Dự lễ khai hội có Thứ trưởng Bộ VHTTDL Trịnh Thị Thuỷ; Thứ trưởng Bộ Nội vụ Nguyễn Trọng Thừa; Trưởng Ban Tôn giáo Chính phủ Vũ Hoài Bắc;  Phó Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch UBND tỉnh  Hải Dương Triệu Thế Hùng; đại diện Cục Di sản Văn hóa (Bộ VHTTDL) và một số sở, ban, ngành, địa phương trong tỉnh.

Đền Tranh, còn gọi là đền Quan Lớn Tuần Tranh, là một ngôi đền cổ thờ vị thần sông nước cai quản khúc sông ở gần bến đò Tranh, thuộc xã Đồng Tâm, huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương.

Quan Lớn Tuần Tranh là một vị quan Tuần Phủ được giao cai quản ngã 3 sông Chanh, nơi giao nhau của 3 vùng đất Ninh Giang - Vĩnh Bảo - Thái Bình. Quan Lớn Tuần Tranh là một vị quan mẫu mực, hết lòng vì dân vì nước, bảo vệ vùng đất Ninh Giang, xây dựng cuộc sống ấm no cho người dân.

Quan Lớn Tuần Tranh sống trong lòng mỗi người con Ninh Giang như một vị Thần. Để tưởng nhớ công đức to lớn của Quan Lớn Tuần Tranh, chính quyền địa phương và những người con Ninh Giang đã xây dựng ngôi đền thờ ông.

Trải qua nhiều biến cố thăng trầm của lịch sử, năm 1946, thực hiện chủ trương “tiêu thổ kháng chiến”, đền Tranh chỉ còn giữ lại cung cấm làm nơi thờ tự. Năm 1954, Đền Tranh được phục dựng lại để đáp ứng nhu cầu tín ngưỡng của nhân dân.

Từ năm 1996 đến năm 2006, đền được đầu tư tôn tạo, xây dựng khang trang từ nhiều nguồn vốn. Năm 2009, đền Tranh được xếp hạng Di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia.

Về giá trị văn hóa phi vật thể, đền Tranh còn bảo lưu được nhiều trầm tích văn hóa với rất nhiều các sự lệ trong năm và được lưu truyền qua nhiều thế hệ. Đền thờ Quan Lớn Tuần Tranh - hàng quan lớn trong hệ tứ phủ thuộc tín ngưỡng Đạo Mẫu.  Trước Cách mạng Tháng   Tám, mỗi năm vào tháng 2 và tháng 8 là các kỳ lễ hội chính, ngoài ra còn có lễ Tiệc Quan ngày 25 tháng 5 Âm lịch. Ngày lễ trọng của kỳ lễ hội thứ nhất là ngày 14.2 Âm lịch, tương truyền kỷ niệm ngày sinh của Quan Lớn Tuần Tranh; lễ trọng của kỳ lễ hội thứ 2 là ngày 22.8 Âm lịch, tưởng niệm ngày mất của Đức Thánh Trần Hưng Đạo - người có công trong cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Nguyên Mông ở thế kỷ thứ XIII.

Trong diễn văn khai mạc lễ hội Đền Tranh năm 2023, ông Nguyễn Thành Vạn, Phó Chủ tịch UBND huyện khẳng định: Các sự lệ và lễ hội tại đền Tranh thể hiện ước vọng và năng lực sáng tạo văn hóa của cộng đồng nhân dân tại địa phương. Công tác bảo tồn, phát huy các giá trị di sản văn hóa, trong đó có di sản văn hóa tại đền Tranh đã góp phần làm sống lại những giá trị văn hóa nghệ thuật của một vùng quê văn hiến có bề dày lịch sử lâu đời, qua đó cũng góp phần giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc.

Với giá trị đặc biệt về văn hóa, lịch sử, khoa học, ngày 4.4.2022, Bộ trưởng Bộ VHTTDL đã ban hành Quyết định số 781, ghi danh Lễ hội truyền thống đền Tranh là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

Lễ hội đền Tranh năm nay được tổ chức từ ngày 1-3.3 với nhiều hoạt động phong phú bên cạnh việc tổ chức các nghi lễ truyền thống như tổ chức trưng bày các sản phẩm OCOP, chương trình giao lưu văn nghệ, các trò chơi dân gian như: kéo co, cờ tướng, đập niêu đất, bắt chạch trong chum, vật dân tộc, đi cầu kiều trên cạn, pháo đất…

Đặc sắc nhất là lễ rước nước, các đoàn dâng lễ vật, chương trình văn nghệ, khai hội, công bố quyết định đưa Lễ hội truyền thống đền Tranh vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể, dâng hương, tế Quan và tế Mẫu. Tổ chức các trò chơi như kéo co, cờ tướng, lễ mộc dục. Ngoài hoạt động dâng hương, lễ hội còn có hoạt động hát văn và hầu Thánh. 

Các sự lệ và lễ hội trong năm tại đền Tranh thể hiện ước vọng, năng lực sáng tạo văn hóa của cộng đồng nhân dân tại địa phương. Công tác bảo tồn, phát huy các giá trị di sản văn hóa, trong đó có di sản văn hóa tại đền Tranh đã làm sống lại những giá trị văn hóa nghệ thuật của một vùng quê văn hiến có bề dày lịch sử lâu đời, góp phần giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc.