Nhắc đến du lịch hang động xứ Thanh hẳn nhiều người sẽ nghĩ ngay đến động Bo Cúng (Quan Sơn). Đây là một trong những hang động được đánh giá đẹp nhất của tỉnh, có chiều dài gần 1.078m, với nhiều ngách hang khác nhau, chiều rộng khoảng 50m. Hang động được người dân địa phương phát hiện từ năm 2008, đến nay đã, đang được huyện Quan Sơn quan tâm đầu tư, khai thác trở thành điểm du lịch hấp dẫn.

Năm 2023, đoàn thám hiểm của Hiệp hội Hang động Hoàng gia Anh (BCRA) đã có cuộc khảo sát động Bo Cúng. Qua nghiên cứu, khảo sát, đo đạc, đánh giá, đoàn thám hiểm BCRA đã công bố động Bo Cúng được hình thành cách đây khoảng 4 triệu năm, có chiều cao so với mặt nước biển 420m, chiều dài 1.078m, là động có nhiều thạch nhũ, măng đá đẹp hiếm có trên thế giới. Với tất cả những yếu tố đặc sắc, hấp dẫn hiện có, động Bo Cúng hoàn toàn có thể phát triển trở thành điểm du lịch hấp dẫn khách quốc tế. Trả lời phỏng vấn báo chí, ông Howard John Limbert, Trưởng đoàn thám hiểm BCRA từng đánh giá: “Đây là một trong những hang động có không gian rộng lớn, hiện trên thế giới không có nhiều hang động có thạch nhũ đẹp như ở đây. Do đó cần được bảo vệ, giữ gìn, kết hợp với cảnh quan tự nhiên trong và ngoài hang động phục vụ phát triển du lịch và phục vụ công tác nghiên cứu khoa học”.

Nếu là người yêu thích du lịch xứ Thanh, hẳn du khách sẽ biết đến quần thể di tích, danh thắng quốc gia Kim Sơn (Vĩnh Lộc). Nơi đây được ví như “Tràng An thu nhỏ” bởi những giá trị đặc biệt về mặt lịch sử và kiến tạo địa chất. Quần thể di tích, danh thắng này gồm 29 ngọn núi, phân bố rộng rãi trên khắp một vùng đầm nước lớn. Nơi đây được thiên nhiên ban tặng hệ thống núi non kỳ vỹ, tạo nên hệ thống động khô và động nước tuyệt đẹp. Trong đó, động Ngọc Kiều là động đầu tiên trong chuỗi 7 động, nổi bật với vẻ đẹp độc đáo, có hai tầng đi lên và một tầng đi xuống. Trên vách động có nhiều bức tranh chữ của các danh gia lừng danh như Nguyễn Xuân Tiêu, Bùi Tự, Trương Quang Đản... Kế tiếp là động Ngọc Hồ, có lòng sâu và rộng, khi đến đây du khách thường dừng thuyền chèo ở “Phong môn” (cửa gió) của động để tận hưởng không khí trong lành.

Bà Trịnh Thị Ninh, Ban Quản lý khu danh thắng Kim Sơn cho biết: “Trong những năm gần đây lượng khách đến ngày càng đông, chúng tôi cũng rất vui mừng khi đón được nhiều đoàn khách lớn từ các đơn vị lữ hành trong và ngoài tỉnh. Với cảnh quan thiên nhiên tuyệt đẹp, du khách đến đây vừa có thể dâng hương, chiêm bái chùa Linh Ứng, vừa được du ngoạn dòng suối Ấu thơ mộng và khám phá hệ thống hang động tuyệt đẹp. Trong thời gian tới, chúng tôi rất mong muốn các cấp, ngành quan tâm hơn nữa về vấn đề quy hoạch và phê duyệt dự án đầu tư khu danh thắng Kim Sơn để điểm đến được khai thác hiệu quả, đáp ứng tốt hơn nhu cầu của du khách”.

Không quá khi nói rằng, du lịch hang động xứ Thanh là một chuỗi hành trình bất tận, với hàng trăm hang động đẹp trải dài từ miền núi, đến đồng bằng và vùng biển. Xuôi về Nga Sơn, du khách sẽ đến với động Từ Thức - nơi ôm ấp trong mình câu chuyện tình “Từ Thức gặp Tiên”. Theo truyền thuyết, Từ Thức là người Tống Sơn nay là huyện Hà Trung làm tri huyện ở Tiên Du, tỉnh Bắc Ninh. Ông thích ngao du sơn thủy, thưởng ngoạn phong cảnh và làm thơ. Trong một lần dự hội xem hoa, chàng bắt gặp một thiếu nữ tuyệt sắc giai nhân, khi ngắm hoa đã vô ý làm gãy cành mẫu đơn và bị nhà chùa giữ lại. Thấy vậy, chàng liền cởi chiếc áo gấm đang mặc để chuộc tội cho người thiếu nữ. Thời gian sau, vì không muốn danh lợi ràng buộc nên Từ Thức đã từ quan về quê vui thú điền viên. Một hôm, trông ra cửa biển Thần Phù, chàng thấy có áng mây ngũ sắc kết thành hình hoa sen, bèn chèo thuyền ra phía núi và đã lạc vào động Bích Đào. Khi vừa bước vào động, Từ Thức thấy một tòa lâu đài nguy nga, tráng lệ, chàng được người chủ tòa lâu đài gả cho con gái tên Giáng Hương làm vợ. Giáng Hương chính là người con gái trước kia chàng đã cởi áo gấm chuộc lỗi...

Ngày nay, đến tham quan động Từ Thức, du khách sẽ không khỏi ngỡ ngàng trước những nhũ đá hình “cây vàng”, “cây bạc”, “ao bèo”, “rồng ấp trứng”, “giá chiêng”, “giá trống”, “phường bát âm”, “bàn cờ tiên”... Và điểm khác biệt tạo nên sự kỳ bí của điểm đến này đó là trong động có đường “lên tiên” và lối “xuống âm phủ”. Chính những điều kỳ thú này đã góp phần khiến cho những câu chuyện thần tiên về động Từ Thức càng trở nên mê hoặc, cuốn hút du khách. Được biết, với tổng số gần 70.000 lượt khách du lịch đến các khu, điểm du lịch trên địa bàn huyện Nga Sơn trong năm 2023, có đến 80% khách du lịch lựa chọn động Từ Thức là một trong những điểm đến trong hành trình khám phá.

Có thể nói, du lịch hang động xứ Thanh ngày càng khẳng định được sức hút đối với du khách, càng thuận lợi hơn khi xu thế hiện nay đang hướng đến phát triển “du lịch xanh” gắn với bảo tồn, phát huy giá trị cảnh quan tự nhiên. Chính vì vậy, các cấp, ngành, địa phương trên địa bàn tỉnh cần quan tâm hơn nữa đến việc xây dựng quy hoạch, thu hút đầu tư và phát triển sản phẩm, để du lịch hang động trong tương lai không xa sẽ trở thành một trong những sản phẩm du lịch thế mạnh của tỉnh.