Ngành công nghiệp sáng tạo có nhiều đóng góp to lớn

Diễn đàn là dịp để chuyên gia, nhà nghiên cứu và đại diện nhiều quốc gia nhằm chia sẻ mô hình phát triển đô thị sáng tạo, thảo luận vai trò của văn hóa, di sản và thiết kế trong kiến tạo địa điểm, cũng như mở rộng hợp tác khu vực hướng tới tương lai bền vững cho châu Á.

Chia sẻ tại Diễn đàn, bà Nguyễn Phương Thảo - Giám đốc các chương trình Nghệ thuật và Công nghiệp sáng tạo, Hội Đồng Anh tại Việt Nam cho biết: Năm 2014, công tác lập bản đồ hệ sinh thái sáng tạo lần đầu tiên được tiến hành tại Việt Nam. Khi đó, báo cáo về hệ sinh thái sáng tạo do Hội đồng Anh đặt hàng nhà báo Trương Uyên Ly thực hiện điểm tên gần 40 không gian văn hóa sáng tạo. Năm 2025, khảo sát mới nhất cũng do Hội đồng Anh khỏi xuống cùng nhóm nghiên cứu đến từ các địa phương Đà Lạt, Đà Nẵng - Hội An, Hà Nội, Huế, và thành phố Hồ Chí Minh ghi nhận gần 300 tổ chức và cá nhân trong mạng lưới hoạt động sáng tạo sôi nổi, đa dạng.

Trong quá trình hơn mười năm, khái niệm "không gian văn hóa sáng tạo" được Hội đồng Anh giới thiệu đến Việt Nam đã có sự chuyển mình mạnh mẽ. Từ những tổ chức siêu nhỏ, hoạt động khá đơn độc với các hình thức nghệ thuật chuyên ngành, các không gian văn hóa sáng tạo đã dần trở thành những điểm sáng trong cộng đồng. Những người sáng lập và làm việc tại các không gian này thực sự nhiệt huyết với sứ mệnh đem văn hóa, nghệ thuật và sáng tạo đến với cộng đồng, đồng thời đóng góp vào các tiêu chí phát triển bao trùm, hướng về một tương lai giàu giá trị bền vững cho mọi đối tượng trong xã hội.

"Qua chặng đường mười năm đó, những khó khăn ban đầu phần nào đã vơi đi. Hiện đã có những mô hình hợp tác công tư thành công, và hình thức đầu tư tư nhân cho các phức hợp nghệ thuật đã bước đầu lan rộng. Đối mặt với những thử thách cũng như cơ hội của thời đại mới, những người đi đầu trong ngành sáng tạo vẫn khá lạc quan nhìn về tương lai. Trong sự lạc quan đó là hy vọng Việt Nam sẽ theo kịp được sự chuyển mình của thế giới với những ưu tiên chính sách và đầu tư thiết thực để phát triển ngành công nghiệp văn hóa sáng tạo, lấy văn hóa là một trụ cột của phát triển bền vững" - bà Nguyễn Phương Thảo nói.

Nhấn mạnh đến sự đóng góp to lớn của ngành công nghiệp sáng tạo, bà Harahap Siti Camelia - Trưởng bộ phận Kinh tế Sáng tạo khu vực Đông Á, Hội Đồng Anh cho biết: Ngành công nghiệp sáng tạo đóng góp 124 tỷ bảng Anh vào GVA năm 2023 — khoảng 5,2% nền kinh tế Vương quốc Anh. Đây là động lực tăng trưởng dài hạn cho việc làm, nghiên cứu và phát triển (R&D) và xuất khẩu. Mang đến 2,4 việc làm trên khắp Vương quốc Anh (tháng 7 năm 2023 - tháng 6 năm 2024), chiếm khoảng 7% tổng số việc làm;

Xuất khẩu dịch vụ sáng tạo (2021): 45,6 tỷ bảng Anh — 14,6% tổng giá trị dịch vụ của Vương quốc Anh; đứng thứ 3 trên toàn cầu. Phim/TV, quảng cáo, thiết kế & âm nhạc là dự án tạo nên sức mạnh mềm của Vương quốc Anh trên toàn thế giới. Xuất khẩu hàng hóa sáng tạo (2021): 9,2 tỷ bảng Anh — sách, phương tiện ghi âm, nghệ thuật và thiết kế. Trưng bày sở hữu trí tuệ và nghề thủ công của Vương quốc Anh trên thị trường toàn cầu; Lực lượng lao động trong ngành game lớn nhất châu Âu: Hơn 28.000 nhà phát triển (chỉ số lực lượng lao động).

Cũng theo bà Harahap Siti Camelia, tháng 6/2025, Vương quốc Anh vừa chính thức công bố "Chiến lược công nghiệp hiện đại" mới - một chiến lược táo bạo kéo dài mười năm nhằm góp phần đạt được tăng trưởng mạnh mẽ, an toàn và bền vững. Tập trung vào tám lĩnh vực tăng trưởng cao (IS-8) , đưa các ngành công nghiệp sáng tạo làm nền tảng; Quan hệ đối tác mới, hợp tác giữa chính phủ và doanh nghiệp vì sự thịnh vượng chung; Chuyển đổi sang phát thải ròng bằng 0, thúc đẩy tăng trưởng bền vững trên tất cả các lĩnh vực.

Điều này có nhiều ý nghĩa đối với việc kiến tạo không gian sáng tạo. Đó là, tập trung nỗ lực vào các thành phố và cụm, hỗ trợ các khu vực có tiềm năng tăng trưởng lớn nhất, ví dụ như Dundee cho trò chơi điện tử, CreaTeach ở West Midlands, West Yorkshire và Bristol và Bath, Phim ở Sunderland…; Ngân hàng Doanh nghiệp Anh sẽ khởi động chương trình Cluster Champion. Chương trình này sẽ được hỗ trợ bởi việc mở rộng Quỹ Đầu tư Quốc gia và Khu vực... Bên cạnh đó, việc ra mắt Trung tâm Giáo dục Nghệ thuật và Âm nhạc Quốc gia mới, sự phát triển của các chương trình đào tạo tăng trưởng và kỹ năng, cùng với các trại huấn luyện kỹ năng sáng tạo khu vực sẽ đảm bảo hỗ trợ tài năng và cơ hội trên khắp cả nước, từ đó tăng năng suất.

Việt Nam có nhiều tiềm năng để phát triển

Chia sẻ kinh nghiệm từ Nhật Bản, ông Yoshioka Norihiko – Giám đốc Quỹ giao lưu văn hóa Nhật Bản tại Việt Nam cho biết: Việt Nam có tiềm năng rất lớn để phát triển các lễ hội văn hóa đặc sắc. Cảnh quan, lịch sử và cộng đồng sáng tạo trẻ của các bạn mang đến những tiềm năng phong phú. Bên cạnh đó, tại Việt Nam, chúng ta đang chứng kiến sự phát triển nhanh chóng ở những địa điểm như Sa Pa, Đà Nẵng và Phú Quốc, được dẫn dắt bởi các tập đoàn bất động sản lớn. Mặc dù những khoản đầu tư này mang lại cơ sở hạ tầng và du lịch, nhiều khu vực nhưng trong số này ngày càng giống nhau - tức là tuy đẹp nhưng thiếu bản sắc độc đáo - bởi vì các động lực kinh tế đang lấn át sự khác biệt về văn hóa.

Qua đó, từ kinh nghiệm của Nhật Bản, ông Yoshioka Norihiko muốn nhấn mạnh một số nguyên tắc, đó là sự độc lập trong nghệ thuật, các chuyên gia sáng tạo nên định hình tầm nhìn nghệ thuật, đảm bảo uy tín và chất lượng; Sự tham gia của cộng đồng, tình nguyện viên, sinh viên, các nhóm văn hóa và cộng đồng địa phương nên tích cực tham gia, từ đó xây dựng niềm tin và tính kế thừa; Vai trò của Chính phủ là tạo điều kiện, cần tạo điều kiện thuận lợi, giảm thiểu rào cản và hỗ trợ giá trị văn hóa lâu dài.

Đặc biệt, vai trò xây dựng của các tập đoàn lớn, lấy ví dụ từ Nhật Bản, triển lãm nghệ thuật Setouchi Triennale cho thấy sự hỗ trợ của các tập đoàn lớn có thể vô cùng quý giá khi phù hợp với tầm nhìn văn hóa. Là một công ty lớn, Benesse đầu tư đáng kể nhưng không áp đặt logic thương mại lên các quyết định nghệ thuật. Công ty "tài trợ mà không can thiệp", tôn trọng vai trò lãnh đạo của các giám tuyển và nghệ sĩ. Mô hình này rất quan trọng: vừa bảo vệ sự sáng tạo, vừa cho phép phát triển bền vững lâu dài. Ngược lại, nếu các tập đoàn lớn thúc đẩy phát triển khu vực chỉ bằng động lực thị trường, kết quả có thể là những không gian đồng nhất, thiếu tính đặc thù văn hóa

Việt Nam có cơ hội đi theo một con đường khác bằng cách kết hợp nguồn lực doanh nghiệp, chuyên môn nghệ thuật Việt Nam, sự tham gia của cộng đồng địa phương và sự chỉ đạo chu đáo của Chính phủ, mỗi vùng miền có thể vun đắp bản sắc văn hóa độc đáo của riêng mình. Nếu những yếu tố này kết hợp với nhau, Việt Nam có thể tạo ra những lễ hội và điểm đến văn hóa không hề đơn điệu mà còn mang đậm dấu ấn quốc tế, chân thực sâu sắc và tự tin về văn hóa.

"Với tư cách Trung tâm Giao lưu Văn hóa Nhật Bản, chúng tôi luôn cam kết gia tăng hơn nữa sự giao lưu văn hóa giữa Nhật Bản và Việt Nam, cũng như giữa Nhật Bản và thế giới. Chúng tôi sẽ tiếp tục hỗ trợ sự phát triển của văn hóa lễ hội tại Việt Nam - bằng cách thúc đẩy hợp tác nghệ thuật, củng cố mạng lưới sáng tạo và giúp tạo điều kiện cho sự phát triển của các biểu đạt văn hóa. Thông qua những nỗ lực này, chúng tôi hy vọng sẽ góp phần giúp Việt Nam được biết đến như một quốc gia có những lễ hội sôi động mang đặc trưng văn hóa và dấu ấn quốc tế hóa" - ông Yoshioka Norihiko khẳng định.

Diễn đàn Sáng tạo châu Á năm 2025 là bước đi chiến lược trong nỗ lực đưa văn hóa và sáng tạo trở thành động lực phát triển mới của Việt Nam và khu vực. Trong bối cảnh châu Á thay đổi nhanh chóng, sự kết nối giữa tri thức quốc tế và giá trị bản địa càng trở nên quan trọng.

Khi các quốc gia cùng chia sẻ kinh nghiệm, cùng thử nghiệm mô hình mới và cùng hành động vì cộng đồng, văn hóa và sáng tạo chính là biểu hiện của bản sắc đồng thời trở thành nguồn lực cốt lõi để châu Á bước vào tương lai bền vững, công bằng và giàu tính nhân văn.