Cơ duyên ra đời Kính vạn hoa

Nhà văn Lê Phương Liên đã tiết lộ cơ duyên bộ sách Kính vạn hoa gắn với tên tuổi của nhà văn Nguyễn Nhật Ánh. Cách đây 25 năm, khi những bộ truyện tranh nước ngoài như Đô rê mon… từng làm mưa làm gió trong đời sống văn học thiếu nhi thì ông Nguyễn Thắng Vu (lúc đó là Giám đốc NXB Kim Đồng) mong muốn phải có một bộ truyện dài kỳ của Việt Nam, tác giả Việt Nam thu hút để làm "cân bằng" sự lấn át của văn học thiếu nhi nước ngoài. Quyết tâm của ông Nguyễn Thắng Vu được mọi người ủng hộ nhưng lại vô cùng băn khoăn, liệu nhà văn nào sẽ đảm trách được nhiệm vụ này trong rất nhiều tác giả viết cho thiếu nhi lúc đó?. Sau khi suy tính thì Nguyễn Nhật Ánh là cái tên được lựa chọn hàng đầu. Lý do là từ Hội nghị viết văn trẻ toàn quốc Nguyễn Nhật Ánh đã là cây bút thiếu nhi được chú ý, dồi dào năng lượng và đầy triển vọng, có khả năng thực hiện được bộ sách mong muốn đó. Cho dù lúc đó Nguyễn Nhật Ánh chưa nổi tiếng và được nhiều người biết đến nhưng NXB Kim Đồng vẫn quyết định chọn mặt gửi vàng cho nhà văn này.

Nhà văn Nguyễn Nhật Ánh sau khi nhận lời thực hiện bộ sách đã viết 5 tập đầu tiên. Và điều khiến nhà văn Lê Phương Liên lúc đó vô cùng ngạc nhiên là bản thảo của nhà văn Nguyễn Nhật Ánh được đánh máy. Thời điểm đó, gần như tất cả các nhà văn đều viết tay bản thảo và bản thảo của nhà văn Nguyễn Nhật Ánh là lần đầu tiên được đánh máy. Không những thé, cách thể hiện của nhà văn Nguyễn Nhật Ánh rất khác, mới lạ. Đã có ý kiến cho rằng, liệu với cách thể hiện mới này có thể "đứng cùng" với những tác phẩm chọn lọc từng có chỗ đứng, tạo được tiếng vang trước đó không. Tuy nhiên cũng có ý kiến khác lại ủng hộ và cho rằng, biết đâu sự mới lạ này lại giúp cho sức sống của tác phẩm.

Quả thật, không phụ lòng mong mỏi của người làm sách cũng như độc giả nhỏ tuổi, ngay từ tập đầu tiên của "Kính vạn hoa – Nhà ảo thuật" ra đời đã như một cú bùng nổ trong đời sống thiếu nhi. Để rồi từ đó cứ đều đặn hàng tuần, Kính vạn hoa trở thành ấn phẩm được thiếu nhi chờ đợi từng ngày, từng giờ, từng phút cầm trên tay tập mới. Với thế hệ thiếu nhi 8x hẳn không thể nào quên được những ký ức đẹp đẽ của Kính vạn hoa khi được làm quen với những người bạn mới vừa đáng yêu, đáng ghét, đáng giận, đáng trách, đáng thương. Bởi vậy, bộ sách không chỉ mang ý nghĩa của một ấn phẩm văn học thiếu nhi kéo dài suốt nhiều năm, nó còn lưu giữ ký ức đẹp đẽ của không ít thế hệ thiếu nhi.

Những áp lực và thành công

Nhà văn Nguyễn Nhật Ánh chia sẻ những áp lực khi nhận lời viết bộ sách: Kính vạn hoa là bộ truyện đặc biệt đối với tôi, kéo rất dài thời gian, nó là cho người viết rất vất vả nhưng tôi cũng nhận được rất nhiều động viên. Tôi đã định viết tập chia tay 25 , nhưng vì sự kỳ vọng của bạn đọc nên tôi lại tiếp tục viết nữa.

Áp lực nữa là tập nào cũng phải đúng 10 chương. Viết xong thì lại phải giới thiệu tập tiếp theo, có tên sách, bìa, vài dòng giới thiệu nên rất áp lực. Tôi nhớ có lần tôi viết trước tập Xin lỗi mày tai to, lúc đó tôi chỉ hình dung cốt truyện có vẽ con chó và hình tên trộm. Thế nhưng trước lúc phải nộp bìa sách ra Hà Nội thì tôi nhận được bìa sách của họa sĩ Đỗ Hoàng Tường có hình con chó nhưng lại có đến 2 tên trộm. Tôi rất bất ngờ và bảo ô sao họa sĩ lại vẽ có tới 2 tên trộm. Lý do rất đơn giản là vẽ 2 tên trộm thì sẽ cân bằng tranh vẽ và đẹp hơn. Vì đến giờ phải nộp rồi nên sau đó khi viết tôi viết phải theo "kịch bản" của họa sĩ và phải thêm một tên trộm nữa - nhà văn Nguyễn Nhật Ánh chia sẻ.

Bộ sách ra mắt tập đầu tiên năm 1995, ra đều đặn trong suốt 7 năm cho tới khi tạm kết thúc ở tập thứ 45 vào năm 2002. Khi bộ sách dừng lại ở tập 45, độc giả bày tỏ sự tiếc nuối và hụt hẫng đến mức, NXB Kim Đồng phải in thêm một tập "Còn chút gì để nhớ", tập hợp ý kiến, nhận xét, thơ, tranh vẽ của độc giả để "xoa dịu" cơn khát Kính vạn hoa. Dự định kết thúc ở tập 45 sau nhiều trăn trở, nhưng 5 năm sau, trước sự nồng nhiệt của bạn đọc đối với bộ sách, nhà văn Nguyễn Nhật Ánh tiếp tục viết tiếp 9 tập nữa, trong suốt 3 năm.

Tới năm 2009, bộ sách Kính vạn hoa kết thúc ở con số 54 tập. Bộ truyện Kính vạn hoa có ý nghĩa đặc biệt, khơi một luồng gió mới cho nền văn học thiếu nhi Việt Nam thời kỳ đổi mới, mang đến một món ăn tinh thần lý thú bổ ích, giúp em các thêm yêu các tác phẩm văn học trong nước.

Trong 25 năm qua, không kể số lần tái bản, chỉ tính riêng số lần "biến hóa" trong hình thức mới với minh họa mới, Kính vạn hoa đã có tới 7 phiên bản khác nhau: bộ 45 tập (từ 1995 – 2001), bộ 3 tập (2003), bộ 5 tập (2006), bộ 6 tập (2010), bộ 9 tập (2010), bộ 54 tập (2012), bộ 18 tập (2016).

Ở thời điểm ra mắt, Kính vạn hoa đã tạo nên hiện tượng có một không hai trong làng xuất bản, xô đổ nhiều kỷ lục, làm kinh ngạc nhiều người: bộ truyện của tác giả Việt Nam nhiều tập nhất, tái bản nhanh nhất, có số lượng phát hành nhiều nhất, có nhiều nhân vật nhất (khoảng 200 nhân vật), thư bạn đọc gửi cho tác giả nhiều nhất (trên 10.000 bức thư)…