Trước yêu cầu này, Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng và Chỉ thị số 05-CT/TW của Ban Bí thư đã đặt mục tiêu phải đổi mới mạnh mẽ công tác giảm nghèo theo hướng đa chiều, có trọng tâm, gắn kết với tiềm năng phát triển từng vùng và phát huy tối đa nội lực của người dân.

Thực tế cho thấy, bên cạnh các chính sách hỗ trợ trực tiếp, việc liên kết vùng, tăng cường vai trò của hệ thống chính trị cơ sở, và đẩy mạnh hợp tác sản xuất theo chuỗi giá trị đang trở thành động lực mới giúp nhiều địa phương có những bước tiến đáng kể trong giảm nghèo bền vững.

Chính sách nhấn mạnh liên kết vùng – yếu tố tạo đột phá trong giảm nghèo

Một trong những yêu cầu nổi bật của công tác giảm nghèo hiện nay là các địa phương không thể phát triển đơn lẻ, mà phải có sự liên kết liên vùng, tận dụng thế mạnh của nhau trong sản xuất, thị trường, đào tạo nghề và tiêu thụ sản phẩm. Chủ trương này được thể hiện rõ trong các chương trình mục tiêu quốc gia giai đoạn 2021 – 2025, khi Nhà nước khuyến khích các tỉnh xây dựng mô hình giảm nghèo liên tỉnh, chia sẻ nguồn lực và học tập kinh nghiệm.

Ở khu vực miền núi phía Bắc, một số tỉnh đã liên kết trong phát triển sản phẩm vùng như: Dược liệu liên kết; Du lịch cộng đồng liên kết; Chăn nuôi trâu bò liên vùng...Nhờ liên kết, các sản phẩm đặc trưng của từng tỉnh có cơ hội tiếp cận thị trường rộng lớn hơn, tạo điều kiện cho hộ nghèo tham gia chuỗi sản xuất thay vì sản xuất nhỏ lẻ.

Tại một số tỉnh như Thanh Hóa, Nghệ An, Quảng Trị...các địa phương lập “tổ kết nối việc làm liên tỉnh” để đưa lao động nghèo đi làm việc tại các khu công nghiệp ở miền Nam, miền Đông Nam Bộ. Trong đó, người lao động được hỗ trợ chi phí di chuyển, đào tạo nghề trước khi xuất phát, tư vấn hợp đồng lao động, hỗ trợ ban đầu về chỗ ở...Nhờ đó, hàng nghìn lao động nghèo có thu nhập ổn định, gửi tiền về giúp gia đình thoát nghèo bền vững.

Còn tại Đồng bằng sông Cửu Long, liên kết tiêu thụ lúa – tôm, cá tra, tôm thẻ đang giúp nông dân tránh tình trạng “được mùa mất giá”. Nhiều doanh nghiệp ký hợp đồng bao tiêu dài hạn với hộ nghèo thông qua hợp tác xã, tăng thu nhập và giảm rủi ro thị trường.

Mô hình giảm nghèo từ cơ sở – phát huy vai trò người dân và cán bộ thôn, bản

Nhiều năm qua, thực tế cho thấy hệ thống chính trị cơ sở, đặc biệt là cán bộ xã, thôn, bản, già làng, trưởng ấp, người có uy tín… đóng vai trò rất quan trọng trong việc đưa chính sách giảm nghèo vào cuộc sống. Sự hiểu biết về văn hóa, phong tục, tập quán giúp họ trở thành “nhịp cầu” dẫn dắt người dân tiếp cận thông tin, kỹ thuật và mô hình sản xuất mới.

Tại nhiều tỉnh như Tuyên Quang, Lạng Sơn, Quảng Ngãi... chính quyền tổ chức mô hình “tổ công tác giảm nghèo lưu động” đến từng bản làng xa xôi. Trong đó, tiến hành hướng dẫn người dân làm hồ sơ vay vốn; Giải thích, phổ cấp kiến thức, chính sách bằng tiếng địa phương; Vận động người dân tham gia mô hình sinh kế; Hỗ trợ đăng ký học nghề, tìm việc làm...Việc “đi tận ngõ, gõ từng nhà” đã giúp nhiều hộ dân tiếp cận chính sách nhanh chóng hơn, tạo sự tin tưởng lớn vào chính quyền cơ sở.

Ở Tây Bắc và Tây Nguyên, một số xã triển khai mô hình “Bản phát triển”, trong đó cộng đồng thôn bản họp định kỳ. Trong mỗi buổi làm việc, cộng đồng đều tiến hành xác định hộ nghèo cần hỗ trợ, từ đó, đề xuất mô hình sinh kế phù hợp giúp người dân cải thiện cuộc sống. Trong quá trình triển khai, người dân tự giám sát việc sử dụng nguồn lực và bình xét công khai các hộ thoát nghèo. Nhờ sự tham gia của cộng đồng, tính minh bạch được nâng cao, hạn chế tình trạng thoát nghèo “chưa bền” hoặc bỏ sót hộ khó khăn.

Ở nhiều địa phương, sự kết hợp giữa Nhà nước, nhà khoa học và doanh nghiệp tạo ra mô hình giảm nghèo hiện đại, hiệu quả hơn. Hộ nghèo theo mô hình này ghi nhận thu nhập tăng mạnh, giảm áp lực rủi ro.

Dù chính sách hay mô hình có tốt đến đâu, yếu tố quyết định cuối cùng vẫn là ý thức và năng lực của mỗi hộ dân. Việc tuyên truyền khơi dậy tinh thần tự lực, không trông chờ ỷ lại, cùng với hỗ trợ kỹ thuật và liên kết sản xuất, chính là nền tảng để tạo ra sự bền vững.

Nhiều hộ nghèo đã trở thành “hạt nhân lan tỏa” trong cộng đồng, giúp các hộ khác học kỹ thuật, mạnh dạn vay vốn, mạnh dạn chuyển đổi mô hình.

Khi các yếu tố này kết hợp hài hòa, mục tiêu giảm nghèo đa chiều, bao trùm và bền vững đến năm 2030 hoàn toàn có thể đạt được, góp phần xây dựng một Việt Nam phát triển đồng đều và nhân ái – nơi mọi người dân đều có cơ hội vươn lên.