Nghề nhuộm chàm là một nét đẹp lâu đời, gắn liền với đời sống văn hóa của nhiều đồng bào các dân tộc ở Việt Nam như Thái, Mông, Dao, Nùng, Tày… Trải qua hàng trăm năm, họ đã gìn giữ và phát triển nghề nhuộm chàm không chỉ như một kỹ thuật tạo màu, mà còn như một phần linh hồn văn hóa. Dù cùng sử dụng cây chàm, nhưng mỗi dân tộc lại có những bí quyết nhuộm khác nhau, để mỗi tấm vải mang những sắc thái độc đáo và vẻ đẹp riêng biệt.

Khi người Thái ở Tây Bắc tạo nên sắc chàm bền bỉ qua nhiều lần ngâm phơi, thì người Mông lại thổi hồn vào tấm vải chàm bằng kỹ thuật vẽ sáp ong tinh xảo, còn người Dao thì kết hợp nhuộm chàm cùng in hoa văn cầu kỳ. Giữa núi rừng xanh thẳm, những bể nhuộm chàm âm thầm ủ màu qua ngày tháng, còn đôi bàn tay người thợ tỉ mỉ khuấy chàm, vắt vải như gửi vào từng sợi vải tinh hoa của đất trời.

Chia sẻ về lý do thực hiện dự án, bạn Hương Giang – sinh viên Trường Khoa học Liên ngành và Nghệ thuật, Đại học Quốc gia Hà Nội, đại diện dự án Sắc Chàm cho biết: Chàm không chỉ là thành quả lao động cần mẫn mà còn đem theo hơi thở của thời đại, mang theo những ký ức được gửi gắm từ những đôi bàn tay khéo léo, anh hùng. Sắc chàm mang trong mình vẻ đẹp vượt qua mọi giới hạn của thời gian và xu hướng. Trong từng thước vải chàm, người ta tìm thấy câu chuyện về sự giao hòa giữa con người và tự nhiên, về những ký ức được truyền lại qua nhiều thế hệ.

Chính nhờ quy trình nhuộm thủ công tỉ mỉ, kiên nhẫn, sắc chàm luôn mang một vẻ đẹp riêng của mình, không bao giờ lỗi mốt, là nguồn cảm hứng bất tận trong dòng chảy nghệ thuật và sáng tạo Việt Nam. Vậy nê, việc của lớp trẻ chúng ta đó là tiếp nối những nét đẹp văn hóa, giữ lấy những ký ức về chàm và vẽ thêm những ký ức mới, đưa chàm trở thành chất liệu bền vững cho một nền kinh tế sáng tạo và để những nét đẹp văn hóa mãi được bảo tồn, phát huy.

Dự án "Sắc Chàm" được lên kế hoạch và thực hiện bởi nhóm sinh viên Trường Khoa học Liên ngành và Nghệ thuật, Đại học Quốc gia Hà Nội với tinh thần nhiệt huyết và sáng tạo của thế hệ trẻ. Dự án tập trung mang đến những kiến thức thú vị về nghề nhuộm chàm của đồng bào các dân tộc miền núi.

Cùng đồng hành trên hành trình của những người trẻ đang đánh thức vẻ đẹp truyền thống giữa nhịp sống hiện đại, chị Vương Trang – Cố vấn chuyên môn "Sắc Chàm" chia sẻ: "Đây là một dự án vô cùng thú vị và ý nghĩa. Việc các bạn trẻ chủ động tìm hiểu về nghề nhuộm chàm truyền thống thực sự khiến tôi bất ngờ và xúc động. Là người cùng thế hệ, tôi cảm thấy hạnh phúc khi thấy giữa nhịp sống hiện đại vẫn có những người trẻ dành trọn tâm huyết để tìm hiểu, lưu giữ và lan tỏa những giá trị văn hóa này. Theo dõi hành trình của các bạn, tôi nhận ra mình không hề đơn độc trên con đường gìn giữ sắc chàm – thậm chí còn thấy bản thân nhỏ bé trước sự chỉn chu và nhiệt huyết mà dự án mang lại. Chính các bạn cũng đã tiếp thêm cho tôi động lực để tiếp tục cố gắng và kiên trì hơn trong hành trình lan tỏa câu chuyện về sắc chàm."

Bên cạnh thực hiện chiến dịch truyền thông trên các kênh truyền thông, sản xuất nội dung chia sẻ trên mạng xã hội, tổ chức chuỗi sự kiện trải nghiệm đa chiều về nghệ thuật - văn hóa, dự án còn cho ra mắt các ấn phẩm truyền thông, bộ ảnh sáng tạo, bộ sưu tập được tạo nên từ chất liệu chàm.

Bộ sưu tập thời trang mang trong mình tinh thần "tái sinh chất liệu cũ cho một thế hệ mới" - nơi vải chàm thủ công được ứng dụng trên những phom dáng hiện đại, phù hợp với nhịp sống thành thị. Không còn là sự hoài niệm thuần túy, chàm bước vào đời sống với phong thái tự tin, bền vững và thời thượng. Cùng với đó, bộ ảnh "Ký ức đôi bàn tay" ra đời từ mong muốn kể lại câu chuyện của những người giữ hồn chàm, và của thế hệ hôm nay đang đi tìm cách chạm lại quá khứ bằng ngôn ngữ sáng tạo của hiện đại.

Ngoài ra, nhằm lan tỏa bản sắc văn hóa Việt giàu đẹp và mang nghề nhuộm chàm đến gần hơn với cộng đồng, vừa qua, nhóm sinh viên của dự án đã tổ chức sự kiện "Sắc chàm - Ký ức đôi bàn tay" gồm triển lãm và workshop đã thu hút đông đảo công chúng tham dự.

Triển lãm đã đưa người xem đắm mình trong hành trình khám phá chiều sâu văn hóa của màu chàm – nơi trưng bày những sản phẩm thủ công tinh xảo, nơi những bí ẩn về nguồn gốc, quy trình và ý nghĩa của nghề nhuộm dần được hé lộ. Còn workshop nhuộm chàm - vẽ sáp ong tạo ra một không gian độc đáo giúp người tham gia trực tiếp trải nghiệm toàn bộ quy trình nhuộm chàm tự nhiên, cảm nhận hương chàm đặc trưng và tự tay vẽ hoa văn bằng sáp ong – một kỹ thuật truyền thống đòi hỏi sự tỉ mỉ và tinh tế.

"Nghề nhuộm chàm không chỉ là nghề thủ công truyền thống, mà là ký ức và câu chuyện được truyền qua nhiều thế hệ. Chúng tôi hy vọng sắc chàm không chỉ tồn tại trong các sản phẩm du lịch mà còn đi vào thực tiễn đời sống, giao mầm cảm hứng và trở thành chất liệu bền vững nuôi dưỡng một nền kinh tế sáng tạo, từ đó góp phần nâng cao trách nhiệm xã hội và lan tỏa tinh thần sống bền vững đến cộng đồng" - bạn Hương Giang nói.

Dự án "Sắc Chàm" không chỉ phản ánh nỗ lực của một nhóm sinh viên, mà còn là hình ảnh thu nhỏ của một thế hệ trẻ đang từng bước định nghĩa lại vai trò của mình đối với di sản văn hóa dân tộc. Không còn đứng ngoài quan sát hay chỉ dừng lại ở sự ngưỡng mộ, họ chủ động bước vào hành trình tìm hiểu, thực hành và sáng tạo cùng những giá trị truyền thống.

Bằng sự nhạy cảm thẩm mỹ, tinh thần trách nhiệm và cách tiếp cận mới mẻ, lớp trẻ hôm nay đang chứng minh rằng bảo tồn văn hóa không đồng nghĩa với gìn giữ trong khuôn khổ, mà là làm cho văn hóa tiếp tục sống – sống trong đời sống đô thị, sống trong hơi thở sáng tạo đương đại, sống trong sự tự hào của mỗi người Việt. Chính từ những dự án như "Sắc Chàm", ta thấy được niềm tin rằng những giá trị bản địa sẽ không phai mờ, mà được tiếp nối và lớn lên cùng thế hệ trẻ – những người vừa gìn giữ quá khứ, vừa mở ra cánh cửa cho tương lai.