Tái hiện Tết nhảy của người Dao tại “Làng”
05/02/2017 | 00:00Ngày 2/2/2017, trong khuôn khổ các hoạt động tháng 2 tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội), Tết nhảy của người Dao đến từ xã Ba Vì, huyện Ba Vì, Hà Nội được chính chủ thể văn hóa tái hiện.
Thổi tù và báo cáo bàn vương của chủ lễ. Ảnh: vinaculto
Tết nhảy gồm các nghi thức chính. Mở đầu là lễ nhiàng chầm đao gồm 3 phần chính: Khai lễ; Chính lễ và Lễ tiễn đưa. Khai lễ, hai thầy cúng bắt đầu lập đàn cúng. Sau phép tẩy uế, thầy cúng thực hiện nghi lễ mở và treo các bộ tranh thiêng của người Dao là bộ Tam thanh, Hành sư lên xung quanh tường nhà. Tiếp đó, thầy sliêu họ bày biện các lễ vật thờ cúng, làm lễ khấn xin được làm Tết nhảy và kính mời các thần linh, Bàn Vương, gia tiên về dự lễ. Lễ này được thực hiện bằng các điệu múa mời đưa đường, bắc cầu để đưa đón thần linh, tổ tiên về ăn tết.
Tiếp theo, chính lễ được bắt đầu từ lễ khai đàn và kết thúc bằng lễ chiêu binh. Nội dung chính của phần này là các điệu múa, lời hát kết hợp với tiếng chiêng trống rộn ràng. Lễ khai đàn do thầy khoi tàn chủ trì với nội dung trình báo công việc chuẩn bị nhiàng chầm đao trước các chư vị thần linh nội ngoại lý và xin được chính thức cử hành nghi lễ. Lễ nhiàng chầm đao được bắt đầu bằng các điệu múa nối tiếp nhau. Khởi đầu là điệu múa “tam nguyên an ham”. Tiếp sau điệu múa “tam nguyên an ham” là điệu múa chính của nghi lễ - múa dao…
Chủ lễ thực hiện nghi thức quan trọng nhất: cúng Bàn Vương với con lợn to được làm sạch. Ảnh: vinaculto
Trong suốt thời gian diễn ra Tết nhảy, các điệu múa được biểu diễn lặp đi lặp lại nhiều lần, mỗi người phải nhảy múa hàng trăm lượt liên tục cả ngày cả đêm trong tiếng chuông, tiếng trống giục giã. Vừa múa họ vừa hát những bài hát cổ xưa với nội dung kể về nguồn gốc dân tộc Dao, về quá trình chinh phục tự nhiên và lao động, sản xuất, chống các thế lực ngoại bang…. Những câu hát, điệu nhảy huyền bí làm cho người xem có cảm giác mình đang được sống trong một thế giới khác, thế giới mà quá khứ và hiện tại đang giao hoà.
Kết thúc phần chính lễ là lúc ông chủ đám (sliêu họ) mặc quần áo thầy cúng có thêu rồng đi ra ngoài sân thổi tù và, khấn Ngọc Hoàng thượng đế xuống chứng giám. Sau khi đã được Ngọc hoàng thượng đế công nhận, thầy Sliêu họ làm lễ cúng tiễn Ngọc hoàng thượng đế về thượng đình và bắt đầu làm các nghi lễ chiêu binh. Thầy sliêu họ khấn cúng các thần, Bàn Vương và gia tiên về ngự trên bàn thờ tổ. Sau đó, trước bàn thờ gia chủ, thầy sliêu họ cúng tạ kết thúc Tết nhảy.
Múa dao còn gọi là múa “ra binh vào tướng”, một điệu múa rất hùng tráng biểu dương cho tinh thần thượng võ của người Dao. Ảnh: vinaculto
Tết nhảy không chỉ là nghi lễ thể hiện sự biết ơn, tưởng nhớ tới tổ tiên mà còn là nghi lễ cầu phúc, cầu may, với mong muốn tẩy trừ hết những điều bất hạnh, rủi ro của năm cũ; cầu xin trời đất, tổ tiên phù hộ cho do gia đình, dòng họ, làng bản một năm mới dồi dào sức khoẻ, cầu cho mưa thuận gió hoà, công việc làm ăn thuận lợi. Đây cũng là dịp để người Dao ôn lại lịch sử gia đình, lịch sử của dân tộc; ôn lại vốn văn hoá truyền thống của người Dao thông qua nội dung những bài khấn, những lời ca, điệu múa. Qua Tết nhảy, bản sắc văn hoá của người Dao được thể hiện một cách sâu sắc. Những bộ trang phục truyền thống với đường thêu tinh tế có dịp được khoe sắc. Các bài cúng bằng chữ Nôm Dao, các điệu múa, lời ca, các món ăn truyền thống... có dịp được ôn lại để trao truyền cho thế hệ con cháu mai sau, góp phần giữ gìn hồn thiêng của dân tộc. Tết nhảy của người Dao do chính chủ thể thực hiện đã tạo thêm sức hút cho “Làng” đối với du khách trong các hoạt động đầu năm mới.
Lan Anh (tổng hợp)