Vở kịch hát "Nợ nước non" là sự kết hợp giữa nghệ thuật sân khấu cải lương và một số loại hình nghệ thuật truyền thống khác như dân ca ví, giặm Xứ Nghệ; ca Huế; bài Chòi khu 5 và dân ca Nam Bộ. Đạo diễn: TS, NSND Triệu Trung Kiên, Chuyển thể kịch hát: Hoàng Song Việt; Âm nhạc: NSND Trọng Đài; Thiết kế mỹ thuật: NSƯT Doãn Băng: Biên đạo múa: NSƯT Thanh Nam; Phục trang: NSƯT Minh Hùng; Điều hành: NSƯT Quang Khải... Các nghệ sỹ của nhà hát Cải lương Việt Nam: NSƯT Mạnh Hùng, Minh Hải, Như Quỳnh, Xuân Thông, Văn Dương, Thiên Kiểu, Lệ Hằng. Minh Phương, bé Anh Đức... phối hợp cùng nghệ sỹ Lê Thanh Phong và các diễn viên Đoàn nghệ thuật UNESCO Di sản dân ca xứ Nghệ biểu diễn.

Vở kịch hát "Nợ nước non" khắc họa xúc động, sâu sắc hình tượng Nguyễn Sinh Cung (bé Anh Đức sắm vai), Nguyễn Tất Thành (NS Minh Hải), cùng với hình tượng Mẹ Hoàng Thị Loan (NS Như Quỳnh), Cha Nguyễn Sinh Sắc (NSUT Mạnh Hùng)… trong không gian văn hóa các vùng miền từ Bắc chí Nam, đặc biệt là sự thay đổi, trưởng thành về nhận thức, lòng yêu nước, chí căm thù quân xâm lược, nung nấu quyết tâm tìm đường cứu nước của Nguyễn Tất Thành. Nhiều cảnh diễn xúc động, lôi cuốn như: Đêm trăng bên dòng Lam của chàng trai Nguyễn Sinh Sắc với cô gái Hoàng Thị Loan; cảnh cha mẹ và ông bà ngoại đón bé Nguyễn Sinh Cung chào đời giữa mùa sen tháng Năm thơm ngát, cảnh gia đình Nguyễn Sinh Cung ở kinh thành Huế, mẹ Hoàng Thị Loan tảo tần, khó nhọc đã từ giã cõi đời khi chồng là ông Nguyễn Sinh Sắc và con trai Nguyễn Sinh Khiêm đang đi xa, chỉ còn bé Cung bên mẹ và em Nhuận mới vài tháng tuổi; cảnh cha con Nguyễn Sinh Sắc, Nguyễn Tất Thành đàm đạo thế sự và chia tay ở Bình Định; cảnh Nguyễn Tất Thành có cuộc nói chuyện xúc động và nhiều ý nghĩa với ông Nguyễn Quý Anh - ông chủ của Liên Thành Thương Quán, người có tấm lòng nghĩa hiệp và yêu nước; cảnh bến cảng Sài Gòn với tâm trạng nghẹn ngào của Nguyễn Tất Thành– Văn Ba với đất nước, những người thân, đặc biệt là với Lê Thị Huệ học trò của cha, bạn thời ở Huế trước chuyến đi xa vạn dặm.

Tiểu thuyết "Nợ nước non", với hơn 220 trang, là tập 1 của bộ tiểu thuyết 3 tập Nước non vạn dặm do Nhà xuất bản Văn học và Công ty cổ phần văn hóa và Truyền thông Liên Việt liên kết xuất bản, phát hành. Nội dung chính của tiểu thuyết có những phần gần với nội dung vở diễn sân khấu cùng tên, cũng có những nội dung khác và mới, thể hiện bằng thi pháp và lợi thế của tiểu thuyết.

Bằng sự nghiên cứu lịch sử, văn hóa công phu, nghiêm túc; bằng sự trải nghiệm, tích lũy vốn sống nhiều năm ở quê hương Nghệ An và nhiều vùng đất khác, Nhà văn Nguyễn Thế Kỷ đã xây dựng hình tượng nhân vật, bối cảnh xã hội chân thực, sống động, giản dị, lôi cuốn người đọc qua từng trang viết. Người đọc như được về thăm, tìm hiểu mảnh đất xứ Nghệ cuối thế kỷ 19, đầu thế kỷ 20. Được sống cùng thời cậu bé Nguyễn Sinh Cung và gia đình Cung hai lần lội bộ đi - về, sinh sống ở Nghệ An và Kinh thành Huế.

Viết về tuổi ấu thơ và tuổi trưởng thành của một nhân vật lịch sử, một vĩ nhân nhưng tác giả không nhằm mô tả tiểu sử nhân vật, mà điều quan trọng là khắc họa sự chuyển biến về nhận thức, tình cảm, tư tưởng của Nguyễn Sinh Cung - Nguyễn Tất Thành trước các vấn đề chính trị, xã hội của đất nước và thế giới; các quá trình vận động lịch sử, các phong trào yêu nước và tìm con đường đi đúng đắn để giành lại độc lập, tự do cho nước cho dân.

Khác với nghệ thuật sân khấu, ở đó, không gian, thời gian, nhân vật, sự kiện thường bị hạn chế trong một dung lượng nhất định, trong tiểu thuyết Nợ nước non, cùng với tuyến nhân vật chính, nhà văn Nguyễn Thế Kỷ còn đưa vào tác phẩm của mình các nhân vật như Bà ngoại, những người thân trong gia đình của Nguyễn Sinh Cung, như Út Huệ, Phúc, Út Tâm... như chí sỹ Phan Bội Châu, Họa sỹ - thầy giáo Lê Văn Miến, cả những người được nói đến như Phan Đình Phùng, Vương Thúc Quý, Phan Chu Trinh, Đào Tấn, thậm chí cả những kẻ bản nước hại dân như Hoàng Cao Khải, Nguyễn Thân. Tác giả đã rất dụng ý, dụng công khi miêu tả những cuộc gặp gỡ, đàm đạo giữa ông Nguyễn Sinh Sắc, con trai Nguyễn Sinh Cung với nhà cách mạng Phan Bội Châu, với thầy giáo…

Tác giả Nguyễn Thế Kỷ chia sẻ, ông gặp phải thách thức lớn khi bắt tay viết bộ sử thi nghệ thuật "Nước non vạn dặm" về Chủ tịch Hồ Chí Minh. Bởi trước đó, nhiều tác giả đã khai thác thành công đề tài này. Tác giả đã bắt tay vào viết tác phẩm bằng tấm lòng, sự xúc động về vị cha già của dân tộc Việt Nam từ những ngày thơ bé cho tới khi trở thành một vị lãnh tụ của nhân dân Việt Nam.

Nhà thơ Nguyễn Quang Thiều, Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam nhận xét về tập 1 "Nợ non nước" của bộ sách: Để viết tiểu thuyết về một nhân vật lịch sử, một con người như Hồ Chí Minh quả là một thách thức quá lớn. Trước đó, có lẽ chỉ có nhà văn Sơn Tùng đã viết "Búp sen xanh" về thời niên thiếu của Chủ tịch Hồ Chí Minh và nay là Nguyễn Thế Kỷ. Ngay chính tình yêu quá lớn của những người Việt Nam nói chung và của tác giả nói riêng dành cho vĩ nhân Hồ Chí Minh lại chính là thách thức khó khăn nhất. Bởi người viết sẽ mang cảm giác sợ hãi khi chạm vào sự thiêng liêng ấy. Bởi bạn đọc sẽ "soi xét" nhân vật dựa trên rất nhiều cứ liệu, nhiều lý do và nhiều thái độ. Và bởi đây là tiểu thuyết và nhà văn phải sáng tạo ra một đời sống chi tiết của nhân vật mà hầu như chúng ta, kể cả các nhà sử học, không có đủ tư liệu cần thiết để tựa vào. Nhưng với tập I bộ tiểu thuyết này có tên "Nợ nước non", tác giả Nguyễn Thế Kỷ đã vượt qua được chặng đường đầu tiên một cách xuất sắc.

NSND Triệu Trung Kiên, đạo diễn vở cải lương "Nợ nước non" cho biết, tiểu thuyết văn học "Nợ nước non" là kho tàng dữ liệu quá đầy đủ để dàn dựng thành tác phẩm nghệ thuật. "Với thời lượng của một tác phẩm sân khấu, chúng tôi không thể chuyển tải được hết những tình cảm, tâm tư của các tác giả khi gửi gắm vào tiểu thuyết. Nên ê kíp chỉ nhấn mạnh bằng những lát cắt, những khoảnh khắc lịch sử làm nổi bật hơn giai đoạn hết sức quan trọng trong cuộc đời sự nghiệp của Bác", NSND Triệu Trung Kiên chia sẻ.

Vở kịch hát "Nợ nước non" sẽ được công diễn trong hai tối 19, 20/5 tới tại Nhà hát Lớn Hà Nội.

Hai tập tiếp theo của bộ sử thi nghệ thuật "Nước non vạn dặm" dự kiến sẽ ra mắt công chúng năm 2023, 2024 (tên gọi là “Lênh đênh bốn biển” và “Người về”). Tại đây, tác giả sẽ khắc họa, lý giải, ngợi ca con đường bôn ba cứu nước của Văn Ba - Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh ở nước ngoài và những năm tháng Người về nước trực tiếp lãnh đạo cách mạng Việt Nam; sức cảm hóa, lay động của Hồ Chí Minh với nhân dân mình và bạn bè quốc tế./.