Thư viện tỉnh Quảng Ninh nằm trong khu quần thể các công trình văn hóa (Thư viện, Bảo tàng, Cung Quy hoạch và Hội chợ triển lãm tỉnh) với diện tích sử dụng gần 10.000m2. Tài nguyên thông tin Thư viện hiện có trên 300.000 bản sách, báo, tạp chí và trên 2.000.000 tài liệu số được truy cập thông qua trang thư viện số của Thư viện tỉnh Quảng Ninh và gần 300.000 trang tài liệu địa chí Quảng Ninh được số hóa. Thư viện hoạt động bán tự động, sử dụng phần mềm Ilib để thực hiện các công tác bổ sung, xử lý kỹ thuật tài liệu, lưu thông mượn trả và quản lý bạn đọc.

Hàng năm, thư viện tỉnh bổ sung từ 5.000 - 7.000 bản sách; trên 200 loại báo - tạp chí; đồng thời, chú trọng nâng cao chất lượng bổ sung tài liệu truyền thống, tăng cường bổ sung các tài liệu điện tử và đa dạng hóa các nguồn thông tin, phong phú về thể loại.

Chuẩn bị bài bản, toàn diện cho công tác chuyển đổi số

Xác định chuyển đổi số là xu hướng tất yếu và mạnh mẽ không chỉ trong ngành thư viện mà còn trong toàn ngành văn hóa, Thư viện tỉnh Quảng Ninh đã có sự chuẩn bị bài bản, toàn diện trên cả ba trụ cột: công nghệ – dữ liệu – nhân lực.

Về công nghệ, Thư viện đã đề xuất xây dựng phần mềm thư viện điện tử mới theo mô hình tập trung, triển khai trên nền tảng .NET, đáp ứng đầy đủ quy trình nghiệp vụ hiện đại như bổ sung, biên mục, lưu thông, tra cứu tài liệu… Phần mềm này sẽ đóng vai trò là "trung tâm điều phối" toàn bộ hoạt động thư viện số.

Về dữ liệu, Thư viện tập trung vào số hóa tài liệu có giá trị lâu dài như sách địa chí, báo Quảng Ninh. Đồng thời thực hiện xử lý nghiệp vụ, biên mục tài liệu số để đưa lên nền tảng trực tuyến phục vụ bạn đọc.

Về nhân lực, Thư viện tỉnh cũng đã xây dựng kế hoạch đào tạo toàn diện cho cán bộ về kỹ năng công nghệ thông tin, quản trị dữ liệu, quản lý thư viện số, nhằm đảm bảo đội ngũ đủ năng lực tiếp nhận và vận hành hiệu quả các ứng dụng công nghệ hiện đại.

Bên cạnh đó, Thư viện cũng chủ động đề xuất đầu tư hạ tầng công nghệ thông tin như: nâng cấp máy chủ, máy trạm, thiết bị lưu trữ dữ liệu và hệ thống mạng nội bộ đồng bộ, hướng đến xây dựng nền tảng thư viện số vững chắc, phù hợp với tiêu chuẩn thư viện công cộng trong tiến trình chuyển đổi số quốc gia.

Những kết quả tích cực

Hiện nay, Thư viện tỉnh hướng tới hoạt động theo mô hình của cơ quan cung cấp dịch vụ với nhiều đổi mới như: Dịch vụ lưu thông tài liệu (bao gồm dịch vụ cung cấp tài liệu đọc tại chỗ và cho mượn về nhà); dịch vụ tra cứu và cung cấp thông tin; dịch vụ sao chụp tài liệu; dịch vụ khai thác tài liệu đa phương tiện; dịch vụ triển lãm sách; dịch vụ hỏi đáp, đăng ký thẻ trực tuyến; dịch vụ tư vấn, tổ chức thư viện. Trung bình mỗi năm thư viện tỉnh phục vụ trên 200.000 lượt bạn đọc và khách tham quan, trên 1.000.000 lượt sách, báo luân chuyển trên cả 02 hệ thống điện tử và truyền thống.

Bên cạnh đó, Thư viện tỉnh chú trọng việc quảng bá, giới thiệu và hướng dẫn mọi đối tượng, tầng lớp nhân dân trên địa bàn tỉnh sử dụng trang Thư viện số nhằm giúp bạn đọc tiếp cận hơn 2.000.000 tài liệu với đa dạng các lĩnh vực như kinh tế, văn hóa, xã hội, chính trị,…

Công tác phát triển tài liệu số kho địa chí cũng được Thư viện tỉnh Quảng Ninh đẩy mạnh triển khai. Đến nay, Thư viện tỉnh Quảng Ninh đã bổ sung 292.346 trang tài liệu địa chí số hóa.

Chú trọng thực hiện các hoạt động Thư viện theo hướng hiện đại hóa, tạo lập các sản phẩm và dịch vụ trực tuyến, phục vụ bạn đọc trên môi trường số. Dịch vụ hỗ trợ, tư vấn phục vụ 24/24h thông qua Fanpage của Thư viện. Đẩy mạnh các hoạt động tuyên truyền trên các phương tiện thông tin truyền thông, Website, Fanpage Thư viện; Kênh Youtube "Quang Ninh Library – Audiobooks. Thư viện cũng thường xuyên tổ chức các cuộc thi trực tuyến nhằm thu hút đông đảo bạn đọc tham gia Triển khai học tập và trao đổi về chuyên môn nghiệp vụ, các văn bản quy phạm pháp luật về thư viện thông qua hình thức trực tuyến. Thực hiện các cuộc Triển lãm, giới thiệu sách trực tuyến phục vụ bạn đọc trên môi trường số như: Triển lãm, giới thiệu "Học tập trong thời kỳ chuyển đổi số - cơ hội và thách thức" thu hút hơn 1.000.000 lượt quan tâm và theo dõi của bạn đọc; Triển khai Triển lãm trực tuyến giới thiệu tài liệu địa chí của Thư viện với chủ đề: "Bác Hồ với Quảng Ninh, Quảng Ninh với Bác Hồ",…

Ngoài ra, mô hình thư viện mở, tích hợp đa nền tảng: sách nói, video sách, triển lãm số, trải nghiệm công nghệ số… đang được triển khai, giúp Thư viện trở thành không gian học tập – trải nghiệm thân thiện với người dân, đặc biệt là giới trẻ.

Theo bà Bùi Thúy Hải – Giám đốc Thư viện tỉnh Quảng Ninh, để triển khai hiệu quả công tác chuyển đổi số trong hệ thống thư viện công lập nói chung và tại Thư viện tỉnh Quảng Ninh nói riêng, cần tập trung thực hiện đồng bộ một số nhóm giải pháp trọng tâm sau:

Một là, hiện đại hóa hạ tầng công nghệ thông tin và thiết bị số. Đây là nền tảng cốt lõi. Cần đầu tư nâng cấp hệ thống máy chủ, máy trạm, thiết bị lưu trữ dữ liệu, kết nối mạng tốc độ cao và ổn định; đồng thời đảm bảo khả năng vận hành ổn định cho phần mềm thư viện điện tử, cổng tích hợp dữ liệu và các nền tảng tương tác trực tuyến.

Hai là, ứng dụng phần mềm thư viện số hiện đại: Triển khai phần mềm quản lý thư viện điện tử đa tính năng, vận hành theo mô hình client/server hoặc cloud, cho phép quản lý toàn bộ nghiệp vụ thư viện – từ bổ sung, biên mục, lưu thông đến tra cứu tài nguyên số hóa. Cần có khả năng tích hợp với hệ thống RFID, mã hóa tài liệu, cổng kiểm soát và liên thông giữa các thư viện.

Ba là, tăng cường số hóa tài liệu và xây dựng kho tri thức số: Tài liệu địa chí, sách quý hiếm, báo chí địa phương, tài liệu dạng nghe – nhìn cần được ưu tiên số hóa toàn diện. Kèm theo đó là xử lý nghiệp vụ, tạo lập siêu dữ liệu, biên mục số để đưa lên các nền tảng tra cứu mở. Xây dựng kho tri thức số mở rộng, có khả năng liên thông và chia sẻ tài nguyên giữa các thư viện trên địa bàn.

Bốn là, phát triển dịch vụ thư viện trên nền tảng số bao gồm, đăng ký mượn – đọc sách online, cung cấp sách nói, video đọc sách, tổ chức sự kiện số như thi trực tuyến, livestream giới thiệu sách, triển lãm tài liệu số,…Đồng thời, cần phát triển ứng dụng di động, chatbot tư vấn bạn đọc, hỗ trợ tìm kiếm tài liệu thông minh, giúp bạn đọc tương tác dễ dàng từ xa.

Năm là, nâng cấp giao diện – chức năng Website và Cổng thông tin tích hợp: Website thư viện cần thân thiện, đa chức năng, tích hợp tra cứu – mượn – đọc tài liệu, kết nối mạng xã hội, thông báo sự kiện và hỗ trợ người dùng. Việc xây dựng cổng tìm kiếm tích hợp dùng chung cho toàn hệ thống thư viện công cộng sẽ giúp tối ưu hóa khai thác tài nguyên.

Sáu là, tổ chức lại không gian thư viện gắn với công nghệ. Cần bổ sung, cải tạo làm mới các khu vực phục vụ như: phòng đọc thông minh, phòng trải nghiệm sáng tạo, phòng thu âm sản xuất sách nói, phòng chiếu phim tư liệu – những mô hình đã và đang triển khai hiệu quả tại Thư viện tỉnh Quảng Ninh.

Bảy là, đào tạo và phát triển nhân lực thư viện số: 100% cán bộ thư viện cần được tập huấn và cập nhật kiến thức công nghệ, kỹ năng quản trị hệ thống số, bảo mật dữ liệu và năng lực truyền thông số. Đây là yếu tố then chốt để chuyển đổi số không chỉ diễn ra trên giấy, mà trở thành năng lực thực tiễn lâu dài./.