Phát triển các ngành công nghiệp văn hóa Việt Nam trở thành những ngành kinh tế dịch vụ quan trọng, phát triển rõ rệt về chất và lượng, đóng góp tích cực vào tăng trưởng kinh tế và giải quyết việc làm thông qua sản xuất ngày càng nhiều sản phẩm, dịch vụ văn hóa đa dạng, chất lượng cao, đáp ứng nhu cầu sáng tạo, hưởng thụ, tiêu dùng văn hóa của người dân trong nước và xuất khẩu; góp phần quảng bá hình ảnh đất nước, con người Việt Nam; xác lập các thương hiệu sản phẩm, dịch vụ văn hoá, ưu tiên phát triển các ngành có nhiều lợi thế, tiềm năng của Việt Nam.

Công nghiệp văn hóa phát triển đáp ứng nhu cầu văn hóa đa dạng của xã hội

Thời gian qua, các ngành công nghiệp văn hóa đã có những bước phát triển đáng kể, từng bước trở thành ngành kinh tế quan trọng trong các ngành kinh tế của Việt Nam, đóng góp tích cực vào sự phát triển kinh tế, xã hội. Từ năm 2016-2018, các ngành công nghiệp văn hóa đã tạo ra doanh thu khoảng 8,081 tỷ USD (tương đương 3,61% GDP), giai đoạn từ năm 2018-2022, giá trị sản xuất của các ngành công nghiệp văn hóa Việt Nam đạt khoảng 44 tỷ USD, tới năm 2023, doanh thu toàn ngành công nghiệp văn hóa Việt Nam đạt khoảng 56 triệu USD. Bên cạnh đó, giá trị xuất khẩu của các ngành công nghiệp văn hóa Việt Nam cũng tăng dần… Những số liệu này cho thấy sự tăng trưởng không ngừng của các ngành công nghiệp văn hóa trong gần 10 năm trở lại đây.

Các ngành công nghiệp văn hóa cũng có những đóng góp lớn trong công tác quảng bá hình ảnh, bản sắc và gia tăng sức hấp dẫn, thuyết phục của sức mạnh mềm văn hóa Việt Nam. Tại Việt Nam, Hà Nội, Đà Lạt, Hội An lần lượt là 3 thành phố gia nhập Mạng lưới các thành phố sáng tạo của UNESCO trong các lĩnh vực thiết kế, âm nhạc và thủ công và nghệ thuật dân gian, tiếp đến là Hạ Long, Huế, Tp. Hồ Chí Minh, Đà Nẵng… Việt Nam nhiều lần được vinh danh là Điểm đến Di sản hàng đầu Thế giới tại Lễ trao Giải thưởng Du lịch Thế giới cho thấy những giá trị nổi bật toàn cầu và sức hấp dẫn của du lịch văn hóa - một trong 12 ngành công nghiệp văn hóa đối với cộng đồng quốc tế.

Tỷ lệ lao động làm việc trong lĩnh vực công nghiệp văn hóa tăng khá nhanh, năm 2009 là 1,72%, năm 2015 là 3,5%, đến năm 2019 là 5%. Trong năm 2019, cả nước có 115 đơn vị văn hóa nghệ thuật công lập, trong đó, 12 đơn vị ở trung ương và 103 đơn vị ở địa phương; 108 cơ sở đào tạo tham gia đào tạo văn hóa - nghệ thuật, với khoảng hơn 97.100 doanh nghiệp văn hóa. Không gian văn hóa phát triển, chỉ tính không gian văn hóa sáng tạo ngoài công lập, năm 2017 có 40 không gian, năm 2021, tăng lên 195 không gian... Đến năm 2025, Việt Nam có 9 di sản thế giới được UNESCO công nhận, trong đó Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử - Vĩnh Nghiêm - Côn Sơn, Kiếp Bạc chính thức được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa thế giới ngày 12/7/2025, tại Paris (Pháp).

Lĩnh vực điện ảnh, hệ thống rạp chiếu phim được mở rộng khắp các tỉnh thành trong cả nước, đặc biệt là các đô thị lớn như Hà Nội, Đà Nẵng, Tp. Hồ Chí Minh với các tên tuổi như CGV Cinemas, Galaxy Cinemas, BHD Star Cineplex, Lotte Cinemas, Beta Cinemas, Dcine… Năm 2019, doanh thu phòng vé đạt gần 4.100 tỷ đồng, tăng gấp 3 lần so với năm 2014, tới năm 2023, doanh thu phòng vé của Việt Nam đứng thứ 2 Đông Nam Á và năm 2024, tổng doanh thu phim chiếu rạp trong nước vượt mốc 4.600 tỷ đồng, riêng điện ảnh Việt Nam có doanh thu 1.900 tỷ đồng, cao nhất từ trước tới nay. Nhiều bộ phim điện ảnh Việt Nam đã vươn ra ngoài ranh giới Việt Nam được công chiếu ở nước ngoài, một số phim đã đoạt giải tại các liên hoan phim quốc tế như: phim "Bên trong vỏ kén vàng" của đạo diễn Phạm Thiên Ân đoạt giải Camera Vàng tại Liên hoan phim Cannes 2023 cho hạng mục Phim dài đầu tay xuất sắc nhất, phim tài liệu "Những đứa trẻ trong sương" của đạo diễn Hà Lệ Diễm được trao giải Ðạo diễn xuất sắc nhất và giải Ðặc biệt của Ban Giám khảo cho phim đầu tay tại Liên hoan phim tài liệu quốc tế Amsterdam 2023, lọt vào top 15 giải thưởng danh giá Oscar cho phim tài liệu…

Trong lĩnh vực nghệ thuật biểu diễn, Việt Nam là điểm đến của nhiều ca sĩ, ban nhạc nổi tiếng thế giới, nhiều chương trình ca nhạc, sân khấu, liên hoan quốc tế được tổ chức, thu hút đông khán giả như: Westlife, 911, Boney M, Scorpions, The Moffatts, Wonder Girls, Charlie Puth, Kenny G, Richard Clayderman, Thomas Anders... ngược lại, nhiều ca sĩ của Việt Nam cũng vươn mình ra thị trường âm nhạc quốc tế như: Hoàng Thùy Linh, Sơn Tùng M-TP, Hòa Minzy, Đức Phúc... Trong nước, các chương trình biểu diễn âm nhạc thu hút đông đảo công chúng như: "Anh trai vượt ngàn chông gai", "Anh trai say hi", "Em xinh say hi", "Chị đẹp đạp gió rẽ sóng"… cùng với sự bùng nổ của các nền tảng số như: YouTube, TikTok, Facebook… đã tạo ra một thị trường rộng mở cho các sản phẩm văn hóa. Riêng trong năm 2025, các sự kiện lớn A50, A80 được tổ chức thành công rực rỡ, thu hút sự quan tâm của hàng triệu người dân, các chương trình biểu diễn văn hóa nghệ thuật để lại dấu ấn sâu đậm trong lòng khán giả trong và ngoài nước. Đặc biệt, thành công của các chương trình hòa nhạc (concert), với các màn biểu diễn nghệ thuật mãn nhãn là những minh chứng cho thành công của sự phát triển công nghiệp văn hóa Việt Nam.

Bên cạnh đó, tại Đông Nam Á, Việt Nam đang nổi lên như một trung tâm thể thao điện tử, xếp thứ 5 khu vực về doanh thu và thuộc top 5 quốc gia sản xuất game di động hàng đầu thế giới năm 2023. Lượng người chơi tăng mạnh đạt hơn 10 triệu người, ngành game Việt Nam đang khẳng định vị thế quan trọng trong nền kinh tế số, tốc độ tăng trưởng của ngành game Việt Nam ước đạt 9,77% mỗi năm, dự kiến chạm mốc 2,42 tỷ USD vào năm 2029. Không chỉ gia công các sản phẩm game, Việt Nam cũng đã có nhiều tựa game vươn ra thế giới, điển hình như Flappy Bird, Axie Infinity, Magic Tiles… Với sự phát triển nhanh và mạnh này, Việt Nam ngày càng thu hút sự quan tâm và hợp tác đầu tư của các đối tác game lớn trên thế giới từ Mỹ, Trung Quốc, Hàn Quốc… các tập đoàn game lớn như Garena (thuộc Sea Group), Tencent (Trung Quốc), Riot Games (Mỹ), Webzen (Hàn Quốc), Roblox Corporation (Mỹ)… hợp tác với các công ty Việt Nam như VNG, Gamota, VTC Game để phát hành game…

Cơ hội để văn hóa Việt Nam phát triển

Điện ảnh, nghệ thuật biểu diễn, phần mềm và các trò chơi giải trí, truyền hình và phát thanh là những ngành công nghiệp văn hóa Việt Nam phát triển mạnh mẽ trong những năm gần đây, tuy nhiên, các lĩnh vực này cũng phải đối diện với những thách thức của sự phát triển. Chẳng hạn, vấn đề bảo vệ bản quyền và sở hữu trí tuệ- một trong những thách thức lớn nhất đối với các ngành công nghiệp văn hóa trong thời đại số. Với sự hỗ trợ của khoa học kỹ thuật và công nghệ hiện đại, nhất là khi trí tuệ nhân tạo AI mang tới nhiều cơ hội cho phát triển, thì song song với sự phát triển của công nghệ cũng tạo ra nhiều kẽ hở khiến các sản phẩm văn hóa dễ dàng bị xâm phạm bản quyền. Các sản phẩm âm nhạc, phim ảnh, sách, báo… dễ dàng bị sao chép, phân phối trái phép trên các nền tảng trực tuyến. Từ đó ảnh hưởng tới quyền lợi của người sáng tạo cũng như chủ sở hữu tác phẩm, chịu thiệt hại về doanh thu…

Bên cạnh sự phát triển mạnh mẽ đó là sự thiếu hụt nguồn nhân lực chất lượng cao, sự cạnh tranh bởi các sản phẩm văn hóa quốc tế từ những nước có nền công nghiệp văn hóa phát triển như Hàn Quốc, Mỹ, Nhật Bản… hay những vấn đề bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân tộc trong quá trình hội nhập, kết cấu hạ tầng kỹ thuật để hỗ trợ các ngành công nghiệp văn hóa ở Việt Nam còn thiếu và yếu, việc phát triển thị trường và khán giả, kiểm soát thông tin…

Trước những thách thức của sự phát triển các lĩnh vực trong ngành công nghiệp văn hoá, Việt Nam đã thực hiện các kế hoạch triển khai phát triển có trọng tâm, trọng điểm, đồng thời, xây dựng kế hoạch phát triển ngành công nghiệp văn hoá, xây dựng thị trường văn hóa lành mạnh, đảm bảo khai thác tối đa hiệu quả tiềm năng, lợi thế, đa dạng, liên kết đa ngành, đa lĩnh vực. Lựa chọn tinh hoa để tạo đột phá trong phát triển, đáp ứng được các yếu tố sáng tạo, bản sắc, độc đáo, chuyên nghiệp, cạnh tranh lành mạnh, bền vững.

Trong đó, đáng chú ý là Quyết định số 3399/QĐ-BVHTTDL của Bộ VHTTDL phê duyệt Chương trình mục tiêu quốc gia về phát triển văn hóa giai đoạn 2025-2035, giai đoạn I: từ năm 2025 đến năm 2030, với 9 nhóm mục tiêu cụ thể đến năm 2030 và 10 nội dung thành phần. Chương trình được thực hiện trên phạm vi cả nước và tại một số quốc gia có mối quan hệ, tương tác văn hóa lâu dài với Việt Nam, có đông đảo người Việt Nam sinh sống, lao động, học tập.

Chương trình nhằm tạo sự chuyển biến mạnh mẽ và toàn diện trong phát triển văn hóa và xây dựng, hoàn thiện nhân cách, chuẩn mực đạo đức, bản sắc, bản lĩnh, hệ giá trị con người, gia đình Việt Nam. Nâng cao đời sống tinh thần, khả năng tiếp cận, thụ hưởng văn hóa, nhu cầu tập luyện, giải trí của Nhân dân, thu hẹp sự chênh lệch trong thụ hưởng văn hóa giữa các vùng, miền, các tầng lớp dân cư, giới tính, từ đó nâng cao năng suất lao động, hiệu quả công việc.

Chương trình huy động sự tham gia của tổ chức, cá nhân và cộng đồng trong việc quản lý, bảo vệ, phát huy giá trị di sản văn hóa của dân tộc. Huy động nguồn lực, tập trung đầu tư có trọng tâm, trọng điểm, chất lượng, hiệu quả cho phát triển văn hóa, đóng góp trực tiếp vào phát triển kinh tế - xã hội, thúc đẩy các ngành công nghiệp văn hóa trở thành bộ phận cấu thành quan trọng của nền kinh tế quốc dân. Xây dựng nguồn nhân lực văn hóa, nghệ thuật chuyên nghiệp, chất lượng cao, có bản lĩnh chính trị phục vụ nhu cầu trong nước và hướng đến đáp ứng các thị trường nước ngoài.

Chương trình cũng nhằm phát huy tính dân tộc, tính khoa học, tính đại chúng của văn hóa thông qua đầu tư để bảo tồn văn hóa truyền thống dân tộc, xây dựng môi trường văn hóa cơ sở, trong đó Nhân dân là chủ thể sáng tạo, đội ngũ trí thức, văn nghệ sĩ đóng vai trò quan trọng. Chú trọng hội nhập quốc tế và tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại, xây dựng nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, phát huy sức mạnh mềm của văn hóa Việt Nam.

Song song với đó, Bộ VHTTDL cũng đang dự thảo Chiến lược phát triển các ngành công nghiệp văn hóa Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, trong đó khẳng định "Phát triển các ngành công nghiệp văn hóa Việt Nam là nhiệm vụ của cả hệ thống chính trị, các cấp, các ngành và toàn xã hội". Trong bối cảnh mới đòi hỏi các ngành công nghiệp văn hóa Việt Nam cũng phải có tầm cao hơn, khẳng định được nhận thức, vị trí của các ngành công nghiệp văn hóa, đồng thời thúc đẩy các ngành công nghiệp văn hóa ở tầm cao mới.

Chiến lược đề ra các mục tiêu cần đạt vào năm 2030, định hướng đến năm 2045 và đề xuất các giải pháp như, đẩy mạnh truyền thông, nâng cao nhận thức; hoàn thiện thể chế, cơ chế, chính sách; phát triển nguồn nhân lực; phát triển cơ sở hạ tầng và thu hút đầu tư; ứng dụng khoa học công nghệ; phát triển thị trường và sản phẩm; hợp tác quốc tế; tăng cường bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ. Xây dựng cơ chế phối hợp, liên kết hiệu quả trong phát triển các ngành công nghiệp văn hóa trình cấp có thẩm quyền phê duyệt; Nghiên cứu, xây dựng phương án đầu tư, hỗ trợ theo từng giai đoạn đối với một số lĩnh vực công nghiệp văn hóa cần ưu tiên phát triển, triển khai thí điểm đến năm 2030 đối với một số lĩnh vực thuộc Bộ quản lý...