Sáng (8/4), tại Hà Nội, Thường trực Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội đã tổ chức Phiên họp Thường trực Ủy ban mở rộng thẩm tra sơ bộ dự án Luật Di sản văn hóa (sửa đổi).

Các Ủy viên BCH Trung ương Đảng: Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội Nguyễn Đắc Vinh; Bộ trưởng Bộ VHTTDL Nguyễn Văn Hùng dự Phiên họp. Dự phiên họp còn có đại diện một số Ủy ban của Quốc hội; đại diện một số bộ, ngành Trung ương.

Nâng cao hơn nữa chất lượng cũng như tính khả thi của Luật Di sản văn hóa (sửa đổi)

Phát biểu mở đầu phiên họp, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội Nguyễn Đắc Vinh cho biết, thực hiện Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2024 của Quốc hội, tại kỳ họp thứ 7, Quốc hội khóa XV sẽ cho ý kiến đối với dự án Luật Di sản văn hóa (sửa đổi).

Để phục vụ việc thẩm tra dự án Luật Di sản văn hóa (sửa đổi), Thường trực Ủy ban Văn hóa, Giáo dục đã tổ chức khảo sát việc thực hiện chính sách, pháp luật về di sản văn hóa tại một số tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương; họp tổ thẩm tra; họp tham vấn chuyên gia về tình hình thực hiện Luật và các nội dung của dự án Luật.

Thường trực Ủy ban cũng đã gửi hồ sơ dự án Luật xin ý kiến phối hợp thẩm tra của Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội, Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, VCCI và một số chuyên gia.

Với mong muốn nâng cao hơn nữa chất lượng cũng như tính khả thi của Luật Di sản văn hóa (sửa đổi), Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục Nguyễn Đắc Vinh cho biết hôm nay, Thường trực Ủy ban Văn hóa, Giáo dục tổ chức phiên họp mở rộng thẩm tra sơ bộ đối với hồ sơ dự án Luật này.

Khắc phục điểm nghẽn, kiến tạo phát triển

Báo cáo tại Phiên họp, Bộ trưởng Bộ VHTTDL Nguyễn Văn Hùng cho biết, quán triệt tinh thần của Chủ tịch Quốc hội, thời gian qua, công tác xây dựng pháp luật đã được Bộ VHTTDL triển khai kịp thời nhằm thể chế các quan điểm của Đảng, trở thành công cụ pháp luật, thông qua kiến tạo chính sách để tạo động lực phát triển.

Khi được giao nhiệm vụ tham mưu đề xuất sửa đổi Luật Di sản Văn hóa, Bộ VHTTDL đã ý thức cao trách nhiệm, vào cuộc quyết liệt, kịp thời để triển khai tổ chức tổng kết quá trình thực hiện Luật, tổ chức các Hội thảo lấy ý kiến, phối hợp với các Bộ ngành để hoàn thiện dự thảo Luật.

Theo Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng, với quan điểm tiếp cận di sản là tài sản và phải giải được bài toán làm gì để di sản trở thành tài sản, Bộ đã xây dựng dự thảo Luật với tinh thần không chỉ khắc phục các điểm nghẽn nhằm nâng cao chất lượng công tác quản lý Nhà nước mà còn kiến tạo để phát triển. Vì vậy, sau quá trình triển khai thực hiện, đến nay Bộ VHTTDL đã hoàn thành hồ sơ dự án Luật Di sản Văn hóa (sửa đổi).

Đề cập đến sự cần thiết phải sửa đổi Luật, theo Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng, việc sửa đổi là cần thiết, nhằm thể chế chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về văn hóa và di sản văn hóa phù hợp với thực tiễn công tác quản lý, bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa hiện nay, đẩy mạnh thu hút nguồn lực xã hội hóa, hợp tác công tư, ứng dụng khoa học công nghệ thông tin, chuyển đổi số đáp ứng yêu cầu bảo tồn và phát triển bền vững, toàn diện và hội nhập quốc tế.

Về căn cứ xây dựng pháp luật, theo Bộ trưởng, bên cạnh với Nghị quyết Đại hội lần thứ XIII của Đảng thì còn có các Nghị quyết chuyên đề về lĩnh vực Văn hóa, chỉ đạo của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng tại Hội nghị Văn hóa toàn quốc năm 2021…

Thông tin cụ thể hơn về dự thảo Luật Di sản văn hóa (sửa đổi), Bộ trưởng cho hay, dự thảo Luật quy định về các hoạt động quản lý, bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa; quyền, nghĩa vụ, trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, cộng đồng và cá nhân trong hoạt động bảo vệ đối với di sản văn hóa ở nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

Di sản văn hóa quy định tại Luật này bao gồm di sản văn hóa phi vật thể, di sản văn hóa vật thể và di sản tư liệu, là sản phẩm tinh thần, vật chất có giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học, được lưu truyền từ thế hệ này qua thế hệ khác ở nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

Bố cục của dự thảo gồm 09 chương 102 điều, tăng 02 chương 29 điều so với Luật Di sản văn hóa hiện hành (07 chương 73 điều. Dự thảo Luật Di sản văn hóa (sửa đổi) tập trung vào 03 nội dung chính trong các chính sách đã được thông qua, bao gồm: Chính sách 1 về hoàn thiện các quy định về nguyên tắc, đối tượng, trình tự, thủ tục kiểm kê, nhận diện, ghi danh, biện pháp quản lý, bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa ở các lĩnh vực di sản văn hóa vật thể (di tích; di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia), di sản văn hóa phi vật thể, di sản tư liệu và hoạt động bảo tàng; Chính sách 2 về nâng cao hiệu quả tổ chức, hoạt động của các cơ quan trực tiếp quản lý di sản, tăng cường nội dung, trách nhiệm, cơ chế thực hiện phân cấp, phân quyền quản lý nhà nước về di sản văn hóa từ Trung ương đến địa phương; Chính sách 3 về tăng cường nội dung, cơ chế, chính sách thúc đẩy xã hội hóa và thu hút, nâng cao hiệu quả huy động nguồn lực bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa.

Hồ sơ dự án Luật được chuẩn bị công phu, đầy đủ tài liệu

Báo cáo thẩm tra do Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội Phan Viết Lượng trình bày nêu rõ, Thường trực Ủy ban Văn hóa, Giáo dục tán thành sự cần thiết sửa đổi toàn diện Luật Di sản văn hóa năm 2001 (sửa đổi, bổ sung năm 2009) và mục tiêu, quan điểm xây dựng dự án Luật tại Tờ trình số 119/TTr-CP ngày 29/3/2024 của Chính phủ.

Theo ông Phan Viết Lượng, Hồ sơ dự án Luật được chuẩn bị công phu, đầy đủ tài liệu và được tiến hành theo quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Dự thảo Luật kế thừa, sửa đổi nhiều quy định của Luật Di sản văn hóa hiện hành và bổ sung nhiều quy định mới để khắc phục những hạn chế, bất cập về thể chế, chính sách, giải quyết các vấn đề phát sinh trong thực tiễn.

Cũng theo ông Phan Viết Lượng, Dự thảo Luật đã cơ bản bảo đảm tính hợp hiến, hợp pháp, tính thống nhất của hệ thống pháp luật, sự tương thích với điều ước quốc tế. Ủy ban đề nghị cơ quan soạn thảo tiếp tục rà soát, nghiên cứu để nội luật hóa đầy đủ nguyên tắc, quy định, hướng dẫn của UNESCO về đối tượng, loại hình, tên gọi các loại hình di sản văn hóa; quyền, nghĩa vụ, trách nhiệm của Nhà nước, tổ chức, cộng đồng, cá nhân đối với di sản văn hóa... Đồng thời, rà soát kỹ các quy định của dự thảo Luật liên quan đến các luật khác…

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội cho biết thêm, một số ý kiến đề nghị Cơ quan chủ trì soạn thảo nghiên cứu thêm các quy định về di sản đô thị, di sản công nghiệp, số hóa di sản, bảo tàng số, bảo tàng ảo…; các cơ chế, chính sách nhằm thúc đẩy chuyển đổi số trong lĩnh vực di sản văn hóa, chuẩn hóa dữ liệu di sản văn hóa trong kho dữ liệu số quốc gia; kết nối, liên thông, chia sẻ thông tin, dữ liệu với các lĩnh vực bảo tàng, thư viện; xây dựng danh sách ưu tiên các di sản cần số hóa, danh sách các bảo tàng cần ưu tiên đầu tư; vấn đề bản quyền trong việc số hóa dữ liệu về di sản văn hóa.

Đồng thời, nghiên cứu bổ sung Ngày Di sản văn hóa Việt Nam vào dự thảo Luật nhằm giáo dục truyền thống yêu nước, lòng tự hào dân tộc, ý thức trách nhiệm bảo vệ di sản văn hóa Việt Nam trong toàn dân…

Các ý kiến tại Phiên họp cũng bày tỏ thống nhất với tính cấp thiết của việc sửa đổi Luật và cho rằng, trước những yêu cầu và đòi hỏi cấp bách từ thực tế đang diễn ra, việc tiếp tục sửa đổi, bổ sung Luật Di sản văn hóa cùng các văn bản quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành là hết sức cần thiết để bắt kịp sự vận động và biến chuyển của xã hội, điều chỉnh, cụ thể hóa được những vấn đề còn vướng mắc, tạo hành lang pháp lý thuận lợi nhất cho các hoạt động bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa của dân tộc.

Theo ông Lê Minh Nam - Ủy viên Thường trực Ủy ban Tài chính, Ngân sách của Quốc hội tán thành với trình bày của Bộ trưởng Bộ VHTTDL về sự cần thiết cũng như một số nội dung của dự thảo Luật. Theo đó, dự thảo Luật đã được chuẩn bị kỹ lưỡng trên tinh thần chủ động "từ sớm, từ xa" như Chủ tịch Quốc hội đã yêu cầu.

Các đại biểu nêu ý kiến tại phiên họp

Tuy nhiên, do nội dung liên quan đến nhiều văn bản quy phạm pháp luật nên ông Lê Minh Nam cho rằng cơ quan soạn thảo cần tiếp tục rà soát để dự thảo Luật đầy đủ, toàn diện hơn. Đồng thời, cần đánh giá tác động nguồn lực để tổ chức thực hiện Luật.

Còn theo ông Nguyễn Hải Nam - Ủy viên Thường trực Ủy ban Kinh tế của Quốc hội cho rằng, Việt Nam có quá nhiều di sản văn hóa cần phải bảo tồn, trong khi Luật hiện hành đã triển khai thực hiện được 23 năm, vì vậy cần phải kịp thời bổ sung để phù hợp với bối cảnh mới.

Đánh giá dự thảo Luật Di sản Văn hóa (sửa đổi) trình lần này, ông Nguyễn Hải Nam cho rằng, dự thảo rất chi tiết, công phu, đầy đủ. Đồng quan điểm, bà Lò Thị Việt Hà - Ủy viên Thường trực Uỷ ban Xã hội của Quốc hội cũng cho rằng, hồ sơ dự án Luật đảm bảo quy định Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật.

Đồng tình với dự thảo Luật trình lần này, ông Đinh Công Sỹ - Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội bày tỏ quan tâm thêm về chính sách khuyến khích phát triển bảo tàng tư nhân. Theo ông, đây là vấn đề nhận được sự quan tâm của rất nhiều người.

Nêu quan điểm, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội cho rằng, dự thảo Luật cần có chính sách thông thoáng, khuyến khích, đầu tư bảo tàng ngoài công lập. Bên cạnh đó, trong dự thảo luật lần này cũng cần đề cập các quy định liên quan số hóa di sản. Kinh nghiệm từ các quốc gia cho thấy, việc áp dụng hiệu quả số hóa vào giới thiệu, quảng bá di sản có tác động nhanh và mạnh đến ý thức người xem.

Hồ sơ dự thảo Luật đủ chất lượng để có thể báo cáo, trình ra Quốc hội

Tiếp thu các ý kiến tại phiên họp, Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng cảm ơn những đánh giá tích cực về dự thảo Luật do Bộ trình lần này. Về những ý kiến đóng góp tại phiên họp, Bộ trưởng cho biết cơ quan soạn thảo sẽ tiếp thu đầy đủ, có chọn lọc để hoàn thiện dự thảo Luật trước khi trình ra Quốc hội tại Kỳ họp thứ 7.

Phát biểu kết luận tại Phiên họp, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục Nguyễn Đắc Vinh cho rằng, hồ sơ dự thảo Luật Di sản văn hóa (sửa đổi) đã được chuẩn bị công phu từ rất sớm, đủ chất lượng để có thể báo cáo trình ra Quốc hội.

Để đảm bảo tính chặt chẽ, ông Nguyễn Đắc Vinh đề nghị cơ quan soạn thảo cần tiếp tục lắng nghe các ý kiến để hoàn thiện; đặc biệt rà soát thật kỹ nội dung về 03 nhóm chính sách lớn. Bên cạnh đó, nghiên cứu, rà soát thêm các nội dung đầu tư theo hình thức đối tác công tư (PPP); nguồn nhân lực về tài chính; sở hữu của một số di tích giao tư nhân quản lý…

Nhấn mạnh dự án Luật Di sản văn hóa (sửa đổi) là một dự án Luật lớn, liên quan đến rất nhiều các luật khác, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục Nguyễn Đắc Vinh lưu ý, cơ quan soạn thảo trong quá trình hoàn thiện dự án Luật, cần đối chiếu, rà soát thật kỹ các nội dung có liên quan để tránh chồng chéo, mâu thuẫn giữa các quy định, đảm bảo tính thống nhất của hệ thống pháp luật./.