Những thách thức trong hệ sinh thái du lịch số

Theo Cục Du lịch quốc gia Việt Nam, hiện nay ngành du lịch đã xây dựng một hệ sinh thái du lịch thông minh tương đối toàn diện. Điểm quan trọng nhất là cơ sở dữ liệu du lịch quốc gia, tích hợp thông tin về cơ sở lưu trú, doanh nghiệp lữ hành, hướng dẫn viên, điểm đến, phương tiện vận tải, khu vui chơi giải trí…

Trên nền dữ liệu đó, nhiều nền tảng số đã được thiết kế. Ứng dụng du lịch quốc gia "Du lịch Việt Nam - Vietnam Travel" giúp du khách tra cứu thông tin điểm đến, đặt vé máy bay, đặt phòng, mua vé tham quan, mua sắm… "Thẻ Việt - thẻ du lịch thông minh" hỗ trợ thanh toán không dùng tiền mặt, tích hợp cùng ứng dụng quốc gia để tối ưu trải nghiệm từ khâu tìm kiếm đến chi tiêu. Hệ thống vé điện tử "trực tuyến - liên thông - đa phương thức" đang được áp dụng tại nhiều điểm tham quan, khu di tích, khu vui chơi; hệ thống thuyết minh đa phương tiện giúp du khách tiếp cận thông tin sinh động, trực quan hơn. "Trang vàng du lịch Việt Nam" đóng vai trò như sàn giao dịch trực tuyến kết nối nhà cung cấp dịch vụ với du khách, hỗ trợ quảng bá sản phẩm, bán hàng trên môi trường số… Những nỗ lực đó của ngành du lịch trong chuyển đổi số trở thành một hệ sinh thái thật sự đồng bộ nhưng vẫn còn rất nhiều thách thức phải vượt qua.

Điều đầu tiên, cần quan tâm nhất là sự thiếu đồng bộ về hạ tầng và nền tảng số giữa các địa phương, giữa khu vực công và khu vực tư nhân. Nhiều tỉnh, thành phố đã xây dựng ứng dụng du lịch riêng, song phần lớn hoạt động tách rời nhau, khó kết nối với cơ sở dữ liệu quốc gia. Hệ thống báo cáo thống kê, quản lý lưu trú, lữ hành, điểm đến chưa có chuẩn chung toàn ngành, dẫn đến tình trạng phân mảnh dữ liệu, gây lãng phí nguồn lực đầu tư.

Tiếp đó là bài toán nhân lực số. Hướng dẫn viên, cán bộ quản lý, nhân viên khách sạn, lữ hành ở nhiều nơi mới chỉ dừng ở mức sử dụng một số phần mềm đơn lẻ, chưa được đào tạo bài bản về kỹ năng số, về cách khai thác dữ liệu khách hàng, vận hành hệ thống quản trị thông minh hay ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong kinh doanh. Các chuyên gia có khả năng thiết kế, vận hành, phân tích dữ liệu lớn (Big Data) trong du lịch còn rất hiếm. Ở không ít doanh nghiệp, chuyển đổi số vẫn chỉ là nhiệm vụ "kiêm nhiệm" và thiếu đội ngũ chuyên trách.

Theo nhiều doanh nghiệp, nguyên nhân là chi phí đầu tư thiết bị, phần mềm, hạ tầng công nghệ, duy trì hệ thống số đòi hỏi nguồn lực tài chính lớn trong khi cơ chế hỗ trợ tài chính, tín dụng ưu đãi cho chuyển đổi số du lịch chưa rõ ràng, các gói tư vấn, đồng hành chuyên nghiệp còn hạn chế. Ngoài ra, nhiều doanh nghiệp vẫn quen với mô hình kinh doanh truyền thống, bán tour trực tiếp, ngại thay đổi quy trình. Hệ quả là dù nhiều ứng dụng du lịch số đã ra đời nhưng tỷ lệ doanh nghiệp triển khai vẫn còn thấp. Một số ứng dụng trùng lặp chức năng, thiếu tiện ích thực tiễn cho nên khó đi vào cuộc sống.

Ở cấp độ chính sách, khung pháp lý riêng cho du lịch số vẫn chưa thật đầy đủ. Luật Du lịch và các văn bản hướng dẫn mới chỉ đề cập chung đến việc ứng dụng khoa học, công nghệ hiện đại trong quản lý và phát triển du lịch, chưa có quy định cụ thể về chia sẻ dữ liệu, tiêu chuẩn kỹ thuật cho hệ thống quản lý điểm đến, bảo vệ dữ liệu du khách hay cơ chế khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào tài sản số.

Cần nhiều giải pháp

Để gỡ những nút thắt nêu trên, trao đổi với chúng tôi, ông Vũ Đức Bình, Chủ tịch Hiệp hội Du lịch Việt Nam đề xuất một hệ thống giải pháp đồng bộ, trong đó trọng tâm là hoàn thiện thể chế, phát triển hạ tầng số dùng chung, đào tạo nhân lực và hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi số.

Trước hết, cần hoàn thiện khung pháp lý về du lịch số. Việc sửa đổi, bổ sung Luật Du lịch sắp tới cần tính đến các nội dung liên quan đến quản lý và khai thác cơ sở dữ liệu du lịch quốc gia; tạo hành lang pháp lý thúc đẩy khởi nghiệp và đổi mới sáng tạo trong du lịch công nghệ. Về hạ tầng và nền tảng, nhiệm vụ trung tâm là xây dựng nền tảng du lịch số quốc gia dùng chung, liên thông dữ liệu từ trung ương đến địa phương và kết nối với doanh nghiệp. Trên nền tảng đó, cần hình thành bản đồ du lịch số toàn quốc, đồng thời xây dựng trung tâm dữ liệu lớn phục vụ phân tích hành vi du khách, dự báo xu hướng thị trường, hỗ trợ công tác điều hành và xúc tiến.

Cùng với việc hoàn thiện nền tảng, cần đẩy mạnh số hóa toàn bộ chuỗi giá trị dịch vụ du lịch, số hóa điểm đến, di tích, bảo tàng, làng nghề; triển khai rộng rãi vé điện tử, bản đồ số, chatbot, hướng dẫn viên ảo; áp dụng AI để cá nhân hóa hành trình, gợi ý điểm đến, nhà hàng, dịch vụ phù hợp với từng nhóm khách.

Nhóm giải pháp tiếp theo là phát triển nguồn nhân lực và nâng cao nhận thức về du lịch số. Các chương trình đào tạo ngành du lịch cần tích hợp nội dung về kỹ năng số, marketing số, phân tích dữ liệu. Các khóa bồi dưỡng, tập huấn chuyên đề, đào tạo lại cho cán bộ quản lý nhà nước, cán bộ doanh nghiệp, cộng đồng dân cư tại điểm đến cần được triển khai thường xuyên, gắn với nhu cầu thực tế. Cùng với đó là các chiến dịch truyền thông rộng rãi để người dân, doanh nghiệp hiểu rõ lợi ích và vai trò của chuyển đổi số, từ đó chủ động tham gia.

Về tài chính, cần xây dựng các cơ chế hỗ trợ cụ thể cho doanh nghiệp du lịch chuyển đổi số gói tín dụng ưu đãi, chính sách thuế, quỹ hỗ trợ chuyển đổi số ngành du lịch; đồng thời xây dựng sàn giao dịch du lịch số Việt Nam quy mô quốc gia, phát triển mạng lưới tư vấn, chuyên gia đồng hành giúp doanh nghiệp lựa chọn giải pháp phù hợp, tránh đầu tư dàn trải, kém hiệu quả.

Trong bối cảnh hành trình của du khách không dừng lại ở ranh giới hành chính, sự phối hợp liên vùng là điều kiện không thể thiếu. Cho nên, cần có sự phối hợp xây dựng nền tảng số liên tỉnh, ưu tiên xây dựng các cụm du lịch thông minh ở những vùng trọng điểm như Bắc Bộ, duyên hải miền trung, Đồng bằng sông Cửu Long; chia sẻ dữ liệu, kết nối sản phẩm và điểm đến qua biên giới địa phương; khuyến khích doanh nghiệp công nghệ cùng tham gia cung cấp giải pháp, cùng hưởng lợi từ hệ sinh thái du lịch số.