Ngày 24-1, tại huyện Vĩnh Lộc, Trung tâm Bảo tồn di sản Thành Nhà Hồ và Viện Khảo cổ học Việt Nam đã phối hợp tổ chức hội nghị đầu bờ báo cáo sơ bộ kết quả khai quật di tích Thành Nhà Hồ năm 2020. Dự hội nghị có Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Hoàng Đạo Cương; đồng chí Đầu Thanh Tùng, Tỉnh ủy viên, Phó Chủ tịch UBND tỉnh cùng đông đảo các nhà khoa học, nhà khảo cổ học, nhà nghiên cứu văn hóa - lịch sử hàng đầu cả nước.

Công tác khai quật khảo cổ di tích Thành Nhà Hồ năm 2020, được triển khai với 2 hố khai quật mang ký hiệu 20.TNH.H1 (4.500m²) và 20.TNH.H2 (3.500m²), với tổng diện tích khai quật là 8.000m². Kết quả nghiên cứu bước đầu cho thấy, về cơ bản địa tầng và tầng văn hóa của các hố khai quật năm 2020 tương tự như các hố khai quật từ năm 2004 và 2010, với sự xuất hiện các dấu tích kiến trúc, các lớp đất đắp gia cố thời Hồ và Lê Sơ.

Về di tích, đã xác định được 4 dấu tích kiến trúc thời Hồ, 2 lớp kiến trúc thời Lê Sơ và Lê Trung Hưng, với các di tích móng cột gia cố, bó nền, nền kiến trúc…

Về di vật, đã tìm thấy nhiều loại hình vật liệu kiến trúc, như gạch trang trí hoa cúc, hoa sen, hoa đồng tiền thời Lý - Trần, hoa dây thời Lê sản xuất tại Thăng Long và nhiều loại hình gạch vuông, gạch chữ nhật, gạch có in chữ Hán được sản xuất tại Thành Nhà Hồ. Đồng thời, tại các hố khai quật còn tìm thấy khá nhiều mảnh gốm men thời Trần - Hồ và thời Lê Sơ.

Đợt khai quật khảo cổ học Thành Nhà Hồ năm 2020 có quy mô tương đối lớn, qua đó lần đầu tiên các nhà khoa học, khảo cổ học đã nhận diện khá rõ các di tích kiến trúc thuộc nhiều loại hình kiến trúc khác nhau của vương triều Hồ.

Các đợt khai quật cũng phát hiện thêm một số dấu tích kiến trúc thời Lê sơ (thế kỷ XV), thời Lê Trung Hưng (Thế kỷ XVI - XVII), từ đó minh chứng cho quá trình sử dụng lâu dài Thành Nhà Hồ trong lịch sử.

Ngoài ra, căn cứ vào thư tịch cổ và vị trí các hố khai quật, đặc biệt là khu vực Nền Vua (hố 20.TNH.H1), đã làm xuất lộ một tổ hợp kiến trúc tương đối hoàn chỉnh, bao gồm kiến trúc chính ở trung tâm, phía trước có 2 kiến trúc cổng và dấu tích hệ thống hành lang bao quanh.

Từ tên gọi Nền Vua và vị trí, quy mô, bố cục kiến trúc, có thể đây là một dấu tích kiến trúc quan trọng bậc nhất ở khu trung tâm của kinh đô nhà Hồ.

Với hố khai quật phía Đông (hố 20.TNH.H2), dấu tích kiến trúc của Vương triều Hồ được nối tiếp thêm vào thời Lê Sơ và Lê Trung Hưng. Qua đó, bước đầu nhận diện được 5 đơn nguyên kiến trúc thời Hồ, được kết cấu khá chặt chẽ bao gồm 1 kiến trúc chính ở trung tâm có 9 gian, kết hợp với một số kiến trúc có quy mô nhỏ hơn và hệ thống dấu tích hành lang bao quanh, được xây cất hết sức quy chuẩn và cẩn thận.

Từ kết quả khai quật khảo cổ năm 2020, các nhà khoa học, khảo cổ học đều thống nhất đây là nguồn tư liệu mới, có giá trị lịch sử, văn hóa rất cao, góp phần tìm hiểu kiến trúc Thành Nhà Hồ qua các thời kỳ lịch sử tại khu vực Chính điện và phía Đông thành. Đồng thời, đây cũng là cơ sở để phục vụ các dự án nghiên cứu, khôi phục dấu tích kiến trúc Thành Nhà Hồ trong những năm tới. Tuy nhiên, để di sản phát huy được vai trò, giá trị của nó, các cấp, ngành và địa phương cần sớm xây dựng được các kế hoạch, phương án, giải pháp để bảo vệ và bảo tồn di sản.

Phát biểu tại hội nghị, Thứ trưởng Bộ VHTTDL Hoàng Đạo Cương nhấn mạnh: Việc khai quật khảo cổ được tiến hành bài bản, nghiêm túc, khoa học và kết quả mang lại là hết sức quan trọng. Qua đó, tiếp tục khẳng định giá trị to lớn và nổi bật của Di sản văn hóa thế giới Thành Nhà Hồ.

Thứ trưởng lưu ý các đơn vị có liên quan cần sớm hoàn thiện báo cáo khai quật, trong đó ghi nhận chính xác hiện trạng và kết quả khai quật thời gian qua. Đồng thời, có biện pháp bảo vệ, bảo quản các hiện vật và các hố khai quật, tránh việc làm thất thoát hiện vật và tránh các hành vi xâm hại di sản.

Năm 2021, Thành Nhà Hồ kỉ niệm 10 năm được UNESCO vinh danh là Di sản văn hóa thế giới, do vậy Thứ trưởng Bộ VHTTDL đề nghị tỉnh Thanh Hóa cần quan tâm hơn nữa đến công tác bảo tồn di sản. Trong đó, chú trọng khắc phục tình trạng sạt lở các đoạn tường thành; tiếp tục triển khai công tác khai quật khảo cổ; tiến hành đền bù, giải phóng mặt bằng phần diện tích đất canh tác trong lòng di sản…

Trân trọng tiếp thu các ý kiến góp ý tâm huyết, trách nhiệm của các nhà khoa học, nhà quản lý văn hóa, đồng chí Đầu Thanh Tùng, Phó Chủ tịch UBND tỉnh cũng đồng thời nhấn mạnh, tỉnh Thanh Hóa sẽ chỉ đạo các cơ quan chuyên môn đề xuất các giải pháp phù hợp để công tác bảo tồn, phát huy giá trị di sản ngày càng hiệu quả.

Đồng chí cho rằng, qua 10 năm Thành Nhà Hồ được công nhận là Di sản văn hóa thế giới, tỉnh Thanh Hóa đã nỗ lực thực hiện các cam kết với UNESCO trong bảo tồn di sản. Song, do khó khăn về nguồn lực, nên việc bố trí kinh phí cho công tác bảo tồn di sản vẫn còn hạn chế.

Trong định hướng phát triển tỉnh Thanh Hóa theo tinh thần Nghị quyết số 58-NQ/TW của Bộ Chính trị, tỉnh đã đặt công tác bảo tồn và phát huy các giá trị di sản là một nhiệm vụ trọng tâm.

Tỉnh Thanh Hóa sẽ sớm bố trí kinh phí và tích cực chỉ đạo các ngành, đơn vị, địa phương tham mưu, đề xuất và xây dựng các phương án cụ thể để tiếp tục thực hiện nhiệm vụ khai quật; bảo vệ, bảo quản các hiện vật nói riêng, di sản nói chung. Đồng thời, thực hiện việc thu hồi đất và có kế hoạch, lộ trình sử dụng diện tích đã thu hồi phục vụ cho công tác khai quật khảo cổ.

Đồng chí cũng bày tỏ mong muốn Bộ VHTTDL tiếp tục dành sự quan tâm chỉ đạo và hỗ trợ kinh phí để Thanh Hóa triển khai hiệu quả nhiệm vụ bảo tồn di sản Thành Nhà Hồ trong thời gian tới.