại biểu nhận định không thể cào bằng giữa các địa phương. Các vùng lõi, vùng đặc biệt khó khăn cần được tập trung đầu tư mạnh mẽ hơn. Đối với các địa phương không giải ngân hết nguồn lực và phải trả lại ngân sách, đại biểu đề nghị nghiên cứu cơ chế điều chuyển cho các địa phương khác đang thiếu nguồn lực hoặc có khả năng thực hiện tốt hơn, nhằm tối ưu hiệu quả sử dụng ngân sách.

Tiếp tục thảo luận về chủ trương tích hợp 3 Chương trình mục tiêu quốc gia gồm xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững và phát triển kinh tế – xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, đại biểu Vi Văn Sơn, Đoàn ĐBQH tỉnh Nghệ An cho rằng, việc Báo cáo được thiết kế thành 2 hợp phần là phù hợp. Tại địa phương, vì tính đặc thù rất cao nên không thể tích hợp Chương trình dân tộc vào bất kỳ chương trình nào khác; nếu tích hợp cứng nhắc sẽ gây gián đoạn quá trình triển khai và làm giảm hiệu quả theo mục tiêu được giao.

Trong hợp phần xây dựng nông thôn mới và giảm nghèo bền vững, đại biểu cho rằng, cần sớm xây dựng bộ tiêu chí chung làm thước đo đánh giá. Việc huy động nguồn lực cần dựa vào nguồn lực địa phương và xã hội hóa là chủ yếu, ngân sách Trung ương là thứ yếu, đóng vai trò khuôn mẫu. Đại biểu đồng tình với quan điểm triển khai hợp phần này như một phong trào lớn của toàn Đảng, toàn dân và cả hệ thống chính trị.

Đối với hợp phần dân tộc, đại biểu nhấn mạnh đây là địa bàn, đối tượng thuộc "vùng lõi của khó khăn", "vùng trũng nhất về phát triển" trên cả nước. Mục tiêu tạo cú hích phát triển cần bắt đầu từ chính khu vực này. Vì vậy, phải nhất quán quan điểm tập trung và ưu tiên nguồn lực, trong đó ngân sách Trung ương giữ vai trò quyết định. Đại biểu đề nghị Chính phủ quan tâm bố trí ngân sách Trung ương cho chương trình giai đoạn 2026 – 2030 ít nhất bằng giai đoạn 2021 – 2025, tương đương khoảng 104 nghìn tỷ đồng, bảo đảm cân đối giữa chi đầu tư và chi sự nghiệp theo tỷ lệ 50/50. Đồng thời, đề nghị phân định rõ nguồn lực cho từng hợp phần, không quy chung tổng nguồn lực.

Bên cạnh đó, đại biểu lưu ý, cần cân nhắc một số mục tiêu cụ thể đến năm 2030 và 2035, nhất là mục tiêu 100% xã thoát nghèo và cơ bản không còn xã, thôn đặc biệt khó khăn. Đại biểu cho rằng mục tiêu này là quá cao và khó khả thi do phạm vi xã và thôn đặc biệt khó khăn khác nhau, trong khi hiện tại chưa có danh mục xã nghèo, xã và thôn đặc biệt khó khăn được rà soát; việc sáp nhập thôn cũng chưa rõ ràng.

Về phân công chủ chương trình, đại biểu Vi Văn Sơn đề nghị Dự thảo Nghị quyết cần quy định cụ thể Bộ Nông nghiệp và Môi trường là cơ quan chủ trì Hợp phần 1; Bộ Dân tộc và Tôn giáo là cơ quan chủ trì Hợp phần 2. Điều này phù hợp với thực tiễn triển khai khi lâu nay Chương trình dân tộc do Bộ Dân tộc và Tôn giáo chủ trì tham mưu và tổ chức thực hiện. Đồng thời, đây cũng là cơ quan đang đảm nhận nhiều nội dung đặc thù liên quan đến công tác dân tộc.

Cùng cho ý kiến về phân công chủ chương trình, đại biểu Phạm Thị Kiều, Đoàn ĐBQH tỉnh Lâm Đồng đề xuất, cần ghi rõ trong Nghị quyết của Quốc hội, bổ sung tại Khoản 1, Điều 2 của Nghị quyết. Cụ thể, Bộ Nông nghiệp và Môi trường làm đầu mối chủ chương trình theo quy định của Luật Đầu tư công; ban hành cơ chế quản lý, tổ chức thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia. Giao Bộ Dân tộc và Tôn giáo chủ trì, phối hợp với các cơ quan hữu quan quản lý, tổ chức thực hiện Hợp phần thứ 2: phát triển kinh tế-xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi.

Đại biểu kiến nghị cần quy định rõ trong Báo cáo Chủ trương đầu tư chương trình, Giao Bộ chuyên ngành quản lý nhà nước về dân tộc chủ trì, phối hợp với các cơ quan hữu quan thực hiện Hợp phần thứ 2 để đảm bảo việc tổ chức triển khai thực hiện chính sách dân tộc được liên tục và phát huy hiệu quả cao nhất, tránh gián đoạn chính sách Dân tộc.

Cũng tại phiên thảo luận Tổ chiều 03/12, các đại biểu còn cho ý kiến vào các nội dung: Dự thảo Nghị quyết của Quốc hội sửa đổi, bổ sung một số điều Nghị quyết số 98/2023/QH15 về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển Thành phố Hồ Chí Minh; Dự thảo Nghị quyết của Quốc hội sửa đổi, bổ sung một số điều Nghị quyết số 136/2024/QH15 về tổ chức chính quyền đô thị và thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển thành phố Đà Nẵng; Chủ trương đầu tư Dự án đầu tư xây dựng đường bộ cao tốc Vinh - Thanh Thủy.