Những ai yêu điệu hát Sli và đến với Chợ tình Xuân Dương đều biết Nghệ nhân ưu tú Nông Văn Hồ ở thôn Thôm Chản, xã Xuân Dương. Ngay từ thuở trong nôi, ông đã được đắm mình trong những câu hát Sli của gia đình, từ đó vun đắp niềm say mê khúc hát giao duyên của dân tộc. Trong suốt nhiều năm qua, ông Nông Văn Hồ luôn nhiệt huyết với các hoạt động văn hóa nghệ thuật của địa phương, nhất là trong dịp chợ tình tổ chức ngày 25/3 âm lịch hằng năm.

Ngày 9/3/2021, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã ban hành Quyết định số 830/QĐ-BVHTTDL đưa hát Sli của người Nùng, xã Xuân Dương vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia. Góp phần gìn giữ di sản phi vật thể quốc gia, cuối năm 2022, Câu lạc bộ hát Sli xã Xuân Dương được thành lập với 37 thành viên. Với vai trò là Chủ nhiệm Câu lạc bộ, Nghệ nhân ưu tú Nông Văn Hồ tích cực tham gia đào tạo, truyền dạy hát Sli cho thế hệ trẻ của địa phương. Ông coi đó là cách để giúp những câu Sli vang mãi.

Ông Vũ Việt Bắc, Phó Bí thư Thường trực Đảng ủy xã Xuân Dương, tỉnh Thái Nguyên cho biết: Cấp ủy, chính quyền địa phương luôn quan tâm bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa dân tộc, trong đó có làn điệu Sli của đồng bào Nùng. Để điệu hát Sli được bảo tồn và phát huy giá trị thì việc cộng đồng trách nhiệm của hệ thống chính trị và Nhân dân là rất quan trọng.

Những năm gần đây, múa bát trở thành "món ăn đặc sản" cho du khách khám phá văn hóa của đồng bào các dân tộc thiểu số các xã phía Bắc của tỉnh. Môi trường diễn xướng của loại hình nghệ thuật này không chỉ ở trên sân khấu, ở các chương trình nghệ thuật lớn mà nó còn hiện diện trong chính đời sống hằng ngày của người dân. Những lúc nông nhàn, buổi tối trăng thanh tại nhiều thôn, bản vùng cao, hình ảnh cô gái Tày uyển chuyển trong điệu múa bát khiến nhiều người say đắm.

Năm 2022, múa bát của người Tày tỉnh Bắc Kạn (cũ) đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Đây là phần thưởng xứng đáng cho những nghệ nhân đã có công bảo tồn, gìn giữ và truyền dạy nét đẹp văn hóa truyền thống của dân tộc Tày. Tại "Tuần Văn hóa - Du lịch tỉnh Bắc Kạn năm 2024" điệu múa bát với sự tham gia của 1.000 người đã tạo nhiều ấn tượng.

Trong giai đoạn 2021 - 2025, công tác bảo tồn và phát huy di sản văn hóa phi vật thể trên địa bàn các xã phía Bắc đạt được một số kết quả đáng ghi nhận. Năm 2021, thực hiện tổng kiểm kê và công bố danh mục Di sản văn hóa phi vật thể các dân tộc Tày, Nùng, Dao với 204 di sản văn hóa phi vật thể được nhận diện.

Nhiều di sản văn hóa phi vật thể được kiểm kê, rà soát; một số phong tục tập quán, tín ngưỡng được nghiên cứu, sưu tầm, phục dựng, truyền dạy; trong đó có 4 di sản văn hóa phi vật thể được đưa vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia gồm: Hát Sli của người Nùng, Lễ cấp sắc của người Dao Tiền, múa bát của người Tày, hát ru của người Tày.

Các giá trị văn hóa truyền thống như tín ngưỡng dân gian, hát then, đàn tính, nghề thủ công… được bảo tồn, phát huy. Nhiều địa phương đã định hướng, đưa các di sản văn hóa vào trường học để giới thiệu, truyền dạy, hướng dẫn. Bảo tồn văn hóa truyền thống cũng trở thành một trong những nhiệm vụ quan trọng được Đảng bộ các xã đưa vào Nghị quyết Đại hội Đảng bộ nhiệm kỳ 2025 - 2030.

Ở Khu du lịch Vườn quốc gia Ba Bể, mỗi ngày là một hành trình khám phá, từ những buổi sáng chèo kayak trên hồ lặng gió, đến những buổi chiều trekking khám phá núi rừng hoang sơ và bản làng ẩn mình nơi triền núi, rồi tối về lại hòa mình vào không khí đầm ấm của đêm văn nghệ cộng đồng.

Dưới ánh đèn vàng dịu nhẹ, tiếng đàn tính ngân vang dẫn lối cho những điệu hát then cổ truyền. Các cô gái Tày duyên dáng trong trang phục truyền thống, uyển chuyển trong múa bát, nhảy sạp, mang đến không khí vừa mộc mạc, vừa sâu lắng. Những tiết mục văn nghệ ấy không chỉ đơn thuần là biểu diễn mà là cách người dân kể chuyện, kể về cội nguồn, về tín ngưỡng linh thiêng, về tình yêu thiên nhiên và sự gắn bó bền chặt giữa con người và mảnh đất Ba Bể.

Trên cơ sở các di sản được ghi danh, bằng nguồn vốn Chương trình mục tiêu quốc gia, khu vực phía Bắc của tỉnh Thái Nguyên đã hoàn thành các đề án, dự án như: Bảo tồn và phát huy di sản Then, hát Lượn cọi, Lượn Slương của người Tày; bảo tồn, phục dựng các lễ hội Chợ tình Xuân Dương, Lồng tồng Phủ Thông, Ba Bể, Mù Là…

Ông Nguyễn Tùng Lâm, Trưởng Phòng Quản lý du lịch, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Thái Nguyên cho biết: Di sản văn hóa là nguồn tài nguyên vô giá cho sự phát triển của ngành Du lịch. Song di sản chỉ thực sự có linh hồn khi được khai thác, phục vụ du khách. Thông qua các hoạt động giới thiệu, trưng bày, trình diễn, ngành Du lịch đã thổi hồn vào di sản, giúp chúng có sức sống, lan tỏa giá trị và trở thành câu chuyện đồng hành cùng du khách.

Từ định hướng gắn bảo tồn giá trị văn hóa với phát triển du lịch đã tạo nên những dấu ấn mới, lượng du khách đến các xã phía Bắc ngày càng tăng. Việc thực hiện hợp nhất với Thái Nguyên cũng giúp tăng thế và lực để du lịch khu vực này phát triển. Tuy nhiên, nhiều tiềm năng, lợi thế về cảnh quan thiên nhiên, các địa chỉ đỏ cách mạng và những giá trị văn hóa đặc sắc của đồng bào vùng cao vẫn chưa được khai thác hiệu quả, rất cần sự quan tâm để khai mở, góp phần nâng cao thu nhập và đời sống cho người dân.