Các địa phương có cơ chế hỗ trợ về đất và một phần kinh phí để xây dựng nhà văn hóa (NVH), sân thể thao thôn, xóm, tổ dân phố (TDP), phần còn lại huy động từ sự đóng góp của nhân dân. Bắt tay vào xây dựng NTM nâng cao, từ năm 2018 đến nay, các địa phương trong tỉnh tiếp tục huy động các nguồn lực xã hội, phát huy vai trò chủ thể của nhân dân cải tạo, nâng cấp, mở rộng hệ thống cơ sở vật chất văn hóa, thể thao, bổ sung các trang thiết bị tập luyện, thi đấu, đáp ứng nhu cầu sinh hoạt văn hóa, văn nghệ, thể dục - thể thao (TDTT) của nhân dân. Huyện Hải Hậu là địa phương tiêu biểu trong xây dựng NTM của cả nước, phấn đấu trở thành huyện NTM nâng cao, NTM kiểu mẫu “sáng - xanh - sạch - đẹp để phát triển bền vững” giai đoạn 2021-2025. Với bề dày truyền thống hơn 40 năm là điển hình văn hóa cấp huyện của toàn quốc, mục tiêu của huyện đề ra là ngày càng nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của người dân. Sau khi hệ thống chiết chế văn hóa - thể thao cơ sở trên địa bàn huyện được đầu tư xây dựng cơ bản đồng bộ, cả 34 xã, thị trấn tiếp tục rà soát, bố trí quy hoạch diện tích đất dành cho các công trình: khu trung tâm văn hóa - thể thao, sân vận động xã, thị trấn, khu văn hóa - thể thao xóm, TDP để bổ sung xây dựng, hoàn thiện đạt chuẩn theo quy định. Năm 2021, các xã, thị trấn đã đề xuất và đưa vào quy hoạch đất đai giai đoạn 2021-2030 là 27,1ha đất dành cho xây dựng cơ sở vật chất văn hóa; 168,16ha đất dành cho xây dựng cơ sở TDTT. Đến nay, toàn huyện có 417/546 xóm, TDP có sân cầu lông; 386/546 xóm, TDP có sân bóng chuyền; 129/546 xóm, TDP có sân bóng đá mi-ni, trong đó có 8 sân cỏ nhân tạo; 216/546 xóm, TDP có bàn bóng bàn; 101 sân, khu TDTT liên xóm, TDP. Cũng trong năm 2021, huyện đã đầu tư xây dựng, lắp đặt thêm 207 bộ dụng cụ luyện tập TDTT ngoài trời, tổng số 1.380 dụng cụ TDTT, kinh phí xã hội hóa trên 12 tỷ đồng, nâng tổng số lên 399 bộ với tổng số 2.580 dụng cụ luyện tập TDTT ngoài trời, tổng kinh phí trên 22 tỷ đồng. Ở huyện Nghĩa Hưng, sau hơn 10 năm thực hiện công cuộc xây dựng NTM, NTM nâng cao, hướng tới NTM kiểu mẫu, cùng với nguồn ngân sách Nhà nước, huyện đã huy động được sự đóng góp to lớn từ nhân dân để xây dựng, cải tạo, nâng cấp hệ thống thiết chế văn hóa - thể thao, đáp ứng nhu cầu của nhân dân. Đến nay, 100% thôn, xóm, TDP trong huyện đều có nhà văn hóa (NVH), địa điểm sinh hoạt văn hóa thể thao cộng đồng với tổng kinh phí xây dựng lên tới hàng chục tỷ đồng. Các NVH được nâng cấp, mở rộng diện tích, cải tạo khuôn viên, có sân thể thao mi-ni và các công trình phụ trợ thiết yếu; 70% NVH thôn, xóm, TDP trên địa bàn huyện đã được trang bị tủ sách với đa dạng các loại sách, báo, tạp chí: pháp luật, khoa học - công nghệ, kinh tế - chính trị, văn hoá - xã hội. Toàn huyện có khoảng 250 sân cầu lông, gần 100 sân bóng chuyền, bóng đá… Ở huyện Xuân Trường, đến nay, cả 20 xã, thị trấn của huyện đã có NVH, hội trường đa năng sức chứa từ 200 chỗ ngồi trở lên, có sân vận động đạt chuẩn về diện tích, trong đó có ít nhất 1 sân tập thể thao đơn giản; 100% xóm, TDP có NVH, sân, khu thể thao, trong đó có trên 100 NVH được xây mới, 80% NVH đạt chuẩn.

Theo số liệu của Sở VH, TT và DL, tính đến hết năm 2021, toàn tỉnh có 10/10 huyện, thành phố có trung tâm văn hóa - thể thao; 158/226 xã, phường, thị trấn có trung tâm văn hóa - thể thao; 3.005 NVH, sân thể thao thôn, xóm, TDP; 2.135 điểm vui chơi, giải trí cấp tỉnh, 17 điểm vui chơi, giải trí cấp huyện, 206 điểm vui chơi cấp xã và 1.169 điểm vui chơi cấp thôn, xóm, TDP. Để phát huy hiệu quả hệ thống thiết chế văn hóa - thể thao, Sở VH, TT và DL thường xuyên tập huấn, bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ văn hóa cơ sở. Phòng VH-TT, Trung tâm VH, TT và TT các huyện, thành phố cử cán bộ chuyên môn hướng dẫn cán bộ văn hóa xã, phường, thị trấn về công tác quản lý,  tổ chức các hoạt động văn hóa, văn nghệ, TDTT... Năm 2021, toàn tỉnh đã tổ chức 158 lớp tập huấn về công tác nghiệp vụ văn hóa, thể thao cơ sở với tổng số 1.169 cán bộ, chuyên viên tham gia, qua đó đẩy mạnh phong trào văn hóa, văn nghệ, TDTT quần chúng. Theo số liệu thống kê, toàn tỉnh hiện có trên 900 tổ, tốp, đội, câu lạc bộ văn hoá, văn nghệ quần chúng và gần 1.500 nhóm, đội, câu lạc bộ TDTT từ cấp huyện, thành phố đến cấp xã, phường, thị trấn và các thôn, xóm, TDP. Hàng năm, vào các dịp lễ, tết, các ngày kỷ niệm lớn của địa phương, của đất nước như: Tết Nguyên đán, Tết Trung thu, Ngày Giải phóng miền Nam (30-4) và Quốc tế Lao động (1-5); Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh (2-9), Ngày hội Đại đoàn kết toàn dân (18-11), nhiều hội diễn, hội thi văn nghệ, thể thao quần chúng ở các địa phương trong tỉnh diễn ra sôi nổi ở các địa phương, tạo khí thế hăng say trong lao động sản xuất, góp phần nâng cao đời sống văn hóa, tinh thần cho nhân dân.

Đáng ghi nhận trong xây dựng hệ thống thiết chế văn hóa - thể thao cơ sở ở tỉnh ta là chính quyền các địa phương đã thực hiện tốt công tác quy hoạch, quản lý quy hoạch đất xây dựng, phát triển cơ sở vật chất, hạ tầng văn hóa, thể thao từ xã, thị trấn đến các thôn, xóm, TDP. Quá trình đầu tư xây dựng, các địa phương đều công khai kinh phí, thành lập các tổ giám sát thi công; tăng cường công tác quản lý, nêu cao trách nhiệm của cộng đồng đầu tư xây dựng, cải tạo, nâng cấp NVH, sân thể thao cơ sở để giảm áp lực gánh nặng cho ngân sách Nhà nước. Do vậy đến nay, cơ bản 100% các xã, thị trấn ở khu vực nông thôn và ngoại thành đã hoàn thành xây dựng hệ thống NVH, sân, khu thể thao các khu dân cư phục vụ cộng đồng.

Để thực hiện thắng lợi nhiệm vụ, mục tiêu xây dựng NTM nâng cao, kiểu mẫu giai đoạn 2021-2025, các cấp, các ngành, các địa phương trong tỉnh tiếp tục huy động các nguồn lực đầu tư phát triển hệ thống thiết chế văn hóa - thể thao cơ sở; trọng tâm là thực hiện chính sách khuyến khích xã hội hóa và tạo điều kiện để các cá nhân, tổ chức, doanh nghiệp đầu tư xây dựng, cải tạo, nâng cấp, mở rộng cơ sở vật chất, hạ tầng văn hóa, thể thao, bổ sung trang thiết bị phục vụ các hoạt động văn hóa, văn nghệ, TDTT, vui chơi giải trí của các tầng lớp nhân dân; đồng thời lồng ghép việc giữ vững, nâng cao chất lượng các tiêu chí văn hóa trong xây dựng NTM nâng cao, kiểu mẫu, đảm bảo cho văn hóa phát triển toàn diện, bền vững, hài hòa với phát triển kinh tế - xã hội. Chú trọng nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ, hiệu quả công tác của đội ngũ cán bộ văn hóa cơ sở; phát huy hiệu quả hoạt động của các NVH, sân thể thao thôn, xóm qua việc đẩy mạnh phong trào văn hóa, văn nghệ, TDTT, tổ chức các hội thi, hội diễn nghệ thuật, giao lưu, thi đấu thể thao, góp phần nâng cao đời sống tinh thần cho nhân dân./.