Đa dạng các loại hình di sản văn hóa

Theo Sở VHTTDL tỉnh Ninh Thuận: Trong số 239 di sản ở tỉnh, thì đã có 60 di sản văn hóa đã được lập hồ sơ trình xếp hạng và chứng nhận ở các cấp. Cụ thể: có 2 Di tích quốc gia đặc biệt (tháp Hòa Lai và tháp Po Klong Garai); 15 di sản văn hóa cấp quốc gia, trong đó 12 di tích quốc gia, 3 di sản lễ hội và nghề truyền thống;  43 di tích cấp tỉnh, trong đó 2 danh lam thắng cảnh (Vịnh Vĩnh Hy, Hang Rái), 2 di sản văn hóa phi vật thể cấp tỉnh (Hò Bả trạo Mỹ Nghĩa, Múa Náp Mỹ Tân) và 39 di tích đình, đền, lăng, miếu khác.

Đến nay, Sở VHTTDL tỉnh Ninh Thuận đã hoàn chỉnh các thủ tục và tham mưu UBND tỉnh đề nghị Bộ VHTTDL ban hành Quyết định đưa "Lễ hội đầu năm làng Chăm Bỉnh Nghĩa xã Bắc Sơn, huyện Thuận Bắc, tỉnh Ninh Thuận" vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Ngày 5.12.2013, Nghệ thuật Đờn ca tài tử Nam Trung Bộ được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Ninh Thuận vinh dự nằm trong danh sách 21 tỉnh, thành được công nhận danh hiệu này.

Bên cạnh đó, tháng 3.2019 Hồ sơ Nghệ thuật làm gốm truyền thống của người Chăm đã được Thủ tướng Chính phủ đồng ý và ủy quyền Bộ VHTTDL ký Hồ sơ trình Tổ chức Khoa học, Giáo dục và Văn hóa của Liên hiệp quốc (UNESCO) xem xét đưa vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể cần được bảo vệ khẩn cấp".

Từ năm 1992, khi Luật Di sản văn hóa có hiệu lực đến nay, công tác trùng tu, tu bổ chống xuống cấp di tích tại tỉnh Ninh Thuận đã được các ngành chức năng quan tâm đầu tư đối với những công trình tiêu biểu, có giá trị quan trọng. Theo đó tính đến nay, 12 di tích cấp quốc gia tại địa phương đều đã được quan tâm đầu tư chống xuống cấp bằng Chương trình Mục tiêu quốc gia về Văn hóa (giai đoạn 2012 - đến nay). Bên cạnh đó, các di tích này cũng được người dân địa phương, các mạnh thường quân tu bổ thêm qua các năm bằng nguồn kinh phí xã hội hóa.

Còn nhiều khó khăn, tồn tại

Do Ninh Thuận có số lượng di tích khá nhiều lại phong phú và đa dạng, trong đó không ít di tích văn hóa đã và đang xuống cấp. Trong khi đó, nguồn kinh phí trùng tu, tôn tạo chỉ được Trung ương phân bổ đối với di tích cấp quốc gia và di tích quốc gia đặc biệt. "Hiện nay, kinh phí tu bổ, tôn tạo di tích cấp quốc gia được trích từ Chương trình mục tiêu quốc gia về văn hóa của Trung ương, còn lại tất cả hệ thống di tích kiến trúc nghệ thuật cấp tỉnh vẫn chưa có kinh phí để tu bổ, tôn tạo. Do đó, nhiều di tích cấp tỉnh vẫn chưa được chỉnh trang, tôn tạo theo phương án đưa ra từ hồ sơ khoa học đề nghị xếp hạng", ông Nguyễn Văn Hòa, Giám đốc Sở VHTTDL tỉnh Ninh Thuận cho biết.

Bên cạnh đó, hiện nay, một số địa phương có tư tưởng trông chờ, ỷ lại vào sự hỗ trợ từ nguồn ngân sách của Nhà nước, chưa chủ động thực hiện từ nguồn xã hội hóa. Một số Ban quản lý di tích có vận động người dân đóng góp cho việc tu bổ, tôn tạo nhưng kinh phí hạn chế nên chỉ được tiến hành ở các hạng mục nhỏ.

Để đảo bảo việc trung tu, phát huy giá trị các di tích cấp tỉnh tại đại phương, Sở VHTTDL tỉnh Ninh Thuận đã phối hợp với UBND huyện Bác Ái phê duyệt Đề án xây dựng, tôn tạo, bảo tồn các di tích lịch sử cách mạng; Lăng mộ các Anh hùng Lực lượng vũ trang, Anh hùng Liệt sỹ trên địa bàn huyện Bác Ái giai đoạn 2018 – 2025 với tổng kinh phí dự toán là 5,657 tỷ đồng; Sở cũng đã phối hợp với UBND thành phố Phan Rang – Tháp Chàm bố trí 1,461 tỷ đồng từ ngân sách của thành phố để đầu tư, chống xuống cấp cho 3 di tích do thành phố quản lý là Miếu Xóm Bánh, Đình Nhơn Sơn và Lăng Ông Hải Chử. Các di tích này hiện đang được triển khai thi công sửa chữa, chống xuống cấp.

Tuy nhiên, hiện nay, nhiều di tích cấp tỉnh trên địa bàn vẫn chưa được trùng tu do nguồn ngân sách chưa thể đáp ứng với thực tế. Việc phát huy giá trị các di tịch để thu hút khách du lịch đến tham quan ở Ninh Thuận còn hạn chế. Cụ thể, ngoài Tháp Po Klong Garai hằng năm, thu hút một lượng khách tương đối lớn thông qua lễ hội Kate, thì các di tích còn lại dường như không thu hút được du khách.

"Do phần lớn các cụm di tích ở Ninh Thuận nằm cách xa thành phố, không ở gần các điểm vui chơi, giải trí nên việc thu hút người dân, du khách đến đây gặp nhiều khó khăn", ông Sơn cho biết thêm.