Hiện, kế hoạch hợp tác, liên kết đang được hai bên xây dựng để nâng cao công tác quản lý, bảo tồn và khai thác hiệu quả Di sản thiên nhiên liên biên giới đầu tiên này.

Tiềm năng đi cùng thách thức

Giám đốc Ban quản lý Vườn quốc gia Phong Nha-Kẻ Bàng Phạm Hồng Thái cho biết, Vườn quốc gia Phong Nha-Kẻ Bàng hai lần được công nhận Di sản thiên nhiên thế giới vào các năm 2003 và 2015. Vườn có diện tích vùng lõi là hơn 123.000ha và vùng đệm là 220.000ha. Vườn quốc gia Phong Nha-Kẻ Bàng có chung ranh giới tự nhiên với Vườn quốc gia Hin Nam Nô của Lào.

Xét trên khía cạnh tương đồng, Vườn quốc gia Phong Nha-Kẻ Bàng và Vườn quốc gia Hin Nam Nô là một trong những cảnh quan karst đá vôi và hệ sinh thái nổi bật và nguyên vẹn nhất trên thế giới.

Nằm tại điểm giao thoa của dãy núi Annam và vành đai đá vôi Trung Đông Dương, bắc qua biên giới Việt Nam và Lào. Sự hình thành karst đã phát triển từ khoảng 400 triệu năm trước và có thể được coi là khu vực karst quy mô lớn, lâu đời nhất ở châu Á.

Nơi đây có hệ động, thực vật vô cùng đa dạng, phong phú (2.953 loài thực vật, 1.394 loài động vật), với 43 loài mới phát hiện và nhiều loài quý hiếm chỉ thị cho hệ sinh thái rừng trên núi đá vôi. Riêng về cấu trúc ngầm ở Phong Nha-Kẻ Bàng có khoảng 1.000 hang động, trong đó 425 hang động đã được khảo sát, đo vẽ, khai thác phục vụ phát triển du lịch dịch vụ.

Sự đa dạng sinh học độc đáo với một số loài đặc hữu sinh sống trong các hệ sinh thái nhiệt đới cũng như hệ thống hang động, sông ngầm tạo cho Vườn quốc gia Phong Nha-Kẻ Bàng các giá trị đặc biệt, có ý nghĩa toàn cầu.

Hai Vườn quốc gia nêu trên đều có vùng đệm khá rộng lớn, trong khi đời sống người dân trong khu vực này còn nhiều khó khăn, tình trạng phá rừng vì mưu sinh diễn biến phức tạp. Mặt khác, điều kiện hạ tầng về giao thông, thông tin liên lạc, nhân lực... phục vụ công tác bảo vệ rừng còn yếu và thiếu, chưa đáp ứng được yêu cầu ngày càng cao đối với công tác bảo vệ, bảo tồn tài nguyên di sản trong giai đoạn mới.

Theo đồng chí Phạm Hồng Thái, cần sớm cụ thể hóa nhiệm vụ, mục tiêu hợp tác, phối hợp xuyên biên giới hiệu quả, góp phần gìn giữ và phát huy giá trị di sản chung cho thế hệ hôm nay và mai sau.

Sớm có khung hợp tác xuyên biên giới

Bộ trưởng Văn hóa và Du lịch Lào Suanesavanh Vignaket chia sẻ, Chính phủ và toàn thể xã hội Lào vinh dự khi Vườn quốc gia Hin Nam Nô được ghi danh là một phần mở rộng của Vườn quốc gia Phong Nha-Kẻ Bàng, Di sản thiên nhiên thế giới tại Việt Nam. Chính phủ Lào sẽ tiếp tục hợp tác với Chính phủ Việt Nam để tăng cường hợp tác ở tất cả các cấp độ xã hội, với trọng tâm là tăng cường sự tham gia có tính tham vấn và bao trùm của các cộng đồng địa phương trong việc quản lý di sản thế giới quý báu này.

Theo Trưởng đại diện Văn phòng UNESCO tại Việt Nam Jonathan Wallace, Ủy ban Di sản thế giới đã chỉ ra, những công viên này đang phải đối mặt với những áp lực đáng kể: Các loài xâm lấn, săn bắn trái phép, khai thác tài nguyên, phát triển hạ tầng và du lịch mở rộng. Để giải quyết những thách thức này, cần có sự quản lý phối hợp của các cấp chính quyền một cách mạnh mẽ và sự tham gia tích cực của cộng đồng như những người thụ hưởng và gìn giữ. Sự tham gia của cộng đồng trong bảo vệ, gìn giữ và bảo tồn di sản thế giới là rất quan trọng, quyết định tới hiệu quả công tác bảo tồn di sản.

Tại Hội thảo quốc tế về hợp tác xuyên biên giới giữa Vườn quốc gia Phong Nha-Kẻ Bàng và Vườn quốc gia Hin Nam Nô, đồng chí Phạm Hồng Thái cho rằng, khung hợp tác xuyên biên giới là một trong những công cụ để quản trị tốt di sản và cũng là nền móng để triển khai các hoạt động hợp tác xuyên biên giới hiện tại cũng như trong tương lai.

Hội thảo đã xác định được tầm nhìn chung và 8 mục tiêu hợp tác quản lý cho đến năm 2050. Trên cơ sở đó, các bên cụ thể hóa các mục tiêu thành những hoạt động thiết thực, khả thi và có tính bền vững trong các lĩnh vực: Bảo tồn đa dạng sinh học, nghiên cứu khoa học, phát triển du lịch sinh thái, nâng cao sinh kế cộng đồng và quản trị di sản xuyên biên giới một cách bền vững.

Dưới góc độ của một chuyên gia về du lịch, ông Nguyễn Châu Á, Tổng Giám đốc Oxalis Adventure cho rằng, điều kiện để UNESCO thông qua là đây phải là di sản liên kết giữa Phong Nha-Kẻ Bàng và Hin Nam Nô. Điều này có nghĩa rằng nếu có sự xâm hại từ bất kỳ phía nào thì đều sẽ ảnh hưởng đến danh hiệu di sản của cả hai.

Hai Vườn quốc gia này hiện có một cửa khẩu đi xuyên qua di sản, đó là đường 20 Quyết thắng và cửa khẩu Cà Roòng. Hiện nay, cửa khẩu này chỉ cho phép công dân của hai nước qua lại và chưa cho phép công dân nước thứ ba đi qua. Trong tương lai, nếu nâng cấp cửa khẩu này thành cửa khẩu quốc tế chỉ dành riêng cho du lịch thì hoạt động du lịch sẽ đa dạng hơn và hai di sản này sẽ trở thành điểm hút khách du lịch nhất Đông Nam Á, mang tới những trải nghiệm tuyệt vời mà không có ở bất cứ nơi đâu.

Trưởng đại diện Văn phòng UNESCO tại Việt Nam Jonathan Wallace mong Chính phủ hai nước Việt Nam và Lào cũng như hai tỉnh có chung đường biên giới, chủ nhân di sản liên biên giới đầu tiên trong khu vực Đông Nam Á cùng nhau nỗ lực bằng những hành động, mục tiêu, giải pháp cụ thể để Phong Nha-Kẻ Bàng và Hin Nam Nô tiếp tục truyền cảm hứng cho thế giới như là biểu tượng của sự hợp tác quốc tế mẫu mực, bảo vệ và bảo tồn kỳ quan thiên nhiên bền vững.