Tem Tết đã trở thành nét đặc trưng không thể thiếu mỗi dịp Tết đến Xuân về ở Việt Nam cũng như ở một số quốc gia khác sử dụng âm lịch.

Nhiều thông điệp sâu sắc trong năm mới

Năm Canh Tý 2020 là khởi đầu cho chu kỳ tem Tết mới, do đó yêu cầu đặt ra là cần sự tươi mới, độc đáo. Họa sỹ Nguyễn Quang Vinh đã làm hoàn tất được những yêu cầu này trong tác phẩm đầu tiên trong lĩnh vực vẽ tem.

Bộ tem Tết Canh Tý 2020 gồm hai mẫu tem và một blốc với hai gam màu chủ đạo là đỏ và xanh. Ở mẫu tem thứ nhất, trên nền đỏ tươi là hình ảnh chú chuột với gương mặt rạng rỡ, vỗ tay sung sướng mở gói quà là một chiếc bánh chưng, ẩn chứa thông điệp “Niềm vui và hạnh phúc”  tức là vui sướng khi nhận quà, hạnh phúc khi được yêu thương.

Mẫu tem thứ hai thể hiện hình ảnh một chú chuột bầu bĩnh đang “lém lỉnh” hướng mắt vào cặp bánh chưng, gửi gắm thông điệp “Niềm tin và hy vọng” trên nền màu xanh lá chuối.

Ở đây là hy vọng về một tương lai tươi sáng và gặt hái được nhiều thành công. Mẫu blốc thể hiện gia đình chuột ấm áp, sum vầy, đoàn viên trong ngày xuân, hàm chứa nhiều thông điệp sâu sắc.

Đại diện Công ty tem Việt Nam cho biết với hình ảnh bánh chưng, bánh tét, hoa đào, hoa mai... màu sắc tươi tắn, được ví như sắc Xuân được trải dài từ Bắc đến Nam, cùng với thần thái linh vật Chuột hoa lanh lợi, sống động, bộ tem Tết Canh Tý đã truyền tải đậm nét không khí Tết.

Ngắm tem, người xem cảm nhận được một mùa Xuân mang "Niềm vui - hạnh phúc - niềm tin - hy vọng" đang đến với mỗi người. Đồng thời, bộ tem cũng là lời nhắc nhở những người con xa quê luôn nhớ về gia đình, quê hương, nguồn cội trong dịp Tết đoàn viên.

Đặc biệt, bộ tem Tết Canh Tý 2020 được thể hiện theo phong cách trổ giấy - cutting layer. Đây là một phương pháp mới, đang được rất nhiều nước trên thế giới sử dụng trong việc thiết kế tem Tết. Điều này thể hiện rõ tính hội nhập trong phát hành tem Tết Việt Nam.

Mẫu tem do họa sỹ Nguyễn Quang Vinh thiết kế đã vượt qua gần 40 tác phẩm khác để trở thành bộ tem Tết Canh Tý 2020 được Bộ Thông tin và Truyền thông, Tổng công ty Bưu điện Việt Nam chính thức phát hành.

Nguyễn Quang Vinh là họa sỹ chuyên thiết kế cho Báo Nhi Đồng chia sẻ bộ tem Tết này đặt ra yêu cầu khá khó thiết kế bởi mẫu phải theo xu hướng hội nhập quốc tế vừa phải đậm chất Tết cổ truyền Việt Nam.

Bản thiết kế tem cũng cần đúng mạch dòng tem Tết 12 con giáp. Trong khi đây là lần đầu tiên họa sỹ Nguyễn Quang Vinh thiết kế tem Tết.

Họa sỹ Nguyễn Quang Vinh tâm sự để có được bộ tem này, anh đã trải qua khá nhiều cung bậc cảm xúc. Đã từng có lúc anh phát khóc, cảm giác bất lực khi ngày hôm sau phải duyệt thiết kế mà đêm hôm trước in không lên được màu sắc, hình ảnh như ý. Đến lúc vượt qua mọi việc rồi, cảm xúc vỡ òa.

Qua lần đầu thiết kế tem Tết này, anh cũng tích lũy được khá nhiều kinh nghiệm. Làm nghệ thuật thường chỉ chú trọng vào sự sáng tạo bay bổng, nhưng thiết kế tem phải giống như kiến trúc sư, tính từng milimet nội dung, hình ảnh trên mẫu tem.

Bộ tem của của họa sỹ Nguyễn Quang Vinh ngầm ẩn chứa nhiều tầng ý nghĩa sâu sắc. Đáng chú ý nhất là tính âm dương hòa hợp, góp phần tạo nên một tổng thể hài hòa. Các mẫu thiết kế tem bưu chính của nước ngoài không tính đến yếu tố âm dương như vậy. Đây cũng chính là tính dân gian đặc trưng của bộ tem.

Bên cạnh đó, bộ tem được thiết kế như một vòng luân hồi hình số 8, được tạo bởi những chùm hoa, đuôi chuột và chữ Tết Canh Tý. Có thể thấy, đây là bức tranh đang chuyển động chứ không phải bức tranh tĩnh. Trên nền đấy, những chú chuột đang vui đùa nhảy nhót.

Không đơn giản chỉ là vẽ một con chuột bất kỳ đặt vào giữa mẫu tem mà không có ý nghĩa gì. Tất cả đường nét, màu sắc, chi tiết đều được họa sỹ Nguyễn Quang Vinh tính toán theo nội dung định trước. Đặc biệt, đặt 4 con tem cạnh nhau sẽ thấy chúng chạy luân chuyển theo 4 hình số 8.

Những tâm huyết, nỗ lực của họa sỹ thiết kế tem đã được công chúng ghi nhận và đánh giá cao. Chỉ sau gần 2 tháng phát hành, bộ tem Tết Canh Tý 2020 đã “cháy hàng”. Nhiều người chơi tem Việt Nam nhận định, lâu lắm rồi mới có một bộ tem Tết có sức hấp dẫn thị trường như vậy.

Độc đáo những mẫu tem chuột 

Điểm lại những bộ tem bưu chính Việt Nam đã được phát hành, không có nhiều bộ tem thể hiện hình ảnh con chuột.

Gần 50 năm trước, hình ảnh “Đám cưới chuột” trong tranh khắc gỗ dân gian Đông Hồ đã được đưa lên tem bưu chính trong bộ tem “Tranh dân gian” do hai họa sỹ Đỗ Việt Tuấn và Đặng Quang Lạc thực hiện (bộ tem gồm có 6 mẫu tem, thể hiện 6 bức tranh dân gian đặc sắc của Việt Nam gồm "Đám cưới chuột," "Rước trống," "Đánh vật," "Thầy đồ cóc," "Hứng dừa," "Đánh ghen").

Bộ tem được in tại Hungary kích cỡ 55x46mm, phát hành ngày 30/1/1972. Đây là mẫu tem đầu tiên, cũng là mẫu tem có kích thước lớn nhất về đề tài chuột.

20 năm sau (năm 1992), hình ảnh con chuột tiếp tục được thể hiện trong bộ tem “Thú gặm nhấm” do Họa sỹ Hoàng Thúy Liệu thiết kế, khuôn khổ 46x31mm và 31x46mm, gồm 3 mẫu "Chuột lang Angora," "Chuột lang" và "Chuột nhảy."

Tiếp đó, hình ảnh “Đám cưới chuột” thiết kế dựa theo tranh khắc gỗ dân gian Đông Hồ lại được tái hiện trên tem Tết Bính Tý 1996. Bộ tem do họa sỹ Trần Thế Vinh thiết kế, gồm hai mẫu và một tem khối ("Rước lọng," "Rước kiệu," tem khối "Nghênh hôn"). So với mẫu tem phát hành năm 1972, trong mẫu tem năm 1996, sau chú rể chuột (tiến sỹ chuột) là chú chuột cầm lọng hay chú chuột thổi kèn.

Tiếp đó, bộ tem Tết Mậu Tý 2008, hình ảnh chú chuột lại được ra mắt công chúng với hình tượng chuột thiết kế phỏng theo nghệ thuật trổ giấy, cách điệu qua nét vẽ như hoạt hình, kết hợp với gam màu rực rỡ, vui tươi của mùa Xuân, lễ hội, trông rất ngộ nghĩnh và đáng yêu. Bộ tem do họa sỹ trẻ Đặng Minh Vũ thiết kế...

Nhìn lại những mẫu tem có hình con chuột từng được Bưu chính Việt Nam phát hành, ông Hoàng Anh Thi, Chủ nhiệm Câu lạc bộ Viet-Stamp đánh giá cao bộ tem Tết Canh Tý 2020 về phong cách lạ trong thiết kế tem. Phong cách trổ giấy cũng là một hướng đi mới cho tem bưu chính Việt Nam.

Tuy nhiên, ông Hoàng Anh Thi cũng mong muốn, thời gian tới, các họa sỹ vẽ tem Tết chú trọng hơn việc chắt lọc những hình ảnh dân gian để khi xem công chúng biết ngay là tem bưu chính Việt Nam.

Chẳng hạn như có thể nhờ nghệ nhân tò he nặn hình 12 con giáp, sau đó các họa sỹ có thể sáng tạo thêm để đưa hình ảnh con giáp tò he lên tem. Bởi tò he là loại hình nghệ thuật chỉ riêng Việt Nam mới có...

Mặt khác, tem Tết của bưu chính Việt Nam cần đa dạng hóa hơn nữa hình thức thể hiện để không quá lạc hậu so với bạn bè quốc tế, nhất là về công nghệ. Ví dụ công nghệ in bằng mực biến màu khi gặp nhiệt.

Mực biến màu khi gặp nhiệt là loại mực đặc biệt, có thể đảo ngược theo chiều thuận nghịch, tức là từ không màu có thể chuyển thành có màu, hoặc ngược lại từ có màu chuyển về dạng trong suốt, mất màu dưới tác động của nhiệt độ nóng hoặc lạnh.../.