Anh Đức xã Tân Sơn cho biết, gà 9 cựa là giống quý hiếm, cả nghìn con mới có thể chọn được một vài cá thể sở hữu đủ 9–10 cựa. Chính vì khó nhân giống và mang yếu tố văn hóa linh thiêng nên gà nhiều cựa có giá trị kinh tế cao, được người tiêu dùng và giới chơi gà săn đón, nhất là dịp Tết. Nhiều khách đặt trước nhưng trang trại không đủ nguồn cung.

Trước đây, đồng bào ven Vườn quốc gia Xuân Sơn vẫn nuôi gà nhiều cựa như gà ta thông thường, giá trị thấp. Tuy nhiên, khi phong trào khai thác sản phẩm đặc trưng phục vụ du lịch phát triển, giống gà tiến Vua nhanh chóng trở thành mặt hàng độc đáo, được xem như biểu tượng may mắn và phúc lộc. Từ đó, người dân bắt đầu nhận thức rõ hơn về giá trị văn hóa – kinh tế của giống vật nuôi truyền thống này.

Năm 2013, trong khi nhiều thanh niên trong xã chọn đi làm công ty, anh Đức quyết định ở lại quê hương, tìm hướng đi từ chính lợi thế bản địa. Bắt đầu từ 30 con giống, qua hơn một thập kỷ kiên trì chọn lọc, anh đã xây dựng đàn gà bố mẹ 200 con, mỗi ngày cho ra khoảng 40 trứng. Trang trại hiện có gần 1.000 con, tạo nguồn cung ổn định cho thị trường và đóng góp quan trọng vào thu nhập gia đình.

Đầu năm 2024, anh Đức thành lập Hợp tác xã gà 9 cựa Tân Sơn và mời cầu thủ Hà Đức Chinh người con của huyện Tân Sơn cũ – làm đại sứ thương hiệu. Hoạt động này không chỉ tạo hiệu ứng lớn trong quảng bá sản phẩm địa phương mà còn góp phần lan tỏa hình ảnh văn hóa vùng Đất Tổ đến du khách và thị trường tiêu thụ rộng hơn. Năm 2023, HTX cung cấp khoảng 12.000 con; dự kiến năm nay sản lượng vượt mốc 30.000 con, tạo việc làm và thu nhập cho nhiều hộ dân tham gia.

Không chỉ phát triển gà thương phẩm, HTX còn cung cấp gà giống 1 ngày tuổi, gà cảnh bạch tạng và đang triển khai mô hình gà thảo dược – gà vi sinh, hướng đến phân khúc du lịch sinh thái và ẩm thực cao cấp. Đây là bước đi quan trọng giúp nâng cao chất lượng sản phẩm, hình thành chuỗi giá trị và tạo nền tảng cho mô hình kinh tế nông nghiệp bền vững.

Tại xã Xuân Đài, anh Hà Văn Tâm, Giám đốc HTX Xuân Đài, cũng là người gắn bó nhiều năm với giống gà tiến Vua. Gà tại đây được nuôi thả hoàn toàn trong rừng, có sức khỏe dẻo dai và hình dáng đẹp nên rất được du khách ưa chuộng. Dịp Tết năm nay, HTX chỉ có khoảng 200 con thuần chủng đưa ra thị trường và hầu hết đã được đặt trước. Riêng cá thể đủ 9–10 cựa là hàng “độc”, có con được trả đến hơn 20 triệu đồng.

Thời gian gần đây, xã Tân Sơn đã chú trọng kết hợp bảo tồn văn hóa với phát triển kinh tế, trong đó giống gà nhiều cựa được xác định là một sản phẩm đặc trưng để phát triển du lịch cộng đồng. Việc gắn chăn nuôi với các hoạt động trải nghiệm như tham quan trang trại, tìm hiểu truyền thuyết Sơn Tinh – Thủy Tinh, du lịch thể thao – trekking Xuân Sơn… không chỉ thu hút khách mà còn tạo thêm nguồn thu cho người dân.

Mô hình của anh Đức, anh Tâm cho thấy hướng đi đúng đắn: giữ gìn giá trị văn hóa bản địa, phát triển sản xuất hàng hóa, đồng thời khai thác dịch vụ du lịch để nâng cao thu nhập hộ gia đình. Qua đó, người dân có thể chủ động vươn lên thoát nghèo, xây dựng đời sống kinh tế ổn định và bền vững.

Gà nhiều cựa không chỉ là đặc sản tiến Vua, mà còn là minh chứng cho sự đổi thay của vùng núi phía Phú Thọ, nơi văn hóa truyền thống, nông nghiệp và du lịch đang hòa quyện, mở ra hướng phát triển mới cho người dân nơi đây.