Kinh nghiệm về giảm nghèo gắn với tăng trưởng xanh của một số nước
23/10/2025 | 14:12Báo cáo của UNDP và UNEP về “Xây dựng nền kinh tế xanh tạo ra kết quả giảm nghèo” đã đưa ra một số bài học kinh nghiệm của các nước đang phát triển trên thế giới về giảm nghèo gắn với tăng trưởng xanh.
Theo đó, đổi mới chính sách tài khóa môi trường là nội dung đầu tiên được đề cập đến. Chính sách tài khóa có thể được sử dụng để gắn kết các kết quả về môi trường và giảm nghèo với kinh tế xanh. Nội dung này đã được các nước phát triển (như Anh, Đức, Mỹ…) và một số nước đang phát triển (như Brazil, Ấn Độ. Trung Quốc…) sử dụng để đạt được 3 lợi ích cùng lúc về tăng ngân sách, cải thiện môi trường và giảm nghèo.
Đổi mới chính sách tài khóa môi trường thể hiện ở một loạt các thay đổi chính sách tài khóa, bao gồm: đối mới chính sách giá năng lượng và nước để loại bỏ các khoản trợ cấp trong ngành nông nghiệp và năng lượng gây hại cho môi trường (ví dụ, loại bỏ trợ cấp đối với các nhiên liệu và hàng hóa/đầu vào sản xuất gây hại cho môi trường); trợ cấp có mục tiêu để đạt các mục tiêu bao trùm mà không làm giảm hiệu quả (ví dụ, trợ cấp cho các chương trình/sản phẩm dựa trên sản xuất xanh, sạch, hữu cơ, phát triển năng lượng tái tạo); và sử dụng thuế, phí để trang trải các chi phí bù đắp lại sự suy giảm hệ sinh thái và ô nhiễm môi trường (ví dụ, đánh thuế, phí môi trường đối với các doanh nghiệp/dự án sử dụng công nghệ gây ô nhiễm/gây hại cho tài nguyên thiên nhiên và hệ sinh thái; thực hiện chương trình chi trả dịch vụ môi trường rừng).
Nguồn ngân sách có được từ các chính sách giảm trợ cấp và tăng thuế, phí này được đầu tư trở lại cho các địa bàn nghèo và cải thiện các dịch vụ xã hội cho người nghèo, để thực hiện các chính sách bảo trợ xã hội do tình trạng mất việc làm khi phát triển kinh tế xanh, đầu tư cho giáo dục đào tạo, và phát triển các ngành nghề/sinh kế xanh thông qua đầu tư vào năng lượng tái tạo, hạ tầng năng lượng và cải thiện hiệu quả sinh kế trong quá trình chuyển đổi sang nền kinh tế xanh.
Đáng lưu ý, các chính sách tài khóa môi trường cần được thiết kế cẩn thận để thực sự có lợi cho giảm nghèo. Chẳng hạn chính sách hỗ trợ sản xuất và sử dụng xe điện có thể không có lợi trực tiếp cho người nghèo, hoặc chính sách giảm trợ cấp cho nhiên liệu hóa thạch có thể gây hại cho một bộ phận người nghèo đang phụ thuộc vào loại nhiên liệu này.

Một số nước đang phát triển (như Ấn Độ, Nam Phi, Mexico, Brazil…) có chương trình tạo việc làm công như là chiến lược giảm nghèo hiệu quả, Việt Nam có thể tham khảo kinh nghiệm này để hỗ trợ vùng đồng bào miền núi thoát nghèo trong giai đoạn tới (ảnh minh họa: Vĩnh Quý)
Tiếp đến là các chương trình tạo việc làm. Một số nước đang phát triển (như Ấn Độ, Nam Phi, Mexico, Brazil…) có chương trình tạo việc làm công như là chiến lược giảm nghèo hiệu quả. Một số chương trình việc làm tập trung vào quản lý tài nguyên thiên nhiên, như cải tạo đất, trồng rừng, phòng chống lũ lụt, làm sạch nguồn nước… Tầm quan trọng của các chương trình việc làm đóng góp vào xanh hóa nền kinh tế và có lợi cho thu nhập và các chiều phi thu nhập khác của người nghèo ngày càng được nhiều nước quan tâm.
Quản lý hệ sinh thái bền vững và phát triển Sinh kế xanh/sinh thái cũng là một trong những kinh nghiệm được đề cập tới. Các can thiệp quản lý hệ sinh thái bền vững được thiết kế cẩn thận giúp thích ứng với biến đổi khí hậu, giảm rủi ro thiên tai, đồng thời có thể đóng góp trực tiếp cho giảm nghèo bằng cách tạo thu nhập thông qua các hoạt động cải thiện môi trường, như cải thiện nguồn nước, quản lý rừng cộng đồng, khai thác bền vững lâm sản ngoài gỗ… Nhiều nước đã chú trọng xây dựng các mô hình sinh kế xanh dựa vào sinh thái bền vững ví dụ các mô hình xen canh/luân canh, mô hình nuôi và khai thác thủy sản dựa vào bảo tồn rừng ngập mặn, các mô hình sản xuất hữu cơ, thực hành nông nghiệp tốt, mô hình nông nghiệp giảm phát thải, không sử dụng phân bón vô cơ và thuốc bảo vệ thực vật không có nguồn gốc sinh học…
Bên cạnh đó việc phát triển du lịch được chú trọng. Đặc biệt, phát triển du lịch sinh thái, du lịch xanh, du lịch cộng đồng là một chiến lược giúp đạt được cả 3 mục tiêu về kinh tế, xã hội và môi trường, có thể giúp các cộng đồng địa phương và người nghèo cải thiện sinh kế, thu nhập dựa trên các nguồn lực tự nhiên có sẵn. Rất nhiều nước (như Thái Lan, Nepal, Ecuador, và cả Trung Quốc, Việt Nam, Lào, Campuchia…) đã và đang chú trọng phát triển du lịch sinh thái, du lịch xanh, du lịch cộng đồng như một giải pháp gắn kết giữa bảo tồn và phát triển bền vững, nhất là ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi với sự tham gia của tất cả các bên liên quan.
Báo cáo này cũng cho biết, phát triển năng lượng tái tạo hoàn toàn có thể giúp cho giảm nghèo, thông qua cải thiện tiếp cận điện năng – đóng vai trò tối quan trọng trong đời sống, sinh kế, giáo dục, y tế… của người nghèo. Các công nghệ, thiết bị sử dụng năng lượng sạch, tiết kiệm năng lượng với giá cả hợp lý sẽ giúp cải thiện tình trạng "nghèo năng lượng". Điển hình là Trung Quốc với năng lượng tái tạo (điện gió, điện mặt trời) đã và đang trở thành ngành kinh tế mũi nhọn, được đầu tư mạnh mẽ với nhiều ưu đãi.
Báo cáo cũng chỉ ra, có hai mối liên hệ đáng kể giữa quản lý rác thải và nghèo đói. Thứ nhất, người nghèo có xu hướng bị ảnh hưởng bất lợi nhất từ quản lý rác thải không hiệu quả ở các nước đang phát triển. Thứ hai, hàng triệu người nghèo đang có sinh kế (ở khu vực phi chính thức) và thu nhập từ rác thải (thu gom/phân loại rác, tái chế/tái sử dụng rác), nhất là ở những nơi không phù hợp/không sẵn có các dịch vụ thu rác tập trung và xử lý rác công nghiệp. Quản lý tốt rác thải theo hướng giảm nghèo sẽ góp phần thực hiện đa dạng hóa, phát triển hợp tác đa bên trong quản lý rác thải, bao gồm cả các sáng kiến/mô hình quản lý rác thải dựa vào cộng đồng.












