Việc triển khai Dự án 6 "Bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch" nằm trong Chương trình MTQG DTTS&MN giai đoạn 2021-2030, được Quốc hội phê duyệt theo tinh thần Nghị quyết số 88/2019/QH14. Đây là một chương trình có nguồn lực ưu tiên lớn, với tổng vốn bố trí cho toàn Chương trình trong giai đoạn 2021-2025 lên tới hơn 137.000 tỷ đồng.

Dự án 6, do Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch chủ trì, hướng đến mục tiêu kép: khôi phục và phát huy bản sắc văn hóa truyền thống, đồng thời gắn kết chặt chẽ văn hóa với phát triển du lịch bền vững. Sự đầu tư này nhằm tạo ra nền tảng vững chắc để nâng cao mức thụ hưởng văn hóa, đời sống tinh thần của đồng bào, đồng thời tạo ra động lực nội sinh cho sự phát triển.

Khôi phục bản sắc và đào tạo thế hệ kế thừa

Công tác khôi phục, bảo tồn bản sắc văn hóa truyền thống được triển khai một cách sâu rộng, đặc biệt chú trọng đến các dân tộc có nguy cơ mai một cao hoặc dân số ít người. Các địa phương đã đẩy mạnh hoạt động kiểm kê, lập hồ sơ di sản và thực hiện truyền dạy văn hóa phi vật thể tại cộng đồng.

Trọng tâm là công tác hỗ trợ nghệ nhân nhân dân, nghệ nhân ưu tú thông qua các lớp truyền dạy văn hóa phi vật thể để đảm bảo tính kế thừa và phổ biến di sản. Các lớp tập huấn đã được tổ chức rộng khắp, với những loại hình di sản độc đáo như: Lớp Tập huấn truyền dạy Văn hóa Mường (Thanh Hóa, Hòa Bình) tập trung vào các nghi lễ, dân ca, dân vũ truyền thống như Hát Ru, Hát Ví, Lễ hội Pồn Pôông; Lớp truyền dạy văn hóa phi vật thể (Hát Then, Sli, Lượn, Múa Chầu) của dân tộc Tày và Nùng tại Lạng Sơn, nhằm giữ gìn các loại hình nghệ thuật trình diễn quan trọng; Hay hỗ trợ phục hồi, bảo tồn các nghề thủ công truyền thống như nghề in thêu sáp ong và may trang phục truyền thống của người Mông (Tuyên Quang), hoặc lớp Truyền dạy văn hóa phi vật thể dân tộc Mạ (Lâm Đồng).

Song song đó, việc hỗ trợ đầu tư xây dựng 3.590 thiết chế văn hoá, thể thao tại các thôn, bản đã tạo ra không gian vật chất cần thiết để các giá trị văn hóa này được thực hành thường xuyên trong đời sống cộng đồng.

Bảo tồn lễ hội gắn với kiến tạo sản phẩm du lịch

Công tác bảo tồn lễ hội truyền thống được thực hiện theo định hướng khai thác giá trị văn hóa để kiến tạo sản phẩm du lịch, đưa văn hóa "sống" trong không gian kinh tế. Các lễ hội sau khi được phục dựng đã trở thành sự kiện văn hóa điểm nhấn, gắn liền với trải nghiệm khám phá đời sống và ẩm thực tại chỗ cho du khách. Dự án đã đầu tư xây dựng 80 điểm đến du lịch tiêu biểu vùng DTTS, tạo nên các "tọa độ" văn hóa hấp dẫn.

Nhiều mô hình du lịch cộng đồng thành công đã ra đời nhờ sự khai thác bản sắc. Ví dụ, tại bản Miền (Ba Vì, Hà Nội), văn hóa người Dao quần chẹt với nghề làm thuốc nam đã được lồng ghép để phát triển dịch vụ du lịch "chữa lành" và nghỉ dưỡng. Tương tự, tại xóm Mỏ Gà (Thái Nguyên), việc đưa tiếng đàn tính, giọng hát Then của đồng bào Tày vào phục vụ du khách đã biến sinh hoạt văn hóa dân gian trở thành sản phẩm du lịch chất lượng cao, giúp cộng đồng gắn kết và tự hào hơn về di sản của mình.

Nhận định về bước chuyển này, ông Trịnh Ngọc Chung, Cục trưởng Cục Văn hóa các dân tộc Việt Nam (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch), chia sẻ: "Khi văn hóa gắn liền với du lịch, chúng ta không chỉ bảo tồn di sản mà còn phát triển kinh tế từ chính giá trị văn hóa. Ngược lại, du lịch trở thành động lực giúp văn hóa sống động hơn trong đời sống cộng đồng".

Những nỗ lực này đã góp phần định vị thương hiệu du lịch văn hóa vùng DTTS&MN trên bản đồ du lịch quốc gia và quốc tế, tạo ra một không gian văn hóa giàu bản sắc, nâng cao niềm tự hào và ý thức gìn giữ văn hóa trong cộng đồng, đồng thời khẳng định giá trị to lớn của di sản trong bức tranh phát triển chung của đất nước.