Thúc đẩy tri thức liên ngành, đối thoại quốc tế và đổi mới sáng tạo

Phát biểu khai mạc Hội thảo, PGS. TS Đào Thanh Trường, Phó giám đốc Đại học Quốc gia Hà Nội cho biết: Kinh nghiệm phát triển của nhiều quốc gia trên thế giới đã chỉ ra công nghệ là động lực của đổi mới quốc gia, tri thức là nền tảng phát triển nhưng chính văn hóa và nghệ thuật là không gian nuôi dưỡng tư duy sáng tạo trong khi công nghiệp sáng tạo trở thành cầu nối giữa tri thức - công nghệ - thị trường, giữa các ngành khoa học cơ bản với các lĩnh vực mang tính ứng dụng. Mặt khác, thực tế phát triển giáo dục đại học trên thế giới cũng cho thấy không có một đại học đa ngành - đa lĩnh vực hiện đại nào lại thiếu sự hiện diện của các ngành khoa học xã hội - nhân văn, nghệ thuật và sáng tạo. Ngược lại, chính những lĩnh vực này đem lại chiều sâu nhân văn, bản sắc văn hóa và tính đổi mới cho toàn bộ hệ thống khoa học công nghệ.

Do đó, dù không chính thức nằm trong danh mục các lĩnh vực khoa học công nghệ lõi, công nghiệp văn hóa và nghệ thuật sáng tạo giữ vẫn vai trò đặc biệt quan trọng trong các lĩnh vực chiến lược của Đại học quốc gia Hà Nội vì đây là lĩnh vực tạo ra những giá trị mới dựa trên bản sắc, sáng tạo và năng lực công nghệ. Thậm chí, sự phát triển mạnh mẽ của các ngành như thiết kế sáng tạo, nghệ thuật số, điện ảnh, truyền thông, nội dung số, di sản và du lịch văn hóa đã là một những động lực thúc đẩy sự phát triển của các lĩnh vực khoa học công nghệ, đem lại giá trị cao cho nền kinh tế. Trong suốt thời gian vừa qua, Đại học Quốc gia Hà Nội đã và đang triển khai nhiều chương trình khoa học công nghệ để phát triển các lĩnh vực khoa học xã hội nhân văn cũng như tạo ra sự gắn kết các lĩnh vực sáng tạo - nghệ thuật với khoa học công nghệ lõi. Những nỗ lực này sẽ tạo nên mô hình đại học của tương lai - nơi tri thức khoa học, công nghệ và văn hóa cùng hội tụ.

"Việc tổ chức Hội thảo Kết nối Việt Nam lần thứ 15 là minh chứng sống động cho cam kết của Đại học Quốc gia Hà Nội trong việc thúc đẩy tri thức liên ngành, đối thoại quốc tế và đổi mới sáng tạo. Chúng tôi tin rằng những thảo luận tại diễn đàn hôm nay - về công nghiệp sáng tạo, giáo dục, văn hóa, khoa học dữ liệu và AI - sẽ góp phần quan trọng vào việc định hình tương lai của giáo dục đại học Việt Nam, đồng thời củng cố chiến lược phát triển Đại học Quốc gia Hà Nội trên con đường trở thành đại học tinh hoa - trung tâm tri thức và sáng tạo của quốc gia" - PGS. TS Đào Thanh Trường nói.

Phát biểu chào mừng tại Hội thảo, Thứ trưởng Bộ VHTTDL Tạ Quang Đông nhấn mạnh, văn hóa luôn là nền tảng tinh thần của xã hội và ngày càng thể hiện rõ vai trò động lực đổi mới sáng tạo trong tiến trình phát triển đất nước. Công nghiệp văn hóa - nhất là trong bối cảnh AI là cơ hội để Việt Nam tạo ra giá trị gia tăng cao, nâng tầm vị thế quốc gia và quảng bá bản sắc Việt Nam ra thế giới.

Thứ trưởng Tạ Quang Đông cho biết: Đảng và Nhà nước luôn xác định công nghiệp văn hóa là một trong những động lực tăng trưởng mới. Chiến lược phát triển các ngành công nghiệp văn hóa đến năm 2030 đặt mục tiêu Ngành này đóng góp 7% GDP, phát triển mạnh các lĩnh vực công nghiệp văn hóa trọng điểm, mở rộng thị trường lên quy mô hàng chục tỷ USD, đồng thời thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao và thúc đẩy doanh nghiệp nội dung số.

Để đạt được những mục tiêu đó, chuyển đổi số phải là trụ cột trung tâm. Các nhiệm vụ chiến lược như số hóa di sản, phát triển dữ liệu văn hóa mở, mở rộng các nền tảng phân phối nội dung số, xây dựng trung tâm sáng tạo, phát triển các nền tảng nghệ thuật số… là chìa khóa nâng cao năng lực cạnh tranh của ngành công nghiệp văn hóa Việt Nam.

Trong bối cảnh đó, trí tuệ nhân tạo (AI) đang mở ra cơ hội chưa từng có cho sáng tạo và phát triển văn hóa. AI không chỉ là công cụ kỹ thuật mà đã trở thành hạ tầng đổi mới sáng tạo và còn là: (1) Tự động hóa các quy trình sản xuất nội dung; (2) Tăng năng suất trong thiết kế, điện ảnh, âm nhạc, quảng cáo, trò chơi điện tử; (3) Mở ra phương thức thưởng thức văn hóa mới như triển lãm ảo, bảo tàng số, nghệ thuật AI và đặc biệt là giúp các sản phẩm sáng tạo Việt Nam tiếp cận thị trường toàn cầu.

AI và chuyển đổi số còn đóng vai trò quan trọng trong bảo tồn di sản, phân tích dữ liệu lớn về thị trường, khán giả và xu hướng, từ đó tạo lợi thế cạnh tranh cho doanh nghiệp sáng tạo Việt Nam. Tuy nhiên, để công nghiệp văn hóa thực sự bứt phá, chúng ta cần một hệ sinh thái tri thức liên ngành kết hợp chặt chẽ giữa văn hóa, nghệ thuật, công nghệ, kinh tế và truyền thông. Điều này đòi hỏi các chương trình giáo dục sáng tạo theo hướng mở, trang bị năng lực số và năng lực AI cho thế hệ nhân lực mới. Đồng thời, cần tăng cường các mô hình hợp tác công – tư và hợp tác quốc tế nhằm học hỏi công nghệ, kinh nghiệm quản trị tiên tiến và mở rộng thị trường.

"Hội thảo Kết nối Việt Nam với những thảo luận chuyên sâu và đa ngành chính là hoạt động có ý nghĩa thiết thực, góp phần thúc đẩy tư duy mới, tạo kết nối tri thức và hỗ trợ triển khai Chiến lược phát triển công nghiệp văn hóa quốc gia. Tôi tin tưởng rằng những ý tưởng, kết quả nghiên cứu và khuyến nghị được chia sẻ tại Hội thảo sẽ đóng góp thiết thực vào quá trình hoạch định chính sách, phát triển doanh nghiệp sáng tạo và bồi dưỡng nguồn nhân lực văn hóa - nghệ thuật - công nghệ cho tương lai" - Thứ trượng Tạ Quang Đông nói.

Gợi mở con đường phát triển cho các lĩnh vực sáng tạo nghệ thuật Việt Nam

Báo cáo đề dẫn Hội thảo, PGS.TS. Nguyễn Văn Hiệu, Hiệu trưởng Trường Khoa học liên ngành và Nghệ thuật, Đại học Quốc Gia Hà Nội cho biết: Kiến tạo tri thức, công nghiệp sáng tạo và giáo dục đang trở nên có mối quan hệ mật thiết trong kỷ nguyên của AI. Đó cũng là giao điểm cho quá trình phát triển của các lĩnh vực sáng tạo ở Việt Nam ngày hôm nay khi các chủ trương của nhà nước trong thời gian qua thường xuyên nhấn mạnh về vị trí và đóng góp của công nghiệp văn hóa sáng tạo trong nền kinh tế quốc dân. Tuy nhiên, để hướng tới mục tiêu đưa các ngành công nghiệp sáng tạo đạt 7% GDP vào năm 2030, có thể cộng đồng sáng tạo ở Việt Nam chắc chắn sẽ phải suy nghĩ và thảo luận một cách sâu sắc về sự thích ứng và chiến lược phát triển mới cho việc xây dựng năng lực sáng tạo, thúc đẩy kinh tế và giáo dục trong kỷ nguyên AI.

Một đặc điểm tạo nên giá trị riêng cho các Hội thảo Kết nối Việt Nam đó là nó không chỉ là diễn đàn học thuật mà còn là một không gian để kết nối. Những người tổ chức Hội thảo đã cố gắng để bổ sung thêm các nội dung tương đối đa dạng, bên cạnh các phiên thảo luận là các hoạt động trình diễn nghệ thuật, tương tác với nghệ sĩ, thảo luận bàn tròn cùng nhiều hoạt động bên lề mang tính thực hành hướng tới cộng đồng và xã hội. Những yếu tố này đóng vai trò quan trọng để xây dựng Hội thảo Kết nối Việt Nam 2025 thực sự là một không gian kết nối đa chiều, một diễn đàn có thể khơi gợi cũng như truyền cảm hứng cho sự phát triển của sáng tạo, nghệ thuật và nền kinh tế sáng tạo ở Việt Nam.

"Qua đó, chúng tôi kỳ vọng rằng, các tham luận tại Hội thảo này sẽ là những gợi mở bước đầu cho những nhận thức mới, mở ra con đường phát triển cho các lĩnh vực sáng tạo và nghệ thuật ở Việt Nam trong thời gian tới" – PGS.TS. Nguyễn Văn Hiệu nói.

Hội thảo được tổ chức nhằm hướng đến mục tiêu thúc đẩy các cuộc đối thoại học thuật sâu sắc, cởi mở và có tính phản biện cao xoay quanh các chủ đề về tri thức, giáo dục, văn hoá, công nghệ, sáng tạo và phát triển trong bối cảnh Việt Nam gắn kết với thế giới. Khơi mở những cách tiếp cận mới trong việc kiến tạo và chia sẻ tri thức về Việt Nam từ cả các lĩnh vực truyền thống như khoa học xã hội – nhân văn cho đến các lĩnh vực liên ngành như nghệ thuật, công nghiệp sáng tạo, giáo dục, truyền thông, chuyển đổi số và phát triển bền vững; Tăng cường kết nối và hợp tác giữa cộng đồng học thuật trong nước và quốc tế, qua đó tạo dựng một mạng lưới nghiên cứu và sáng tạo có chiều sâu, mang tính bền vững và liên thế hệ.

Hội thảo đã thu hút được sự tham góp ý kiến từ các chuyên gia với gần 200 tham luận của 280 học giả thông qua việc thảo luận ở hơn 50 các phiên toàn thể và song song. Các báo cáo tham luận tại hội thảo cũng đã làm rõ nhiều chủ đề quan trọng bao gồm: Thực trạng và những vấn đề đặt ra trong việc xây dựng tri thức trong kỷ nguyên AI; động lực tăng trưởng mới của Việt Nam dựa trên công nghiệp văn hóa; thiết kế, nội dung số và kinh tế sáng tạo, tương lai của giáo dục đại học Việt Nam trong bối cảnh đổi mới thể chế và công nghệ; văn hóa, di sản và bản sắc trong môi trường số cũng như những bàn thảo về chính sách phát triển và hội nhập quốc tế trong công nghiệp văn hóa../.