Lực lượng trẻ bắt kịp khuynh hướng sáng tác của thế giới

Phát biểu đề dẫn hội thảo, Phó Cục trưởng Cục Nghệ thuật biểu diễn Trần Hướng Dương cho biết: Hội thảo là diễn đàn để các nhà văn, chuyên gia, nhà khoa học, nhà nghiên cứu làm rõ những vấn đề về nâng cao năng lực sáng tác trẻ, đề xuất giải pháp, nâng cao vai trò của cơ quan nhà nước, hội chuyên ngành về văn học trong việc tạo dựng sự phát triển văn học trẻ.

Thực tế cho thấy, chất lượng sáng tác trẻ chịu tác động nhiều chiều, nhiều yếu tố và xu hướng ảnh hưởng khác nhau. Do đó, rất cần đổi mới về nội dung, phương thức, định hướng sáng tác. Câu hỏi đặt ra là đổi mới đến đâu, làm thế nào để nâng cao chất lượng sáng tác trẻ, thẩm thấu đến với người viết trẻ, công chúng, bạn đọc đón nhận, tạo cơ sở hình thành giá trị trong nền văn chương nước nhà. Ban tổ chức mong muốn các đại biểu tham dự từ góc độ thực tiễn và khoa học nêu lên tổng quan hoạt động sáng tác văn học trẻ hiện nay; điểm mạnh và hạn chế; chia sẻ mô hình hỗ trợ nhà văn trẻ tại một số quốc gia công nghiệp phát triển phù hợp với nước ta; phát huy vai trò của công tác lý luận phê bình văn học; chính sách phát triển văn học thông qua các cuộc thi, giải thưởng văn học, trại sáng tác, phát triển văn học thiếu nhi, đào tạo người viết trẻ, hỗ trợ, đào tạo các nhà văn trẻ, văn học trên không gian mạng...

Nhà thơ Trần Hữu Việt, Trưởng ban Nhà văn trẻ (Hội Nhà văn Việt Nam) chia sẻ: Năm 2022, Hội Nhà văn Việt Nam tổ chức Hội nghị viết văn trẻ toàn quốc với 138 đại biểu tiêu biểu, có tuổi đời dưới 35 tham dự. Đây là số lượng đại biểu đông nhất so với 2 hội nghị trước đó trong vòng 10 năm qua. Trong số các đại biểu có hội viên trẻ của Hội Nhà văn Việt Nam, tuổi đời dưới 35 nhưng họ sở hữu "gia tài" ấn tượng. Ví dụ như gương mặt Đinh Phương với 6 tập truyện ngắn và tiểu thuyết; Văn Thành Lê có 13 đầu sách gồm tập truyện ngắn, tản văn, thơ, chân dung văn học; Lữ Thị Mai 33 tuổi đã viết 10 đầu sách gồm thơ, trường ca, truyện ngắn, tản văn...

Theo ông Trần Hữu Việt, bên cạnh lối viết truyền thống, nhiều cây bút trẻ đã có những tìm tòi, thể nghiệm, bắt kịp những khuynh hướng sáng tác mới của thế giới hiện nay như văn học phi hư cấu, tiểu thuyết giả tưởng hay hiện thực huyền ảo. Một số người quay về với tiểu thuyết trinh thám, kinh dị, tạo thành bức tranh văn chương phong phú. Có hiện tượng đáng lưu ý là gần đây, nhiều tác giả trẻ tập trung vào đề tài lịch sử, lý giải lịch sử bằng cái nhìn đương đại.

Nhưng theo thống kê, số hội viên trẻ của Hội Nhà văn Việt Nam (tính đến tuổi 40) chỉ khoảng 4%; nếu tính từ 35 tuổi trở xuống thì chỉ được khoảng 1,7% - một con số qua thấp và đã duy trì từ nhiều năm nay. Trong đó, lực lượng lý luận phê bình và dịch văn học thấp, chủ yếu là người sáng tác mảng thơ và văn xuôi. Để nâng cao chất lượng sáng tác văn học trẻ, nhà thơ Trần Hữu Việt cho rằng trước hết cần quan tâm vấn đề đào tạo nhân lực; tiếp theo là tổ chức các cuộc thi văn học với giải thưởng uy tín, giá trị cao nhằm cổ vũ, khích lệ người trẻ vững tâm đi tiếp trên con đường văn học. Cùng với đó, Nhà nước phải có chính sách hỗ trợ các cây bút trẻ xuất bản tác phẩm, có thể thông qua đặt hàng...

Tại hội thảo, nhiều đại biểu đã nêu ý kiến thiết thực đóng góp nhằm nâng cao chất lượng sáng tác văn học trẻ. Phó Giáo sư, Tiến sỹ Phạm Xuân Thạch, Khoa Văn học nêu vấn đề hỗ trợ sáng tác của nhà văn mới bắt đầu sự nghiệp trong liên hệ với mô hình khởi nghiệp và hệ sinh thái khởi nghiệp; nhà văn trẻ Huyền Trang nói về mô hình khóa đào tạo viết văn quốc tế.

Chủ tịch Hội Nhà văn Thành phố Hồ Chí Minh Trịnh Bích Ngân nêu ý kiến về nâng cao chất lượng sáng tác văn học trẻ tại Thành phố thông qua các giải thưởng nhằm khuyến khích khởi nghiệp văn chương cho sinh viên các trường đại học, khơi dậy đam mê văn chương với thế hệ trẻ... Bà cũng nêu rõ Nhà nước cần gấp rút có chiến lược đầu tư cho quảng bá văn học Việt Nam ra thế giới.

Tính dân tộc, bản sắc văn hóa là chất liệu quan trọng

Phát biểu kết luận hội thảo, Thứ trưởng Bộ VHTTDL Tạ Quang Đông nhấn mạnh văn học Việt Nam đang có sức sống mãnh liệt bởi các thế hệ trẻ ngày nay đang tiếp bước thế hệ bậc cha anh. Văn học là nền tảng đặc biệt quan trọng giúp nền văn học, nghệ thuật Việt Nam phát triển mạnh mẽ. Nhiều bộ phim hay, vở kịch nổi tiếng, ca khúc… đều dựa trên chất liệu văn học. Nếu không có văn học, nghệ thuật sẽ mất đi hẳn "mảnh đất" để phát triển.

Theo Thứ trưởng, trong thời gian qua, Đảng, Nhà nước đã rất chú trọng đến phát triển văn hóa, nghệ thuật; trong đó có văn học. Đặc biệt sau Hội nghị Văn hóa toàn quốc năm 2021, sự chỉ đạo trực tiếp của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng, việc đầu tư cho văn học, tư duy trong quản lý văn hóa, nghệ thuật đã có nhiều chuyển biến tích cực từ Trung ương đến địa phương. Lĩnh vực văn học ngày càng được chú trọng, quan tâm phát triển.

"Văn học Việt Nam hiện nay đã khẳng định được vị thế với việc Hội Nhà văn Việt Nam cùng các hội văn học, nghệ thuật tăng cường tổ chức các sự kiện lớn về văn chương. Cũng nhờ những sự kiện này, cơ quan quản lý nhà nước đã nắm bắt được những tồn tại trong phát triển nền văn học, nghệ thuật nước nhà; từ đó đưa ra nhiều giải pháp để đưa công tác quản lý nhà nước về văn học đi vào bài bản, khoa học, chuyên nghiệp"- Thứ trưởng Tạ Quang Đông chia sẻ.

Tuy nhiên Thứ trưởng nhận định, văn học Việt Nam hiện nay đang đối mặt với vấn đề thiếu vắng những cây viết trẻ, một phần đến từ thế hệ trẻ chưa định hình được nghề viết văn sẽ đem lại những giá trị gì. Giới trẻ ngày nay phải hiểu rằng văn học chính là một trong những nền tảng phát triển của xã hội. Sáng tác văn học giúp ích rất nhiều cho các lĩnh vực. Một sinh viên tốt nghiệp ngành này có thể viết kịch bản, phê bình văn học, làm dịch giả, phóng viên… Thực tế, đây đều là các ngành đang "khát" nhân lực.

Một vấn đề khác được Thứ trưởng chỉ rõ là hiện nay, Bộ VHTTDL đang triển khai Đề án đào tạo, bồi dưỡng nhân lực văn hóa nghệ thuật ở nước ngoài đến năm 2030. Trong đó, Đề án có đề cập đến lĩnh vực lý luận và sáng tác văn học. Bộ VHTTDL cũng đặc biệt tạo điều kiện cho những bạn trẻ đăng ký đi đào tạo lĩnh vực văn học. Có những trường đại học danh tiếng nhất trên thế giới, đủ điều kiện để công nhận bằng và nếu sinh viên có nguyện vọng, Nhà nước đều hỗ trợ kinh phí đi học. Nhưng thực tế, rất ít sinh viên đăng ký và nếu có, ngoại ngữ lại trở thành rào cản rất lớn.

Trong thời gian tới, Thứ trưởng Tạ Quang Đông mong muốn lực lượng các cây viết trẻ không ngừng học hỏi kỹ năng; hăng say sáng tác, cho ra đời những tác phẩm mang đậm giá trị tư tưởng, văn hóa, lịch sử.

"Muốn làm được điều này, các cây viết trẻ cần chuyên tâm bồi dưỡng đạo đức, chính trị, tư tưởng; chủ động tìm hiểu định hướng, chính sách của Đảng, Nhà nước trong phát triển văn học, nghệ thuật thời kỳ đổi mới, hội nhập. Hội nhập nhưng không được phép hòa tan, khi đưa được các tác phẩm của mình đến với bạn bè thế giới, các cây viết trẻ không được phép quên đi tính dân tộc. Những giá trị văn hóa truyền thống phải luôn được đề cao và là chất liệu quan trọng để sáng tác. Bộ VHTTDL luôn sẵn sàng tổ chức các trại sáng tác cho các cây viết trẻ để học hỏi, sáng tác, quảng bá tác phẩm văn học của mình. Bộ VHTTDL cũng đang nỗ lực xây dựng dự thảo Nghị định về hoạt động văn học, tạo đà cho sự phát triển của văn học Việt Nam, nhất là văn học trẻ"- Thứ trưởng Tạ Quang Đông nhấn mạnh./.