Tiềm năng phong phú (Strengths)

Quảng Trị nằm ở điểm giữa của đất nước Việt Nam và là điểm “đầu cầu” về phía Việt Nam trên Hành lang kinh tế Đông-Tây (EWEC), có 2 cửa khẩu quốc tế Lao Bảo và La Lay kết nối với 2 tỉnh bạn Lào Savannakhet và Salavan. Nhờ có vị thế địa chính trị - kinh tế đặc biệt này nên Quảng Trị có những giá trị, tiềm năng và lợi thế riêng cho phát triển kinh tế du lịch.

Đặc biệt, Quảng Trị có hệ thống di tích lịch sử chiến tranh cách mạng đồ sộ và độc đáo với 500 di tích, danh thắng đã được xếp hạng, trong đó có 4 di tích quốc gia đặc biệt: Đôi bờ Hiền Lương - Bến Hải, Thành Cổ Quảng Trị và những địa điểm lưu niệm sự kiện 81 ngày đêm năm 1972; Địa đạo Vịnh Mốc và Hệ thống làng hầm Vĩnh Linh, Đường Trường Sơn - Đường Hồ Chí Minh… Quảng Trị được mệnh danh là “Bảo tàng sinh động nhất về di tích lịch sử chiến tranh cách mạng”.

Đây chính là nguồn tài nguyên vô cùng phong phú cho phát triển các sản phẩm du lịch hoài niệm về chiến trường xưa, du lịch tâm linh… Đặc biệt, ngoài Hàn Quốc, thì chỉ có Quảng Trị (Việt Nam) là địa điểm thứ 2 trên thế giới có loại hình du lịch khu phi quân sự DMZ và còn tồn tại đến nay.

Ngoài hệ thống di tích lịch sử chiến tranh cách mạng, Quảng Trị còn có “bộ sưu tập” khá lớn về di tích lịch sử văn hóa, trong đó có di tích Hệ thống khai thác nước cổ Chăm (giếng cổ Gio An) là một sản phẩm vô cùng độc đáo, thu hút nhiều học giả và du khách nước ngoài đến tham quan, nghiên cứu, chiêm ngưỡng.

Về tài nguyên thiên nhiên, Quảng Trị có những đặc trưng riêng biệt, vừa có tài nguyên rừng, biển và đảo vô cùng phong phú. Quảng Trị có 75 km bờ biển, với nhiều bãi biển đẹp như Vĩnh Thái, Cửa Tùng, Cửa Việt, Triệu Lăng, Mỹ Thủy...Đặc biệt, Cồn Cỏ là hòn đảo xanh hiếm có và được mệnh danh là “đảo ngọc” của Việt Nam với 70% diện tích là rừng tự nhiên, đồng thời nằm trong vùng sinh quyển bảo tồn biển.

Những năm gần đây, tour du lịch ra đảo Cồn Cỏ mới được đưa vào khai thác nhưng đã thu hút một số lượng lớn khách du lịch trong và ngoài nước đến tham quan, nghỉ dưỡng, mở ra hướng phát triển mới về dịch vụ du lịch biển, đảo cho tỉnh Quảng Trị, đồng thời góp phần nâng cao giá trị, ý thức bảo vệ chủ quyền biển, đảo của Tổ quốc.

Quảng Trị có độ dốc từ Tây sang Đông, từ dãy Trường Sơn hùng vĩ đến vùng đồng bằng và vùng biển, đã tạo nên địa hình đa dạng với núi, sông, suối, hồ, hang động, thác nước... xen kẽ, thuận lợi để phát triển nhiều mô hình du lịch sinh thái, du lịch mạo hiểm. Quảng Trị có 126.732 ha rừng tự nhiên, 119.084 ha rừng trồng.

Ở khu vực phía Bắc Quảng Trị có rừng nguyên sinh Rú Lịnh, phía Nam nổi tiếng với trằm Trà Lộc. Khu vực phía Tây Quảng Trị là vùng núi cao, điển hình là động Voi Mẹp, động Sa Mù, động Châu, động Vàng. Nơi đây tập trung rất nhiều địa danh, đang hình thành khu du lịch sinh thái, tương lai trở thành địa chỉ hấp dẫn du khách gần xa: Đồi Rockpile; Khe Gió; khu danh thắng Đakrông, suối nước nóng Klu; khu du lịch sinh thái thủy điện Rào Quán; thác Ồ Ồ; thác Ba Vòi; thác Tà Puồng; thác Luồi; động Tà Puồng, động Prai; Khu bảo tồn thiên nhiên Hướng Hóa...

Bên cạnh đó, Quảng Trị còn có nhiều di sản văn hóa phi vật thể, văn hóa tâm linh với các lễ hội dân gian truyền thống, lễ hội cách mạng đặc sắc. Trong đó, chùa Sắc Tứ Tịnh Quang và Trung tâm hành hương La Vang là những cơ sở tôn giáo, thu hút đông đảo tín đồ và du khách bốn phương về hành lễ.

Các lễ hội “Thống nhất non sông”, “Tri ân tháng Bảy”, “Nhịp cầu xuyên Á”, lễ hội hoa đăng trên sông Thạch Hãn,... để lại những tình cảm, ấn tượng sâu sắc trong Nhân dân, du khách trong và ngoài nước.

Với những giá trị nhân văn của quá khứ và hiện tại, những dấu ấn khốc liệt của chiến tranh, các hoạt động hướng đến lễ hội “Vì Hòa bình” sẽ góp phần tôn vinh các giá trị của hòa bình, chuyển tải thông điệp yêu chuộng hòa bình của Nhân dân Việt Nam và thế giới.

Quảng Trị tuy chưa được mệnh danh là địa phương của tinh hoa ẩm thực, thế nhưng nơi đây cũng có nhiều món ăn đặc sắc. Những món ăn này được chắt chiu từ thời tiết khắc nghiệt nên mang hương vị riêng biệt với vị cay nồng từ thứ gia vị không thể thiếu: Tiêu, ớt và ném. Nổi tiếng có bánh lọc Mỹ Chánh, cháo cá Hải Lăng, bún hến Mai Xá, bánh ướt Phương Lang, nem chợ Sãi.

Trong đó, cháo cá Hải Lăng và bún hến Mai Xá là 2 món ăn của Quảng Trị lọt vào top 100 món ăn đặc sản Việt Nam năm 2020 - 2021, đồng thời nem chợ Sãi và cao chè vằng La Vang là những sản phẩm được lọt vào top 100 đặc sản quà tặng Việt Nam theo Bộ tiêu chí Top 100 món ăn đặc sản Việt Nam.

Với những tiềm năng phong phú về tài nguyên thiên nhiên và nhân văn nói trên, cùng với lợi thế so sánh khác cho phép Quảng Trị xây dựng chiến lược phát triển kinh tế du lịch mang màu sắc riêng biệt, khó hòa lẫn với các địa phương khác trong cả nước.

Vượt qua chướng ngại vật (Weaknesses)

Theo số liệu của Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Quảng Trị, tổng lượng khách và doanh thu du lịch tại Quảng Trị trong giai đoạn 2017 - 2019 đều tăng. Trong đó, tổng lượng khách đến Quảng Trị trong năm 2019 ước đạt 2.085 triệu lượt, tăng 11,4% so với năm 2018.

Tổng doanh thu kinh doanh du lịch xã hội năm 2019 ước đạt 1.782 tỉ đồng, tăng 9,7% so với năm 2018; trong đó doanh thu lưu trú và lữ hành của các doanh nghiệp du lịch chuyên ngành ước đạt 460 tỉ đồng, tăng 11,5% so với cùng kỳ.

Tuy nhiên, như đa phần các tỉnh khác của dải đất miền Trung, đến nay, Quảng Trị vẫn còn gặp rất nhiều khó khăn. Ngành Du lịch Quảng Trị vẫn còn non trẻ, đang nỗ lực để hòa nhập với dòng chảy không ngừng của sự phát triển du lịch trong và ngoài nước.

Hiện nay, các điểm di tích phần lớn mới chỉ phục vụ việc tham quan, trong khi hệ thống sản phẩm dịch vụ đi kèm để du khách tiêu dùng, mua sắm còn rất hạn chế. Ngoài nguồn thu bán vé vào các di tích, hầu như không có thêm nguồn thu thêm nào. Quảng Trị có nhiều bãi biển rất đẹp, dễ tiếp cận nhưng chưa thu hút được du khách do chất lượng dịch vụ, cơ sở lưu trú còn thấp, thiếu các hoạt động bổ trợ, vui chơi dưới nước, team building... để giữ chân du khách lâu hơn. Mặt khác, phần lớn diện tích khu vực bờ biển dành cho các mục đích kinh tế ngoài du lịch như cảng, năng lượng, công nghiệp, đô thị...

Công tác quy hoạch phát triển du lịch vẫn còn nhiều chồng lấn với các lĩnh vực khác và phải thường xuyên điều chỉnh ảnh hưởng đến công tác kêu gọi, thu hút đầu tư. Quy hoạch các khu di tích trọng điểm triển khai chậm ảnh hưởng đến thu hút nguồn lực xã hội. Quản lý quy hoạch còn hạn chế, một số dự án đã đăng ký đầu tư nhưng không triển khai hoặc đầu tư dở dang không dứt điểm, thiếu hiệu quả. Cơ sở vật chất kỹ thuật các khu, điểm du lịch còn thiếu, chất lượng chưa cao (chưa có khách sạn 5 sao, chưa có sân golf, chưa có cảng biển quốc tế, chưa có sân bay).

Một số thế mạnh như tour du lịch DMZ, du lịch hoài niệm về chiến trường xưa và đồng đội, văn hóa tâm linh (Trung tâm Hành hương La Vang), tiềm năng du lịch biển đang dần mất đi ưu thế do khách quan (tính cạnh tranh, gặp khó khăn trong đầu tư và khai thác...) và chủ quan (chưa tập trung đầu tư sâu trở thành sản phẩm thế mạnh, có sức hấp dẫn...).

Các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực du lịch trên địa bàn Quảng Trị còn rất hạn chế về phát triển các sản phẩm du lịch đặc trưng. Cách thức tổ chức khai thác sản phẩm du lịch và các dịch vụ hỗ trợ còn lúng túng và thiếu tầm nhìn; chưa có các chương trình tour, tuyến hấp dẫn; sản phẩm lưu niệm thiếu đặc sắc...do đó, chưa đủ sức hấp dẫn du khách và tạo ấn tượng lưu giữ du khách. Việc liên kết, hợp tác phát triển du lịch với các vùng, miền trong cả nước và các nước trong khu vực, liên kết giữa các cơ quan quản lý nhà nước và giữa các doanh nghiệp chưa thực sự hiệu quả.

Một số sở, ngành, địa phương chưa thực sự quan tâm mạnh mẽ trong việc ưu tiên đầu tư nguồn lực để triển khai thực hiện Chương trình hành động số 83 của Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Kế hoạch của UBND tỉnh về phát triển du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn.

Việc liên kết, hợp tác phát triển du lịch trên EWEC gặp nhiều khó khăn. Quan hệ hợp tác với các tỉnh bạn Lào, Thái Lan trên lĩnh vực văn hóa, thể thao và du lịch chưa đi vào cụ thể, chưa khai thác hết tiềm năng, thế mạnh nên hiệu quả chưa tương xứng với tiềm năng của từng địa phương.

Có thể nói, du lịch Quảng Trị vẫn còn những khó khăn để có thể “cất cánh” một cách thuận lợi, sánh vai cùng các địa phương khác trong khu vực. Việc nhìn nhận, đánh giá các vấn đề một cách thẳng thắn, xây dựng là rất cần thiết để có thể đưa ra những giải pháp hữu hiệu nhằm giải quyết hiệu quả những khó khăn mà du lịch Quảng Trị đang gặp phải.

Đánh thức tiềm năng (Opportunities)

Năm 2019, Hiệp hội Du lịch Mỹ (USTOA) đánh giá Việt Nam là 1 trong 10 điểm đến hấp dẫn nhất thế giới. Gần đây, một loạt tờ báo nước ngoài ca ngợi du lịch Việt Nam. Việt Nam được cho là một trong những quốc gia đẹp nhất châu Á với 5 lý do khiến du khách nên ghé thăm là ẩm thực, bãi biển nắng ấm, đồng bằng sông Cửu Long, trải nghiệm đi dạo trong các thành phố và thiên nhiên hùng vĩ... (Báo Stuttgarter Nachrichten của Đức). Việc Việt Nam mở cửa đón khách quốc tế từ ngày 15/3/2022 dự báo sẽ tạo một “làn sóng” mới cho ngành du lịch phục hồi sau COVID-19. Đây sẽ là cơ hội lớn cho các địa phương, trong đó có Quảng Trị cơ cấu lại ngành du lịch phù hợp với nhu cầu và thị hiếu du khách trong tình hình mới, tạo bước đột phá, kích cầu du lịch phát triển nhanh chóng.

Năm 2022, một số hoạt động hướng đến “Festival Vì Hòa Bình” sẽ được tổ chức tại Quảng Trị trong nay mai. Đây là dịp để tưởng niệm, tri ân các anh hùng liệt sĩ đã anh dũng hy sinh vì sự trường tồn của Tổ quốc; tưởng niệm các nạn nhân chiến tranh, những mất mát đau thương do chiến tranh gây ra. “Festival Vì Hòa Bình” sẽ góp phần xây dựng Quảng Trị trở thành một không gian văn hóa vì hòa bình, là biểu tượng sức sống mãnh liệt của nhân loại ngay trên mảnh đất bị hủy diệt do chiến tranh và sẽ là nơi hội ngộ, họp mặt của bạn bè bốn phương.

“Festival Vì Hòa Bình” là dịp để giới thiệu lịch sử, hình ảnh đất nước, con người Việt Nam anh hùng với người dân và bạn bè quốc tế, để mọi người thấy và hiểu được giá trị của cuộc sống hòa bình hôm nay. Đây cũng là cơ hội để Quảng Trị tạo cho mình một thương hiệu du lịch riêng có - sản phẩm du lịch, văn hóa chưa từng có ở Việt Nam và độc đáo trên thế giới.

Quảng Trị nằm trên “Con đường di sản miền Trung” kết nối các di sản thế giới tại Trung Bộ, bao gồm: Vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng (Quảng Bình); cố đô Huế với 2 di sản văn hóa vật thể và phi vật thể (quần thể di tích Cố đô Huế và Nhã nhạc cung đình Huế), tỉnh Quảng Nam với 2 di sản văn hóa (Thánh địa Mỹ Sơn và đô thị cổ Hội An). Việc tận dụng nguồn khách trên hành trình di sản này sẽ mang lại cho Quảng Trị nhiều cơ hội để phát triển du lịch.

Năm 2022, Quảng Trị bắt đầu tham gia các hoạt động liên kết 5 tỉnh, thành phố Quảng Bình - Quảng Trị - Thừa Thiên Huế-Đà Nẵng - Quảng Nam. Liên kết trong phát triển du lịch không chỉ dừng lại ở việc kết nối tour, tuyến mà còn thể hiện trong công tác quảng bá, xúc tiến, xây dựng chính sách quản lý, phát triển sản phẩm du lịch, phát triển nguồn nhân lực... giúp từng bước định vị thương hiệu du lịch vùng, đánh thức tiềm năng, thế mạnh của từng địa phương.

Cần sự bứt phá (Threats)

Từ năm 2011 đến nay, thế giới có những diễn biến phức tạp, tạo ra những yếu tố thách thức đối với phát triển kinh tế - xã hội của Việt Nam. Đặc biệt là khủng hoảng kinh tế lan rộng ở nhiều quốc gia, chứa đựng nhiều rủi ro; tình trạng thất nghiệp cao vẫn còn diễn ra ở nhiều nước, cạnh tranh giữa các nước lớn ngày càng quyết liệt, tranh giành tài nguyên ở một số khu vực ngày càng gay gắt hơn; chiến tranh diễn ra ở nhiều quốc gia, đặc biệt là xung đột Nga - Ucraina... khiến tình hình thế giới bất ổn cả về chính trị, kinh tế, tài chính. Những biến động khó lường của tình hình thế giới đã gây ảnh hưởng không nhỏ đến sự phát triển kinh tế - xã hội, đặt ra những thách thức mới đối với sự phát triển bền vững của Việt Nam.

Quảng Trị cũng không nằm ngoài vòng ảnh hưởng tiêu cực này. Mặt khác, Quảng Trị vẫn còn đương đầu với nhiều trở lực trong phát triển kinh tế, xã hội, một phần do chiến tranh tàn phá nặng nề, xuất phát điểm thấp; mặt khác, việc theo đuổi logic phát triển truyền thống - dựa vào tài nguyên đất, phụ thuộc vào thiên nhiên và vào các nguồn tài nguyên tự nhiên sẵn có chưa mang lại hiệu quả và tính bứt phá. Việc “đi sau” là một thách thức khá lớn, buộc Quảng Trị phải thay đổi căn bản cách tiếp cận phát triển, phải định hình một tư duy phát triển mới, phù hợp với xu thế thời đại và có khả năng khơi dậy những năng lực, lợi thế của tỉnh, hay đúng hơn, cần một tư duy “bứt phá”.

COVID-19 đã tạo ra nhiều thách thức, khó khăn trong tất các ngành, lĩnh vực kinh tế - xã hội Việt Nam nói chung và Quảng Trị nói riêng. Dịch bệnh khiến các hoạt động sản xuất, kinh doanh, giao thương, xuất nhập khẩu đều bị đình trệ, số lượng du khách đến tham quan tại các điểm du lịch trên địa bàn giảm sút trầm trọng...

Tuy nhiên, nếu nhìn nhận một cách tích cực, COVID-19 có thể xem là một “liều thuốc thử” đối với nền kinh tế Việt Nam nói chung và ngành du lịch nói riêng; giúp cho các cơ quan quản lý nhà nước về du lịch, cơ quan xúc tiến du lịch và các hiệp hội, doanh nghiệp lữ hành nhận diện rõ hơn về những điểm mạnh, điểm yếu của ngành du lịch hiện nay. Từ đó, có những điều chỉnh kịp thời về chiến lược phát triển để tận dụng tốt cơ hội do khủng hoảng tạo ra.

Từ những nhìn nhận, đánh giá cơ hội, thách thức Quảng Trị đang gặp phải, cần đưa ra những giải pháp phù hợp, mang tính trọng tâm và khả thi để có thể khắc phục những khó khăn.

Thứ nhất, cần phát triển sản phẩm du lịch có điểm nhấn, có đặc trưng riêng và có tính tương hỗ lẫn nhau nhằm thu hút khách đến, kéo dài thời gian lưu trú. Do điều kiện kinh phí còn hạn hẹp, tỉnh có thể lựa chọn một vài điểm đến mang tính “điểm nhấn” để đầu tư, xây dựng.

Ví dụ, phục dựng, bảo tồn trên tinh thần tôn trọng tính chân thực của lịch sử và làm bài bản theo hướng dẫn thực sự trở thành một điểm đến du lịch, đầy đủ từ hệ thống âm thanh, hình ảnh, thuyết minh, hướng dẫn viên chuyên nghiệp cho tới các dịch vụ phục vụ khách du lịch như ăn uống, giải khát, nhà vệ sinh đạt chuẩn, khu đỗ xe đúng quy cách, các cửa hàng mua sắm đồ lưu niệm, sản vật địa phương...

Chỉ khi nâng cao được chất lượng tour du lịch thì mới có cơ sở giữ chân du khách, nâng doanh thu từ du lịch. Ngoài ra, trong điều kiện bình thường mới, cần tăng cường làm công tác truyền thông gắn với đa dạng sản phẩm và hướng đến những điểm đến an toàn sẽ đóng vai trò quan trọng trong phục hồi, phát triển du lịch hiện nay, đặc biệt, sẽ mang lại cảm hứng cho người Việt Nam khi đi du lịch nội địa Việt Nam.

Cụ thể, có nhiều hình thức tuyên truyền nên được thử nghiệm và triển khai thông qua tác phẩm báo chí trên các phương tiện thông tin đại chúng của tỉnh, các cơ quan báo chí có văn phòng đại diện, văn phòng thường trú tại Quảng Trị; các cổng, trang thông tin điện tử của tỉnh; bản tin, thông tin nội bộ..., nhất là các trang mạng xã hội như zalo, facebook, youtube, instagram...

Thứ hai, tăng cường thu hút đầu tư vào du lịch. Để có cơ sở cho các nhà đầu tư, Quảng Trị định hướng phát triển du lịch dựa trên bốn khu vực trọng điểm gồm: Khu vực thành phố Đông Hà sẽ phát triển dịch vụ lưu trú, đầu mối trung chuyển khách du lịch; khu vực Khe Sanh - Lao Bảo phát triển du lịch lịch sử - cách mạng, du lịch biên mậu và quá cảnh; khu vực Cửa Tùng - Cửa Việt - Cồn Cỏ - Vịnh Mốc phát triển du lịch nghỉ dưỡng biển và du lịch lịch sử - cách mạng và khu vực Thành Cổ Quảng Trị - Khu kinh tế Đông Nam Quảng Trị phát triển du lịch lịch sử cách mạng và du lịch thương mại công vụ.

Ưu tiên và coi trọng công tác xúc tiến đầu tư “tại chỗ” đối với các dự án du lịch và giải quyết các vướng mắc về giải phóng mặt bằng, chuyển đổi rừng đối với một số dự án, đặc biệt là các dự án du lịch dọc tuyến ven biển Cửa Việt - Cửa Tùng. Đồng thời kiên quyết xử lý các dự án chậm tiến độ so với cam kết hoặc mua bán, chuyển nhượng dự án trái pháp luật.

Hiện nay, Quảng Trị đang tạo nhiều điều kiện thuận lợi mời gọi các nhà đầu tư bằng những chủ trương chính sách hết sức thông thoáng, rõ ràng và minh bạch, với quỹ đất sạch đáp ứng yêu cầu về quy mô, vị trí, cộng thêm những tiềm năng sẵn có về vị trí địa lý, thiên nhiên đa dạng và bề dày văn hóa lịch sử lâu đời.

Chỉ cần có nhà đầu tư khai thác hiệu quả, thu hút được du khách, sẽ tạo được “hiệu ứng” lan tỏa, dẫn dắt các nhà đầu tư khác vào tìm kiếm cơ hội đầu tư; các hoạt động dịch vụ du lịch, cơ sở vật chất, cơ sở hạ tầng...cũng theo đó mà được nâng cấp, cải thiện.

Thứ ba, yếu tố con người luôn có vị trí quan trọng hàng đầu trong du lịch, quyết định phần lớn đến trải nghiệm của du khách. Hệ thống sản phẩm tốt mà hướng dẫn viên không am hiểu, nhân viên trong ngành thiếu sự thân thiện thì cũng gây sự khó chịu cho du khách. Do vậy, song song với quá trình nâng cao chất lượng và đa dạng hóa loại hình du lịch, cần nâng cao trình độ hướng dẫn viên, đội ngũ nhân viên dịch vụ hoạt động trong ngành du lịch.

Quá trình đào tạo có thể tiến hành tại chỗ hoặc liên kết với các trung tâm đào tạo lớn trong cả nước. Bên cạnh đó, cần tăng cường năng lực đội ngũ cán bộ quản lý du lịch tại các địa bàn trọng điểm phát triển du lịch bằng việc thu hút nguồn nhân lực quản lý chất lượng cao và thực hiện chính sách chuyển giao công nghệ, nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ địa phương để từng bước tiếp quản công tác quản lý kinh doanh du lịch.

Ba giải pháp về vốn - con người - cách thức thực hiện trên nếu được thực hiện tốt, đan xen kết hợp hài hòa các nhóm giải pháp khác như liên kết phát triển du lịch; công tác quảng bá, xúc tiến du lịch; công tác tăng cường năng lực quản lý nhà nước trong lĩnh vực du lịch; phát triển đội ngũ công ty lữ hành; nâng cao chất lượng dịch vụ vận chuyển hành khách, lưu trú, ăn uống, giải khát, mua sắm - giải trí... sẽ dần được cải thiện và nâng cao để đáp ứng nhu cầu phát triển tất yếu của thị trường.

Triển khai thực hiện đồng bộ các nhiệm vụ và giải pháp đó, tin tưởng ngành Du lịch Quảng Trị sẽ có thể “cất cánh”, sớm trở thành ngành kinh tế mũi nhọn trong cơ cấu kinh tế của tỉnh, khẳng định được vị trí du lịch Quảng Trị trên bản đồ du lịch Việt Nam, trên EWEC và trong khu vực Tiểu vùng Mê Kông mở rộng.